Wittgenstein’ın Anti-Felsefesi

Wittgenstein’a göre hayat son derece kozmopolittir. Hayata paralel olarak bilgimiz ve dilimiz de o derece sofistike ve dinamik olmak zorundadır. Bu kaotik durumu aşmak ve basite indirgemek için girişilen metafizik/spekülatif bilgi iddiaları felsefenin yöntemi olamaz. Çünkü metafizik tıpkı matematik ve mantık gibidir; her şeyi tek biçimli yapmaktadır. Wittgenstein’a göre realitenin sonsuz çeşitliliğine karşın böylesi tek tipçi ve indirgemeci bir yaklaşım söz konusu olduğunda ‘felsefî aura’ tamamen kaybolmaktadır. Bu nedenle felsefî analiz bilimsel analizden de farklı olmak zorundadır. O halde felsefe ideal/yapay diller yaratmak yerine kültürlerin otantikliğine boyanan yaşam biçimlerini ve dil oyunlarını anlamaya ve betimlemeye çalışmalıdır. Filozof her türlü derinlik arayışından kaçınmalıdır. Bir mühendis gibi gündelik dilde karşılığı bulunmayan yapay/ideal icatlar üretme peşine düşmek yerine, bir doktor gibi gündelik dili rehabilite etmeye yönelmelidir. Çünkü spekülatif düşünceye dayalı bilgi/keşif iddialarıyla bir yol alınamadığı görülmüştür. O halde, artık hayatın özüne dair metafizik sistemler; ‘mega formüller’ ve ‘nihai önermeler’ aramaktan vazgeçilmelidir. Metafizikçilerin öznel dilleri değil, toplumsal yaşamın ortak sağduyusu demek olan “gündelik dil” esas alınmalıdır. Çünkü dil zihinsel bir inşa değil, belirli bir topluma ait göstergeler dünyasıdır. Kuralları ve sabiteleri belirli bir toplum tarafından belirlenen ve o toplumca sürekli onaylanma zorunluluğu bulunan dil, sosyokültürel yaşamın aynası olan bir ortaklık zemini ve objektif anlamlar evrenidir. Bu çalışmada ortaya koymaya çalıştığımız Wittgenstein’ın sosyokültürel objektiviteyi esas alan anti-felsefi tutumunu, yalnızca insanlık düşün tarihinin geçmiş dönemlerine ait metafizik savrulmalara bir tepki olarak değil, gelecek mimarlığına soyunmuş bulunan post-truth savrulmalara karşı da bir projeksiyon olarak okumanın daha ufuk açıcı olacağını düşünmekteyiz.

Anahtar Kelimeler:

Wittgenstein’ın Metafizik Eleştirisi, Metafizik Tutum, Metafiziğin Elenmesi, Özcülük, İndirgemecilik, Gündelik Dil Felsefesi

Wittgenstein's Anti-Philosophy

According to Wittgenstein, life is extremely cosmopolitan. Parallel to life, our knowledge and language must be so sophisticated and dynamic. The metaphysical/speculative claims of knowledge attempted to overcome and simplify this chaotic situation cannot be the method of philosophy. Because metaphysics is just like mathematics and logic; It does everything uniformly. According to Wittgenstein, the 'philosophical aura' completely disappears when such a uniform and reductionist approach is in question, despite the infinite diversity of reality. Therefore, philosophical analysis has to be different from scientific analysis. So instead of creating ideal/artificial languages, philosophy should try to understand and describe the lifestyles and language games painted on the authenticity of cultures. The philosopher should refrain from any search for depth. Instead of trying to produce artificial/ideal inventions that have no equivalent in everyday language, like an engineer, he should turn to rehabilitating everyday language like a doctor. Because it has been seen that no way can be achieved with information/discovery claims based on speculative thought. So, now metaphysical systems about the essence of life; The search for 'mega-formulas' and 'final propositions' should be abandoned. The "ordinary language", which means the common sense of social life, should be taken as the basis, not the subjective language of metaphysicians. Because language is not a mental construction, but a world of signs belonging to a certain society. Language, whose rules and constants are determined by a particular society and which has to be constantly approved by that society, is a common ground that is the mirror of socio-cultural life and a universe of objective meanings. It would be more eye-opening to read Wittgenstein's anti-philosophical attitude based on sociocultural objectivity, which we tried to reveal in this study, not only as a reaction to the metaphysical drifts of the past periods of the history of human thought, but also as a projection against the post-truth drifts that have robbed the architecture of the future.

Keywords:

Wittgenstein’s Critique of Metaphysics, Metaphysical Attitude, Elimination of Metaphysics, Essentialism, Reductionism, Ordinary Language Philosophy,

PDF

___

Akbaş, A. (2013). Wittgenstein'ın Karşıt Felsefesi. http://www.edebifikir.com/kitap/wittgensteinin-karsit-felsefesi.html.
Ayık, H. (2009). Gazali’nin Eleştirileri Felsefeyi Bitirdi mi? Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, IX(2), 37-57. http://ktp2.isam.org.tr.
Barry L. (2019). Dil Felsefesi (çev. Kolektif). Ankara: Fol Yayınları.
Carnap, R. (2011). Metafiziği Dilin Mantıksal Analiziyle Aşma. Viyana Okulu ve Geleneksel Felsefe (ed. Z. Özcan, ss. 123-152). Ankara : Birleşik Yayınevi.
Cevizci, A. (2020). Felsefe Tarihi. İstanbul: Say Kitap.
Çınar, A. (2018). Rasyonel Teoloji. İstanbul: Köprü Kitap.
Duralı, Ş. T. (2019). Felsefe Söyleşileri. http://www.youtube.com.
Er, H. (2019). İdeal Din Dilinin İmkânsızlığı. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 28 (1), 229-242.
Gökhan, Y. (2021). Dini Olguları Anlama Bakımından Wittgenstein'ın İkinci Dönem Felsefesi. Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi.
Hadot, P. (2015). Wittgenstein ve Dilin Sınırları (çev. M. Erşen). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
Hahn, H. (2011). Gerarksiz Entiteler (Ockham Usturası). Viyana Çevresi Üzerine (ed. Z. Özcan, ss. 153-188). Ankara: Birleşik Yayınevi.
Heidegger, M. (2003). Metafizik Nedir? (çev. M. Ş. İpşirioğlu, & S. K. Yetkin). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
İkbal, M. (2015). İslamda Dini Düşüncenin Yeniden İnşası. İstanbul: Timaş.
Kalın, İ. (2018). Barbar, Modern, Medeni. İstanbul: İnsan Yayınları.
Küçükalp, K. (2016). Çağdaş Felsefede Farklılık Tartışmaları. Bursa: Emin Yayınları.
Morkoç, U. (2016, 07 29). Wittgenstein ve Kuhn: Yeni Bir Epistemolojiye Doğru. 03 01, 2019 tarihinde Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp.
Okuyan, H. (2020, 2 28). Wittgenstein ve Metafizik: Sınır Felsefesi. https://www.academia.edu/41967296/Wittgenstein_ve_Metafizik_S%C4%B1n%C4%B1r_Felsefesi.
Özcan, Z. (2011). Viyana Çevresi Üzerine. Ankara: Birleşik Yayınevi.
Özcan, Z. (2016). Dil Felsefesi II (Gündelik Dil Paradigması). İstanbul: Sentez Yayıncılık.
Özcan, Z. (2018). Dil Felsefesi III (İkinci Wittgenstein'da Gramer Paradigması). İstanbul: Sentez Yayınları.
Pears, D. (1985). Wittgenstein (çev. A. Dankel) İstanbul: Alfa Yayınları.
Sarıoğlu, H. (2020, 3 20). Tehafutu-tehafutil-felasife. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi: https://islamansiklopedisi.org.tr/tehafutu-tehafutil-felasife.
Schlick, M. (2011). Viyana Okulu ve Geleneksel Felsefe. Viyana Çevresi Üzerine (ed. Z. Özcan, ss. 189-231). Ankara: Birleşik Yayınevi.
Sluga, H. (2002). Ludwig Wittgenstein, Yaşamı ve Yapıtları. Cogito (33), 11-38.
Soykan, Ö. N. (2016). Felsefe ve Dil. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
Utku, A. (2014). Wittgenstein Erken Döneminde Dilin Sınırları ve Felsefe. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
Utku, A. (2020). Ludwig Wittgenstein: İki Kere Felsefe. Kant Sonrası Metafizik Üzerine Konuşmalar (ed. E. Yılmaz, ss. 205-263). İstanbul: Küre Yayınları.
Wittgenstein, L. (1999). Yan Değiniler (çev. O. Aruoba). İstanbul: Altıkırkbeş Yayınları.
Wittgenstein, L. (2004). Defterler (çev. A. Utku). İstanbul: Birey Yayınları.
Wittgenstein, L. (2017). Felsefi Soruşturmalar (çev. H. Barışçan). İstanbul: Metis Yayıncılık.
Wittgenstein, L. (2018). Tractatus Logico-Philosophicus (çev. O. Auroba). İstanbul: Metis Yayınları.