Nedensellik, Bilim ve Metafizik

Bilim, nedenleri ve etkileri tanımlanan doğal olayların daha iyi bir şekilde anlaşılabileceğini varsayar. Pek çok durumda bilimsel metot, meydana gelen her olayın kendisini belli bir etkinin izlediği özel bir nedene sahip olduğunu kabul eder. Buna göre, etkiler nedenlerin deneyimsel bilgisinden sonuç olarak çıkarsanabileceği gibi, nedenlerin bilgisi de etkilerin bilgisinden türetilebilir. Neden, bir şeyin niçin meydana geldiğini açıklarken, sonuç, ne olduğunu betimler. Tabiat ya da bilim hakkındaki bütün çalışmalar, neden ve etki, yani nedensellik yasasıyla ilgilidir. Bu makalede, nedenlerde var olduğu farz edilen ‘kuvvet’, ‘etkinlik’ veya üretken güç’ kavramını ayrıntılı bir şekilde ele aldıktan sonra, bilimin temel aldığı nedensellik ilkesinin esasında hiçbir mantıksal ve deneysel dayanağının olmadığını göstermeye çalışacağım.

Causality, Science and Metaphysics

Science generally assumes that many natural phenomena are better understood by describing their causes and effects. In most cases, scientific method presupposes that whatever takes place has a specific cause followed by a specific effect. The procedure here involves the fact that effect can be deduced or induced from an empirical knowledge of causes, and that knowledge of causes can be derived from knowledge of effects. While the cause explains why something happens, the effect describes what happens. Almost all writings about science and nature are concerned with cause and effect, namely the law of causality. In this paper, firstly I want to take a detailed look at the conception of the supposed ‘force’, ‘efficacy’ or ‘productive power’ of causes; and then I shall try to show that there is no logical and empirical justification for the idea of ‘necessity’ on which science relies.

PDF

___

AKARSU, Bedia (1994) Çağdaş Felsefe, Kant’tan Günümüze Felsefe Akımları, İstanbul: İnkılâp Yay.
AKARSU, Bedia (1999) Immanuel Kant'ın Ahlak Felsefesi, İstanbul: İnkılâp Yay.
ANGELES, Peter A. (1981) A Dictionary of Philosophy, London: Harper & Row.
BERGSON, Henri (1947) Yaratıcı Tekâmül,çev. M. Sekip Tunç, İstanbul; M.E. B.
BLACK, M. (2006). ‘Induction’, Encyclopedia of Philosophy, ed. D. M. Borchert, vol 4, USA: MacMillan Reference.
BOLAY, Süleyman Hayri (1976) Aristo Metafiziği ile Gazzâlî Metafiziğinin Karşılaş-tırılması, Ankara: Kültür Bakanlığı.
BORN, Max (1995)Görelilik Kuramı, çev: Celal Çapkın, Evrim yayın.
CEVİZCİ, Ahmet (2007) Felsefe Bursa: Sentez Yay.
CHALMERS, Alan (1997) Bilim Dedikleri, çev. Hüsamettin Arslan, Ankara: Vadi Yay.
CHAPPELL, V. C. (ed.) (1968) Hume, London: Macmillan.
COTTINGHAM, John (1984) Rationalism, London: Paladin Books.
CRICK, Francis (2005) Şaşırtan Varsayım, çev. Sabit Say, Ankara: TÜBİTAK Yay.
ÇÜÇEN, A. Kadir (2004) Klasik Mantık, Bursa: Asa Yay.
FLEW, A. (1961) Hume's Philosophy of Belief, London: Routledge.
GAZZÂLÎ, (2002) Filozofların Tutarsızlığı, çev., Bekir Sadak, İstanbul: Ahsen Yayınları.
HARRE, R. & MADDEN, E.H. (1975) Causal Powers, Oxford: Blackwell.
HARRISON-BARBET, Anthony (1990) Mastering Philosophy, London: Macmillan.
HAWKİNG, Stephen (1996) Kara Delikler ve Bebek Evrenler, çev. Nezihe Bahar, Sarmal Yayınevi.
HEİSENBERG, Werner (1987) Çağdaş Fizikte Doğa, çev. Vedat Günyol ve Orhan Duru, Ankara.
HUME, David (1975) A Treatise of Human Nature, The Standard edition is by Selby-Bigge, L. A. (Oxford: OUP, revised third edn. Oxford: OUP, Türkçe çevirisi: İnsan Doğası Üzerine Bir İnceleme (çev. A. Yardımlı), (İstanbul: İdea Yayınları, 1997).
HUME, David (1975) Enquiry concerning Human Understanding, the ‘First Enquiry’ 1748 ed. Selby-Bigge, L. A. (3rd edn. Oxford: OUP, Türkçe çevirisi: Insanın Anlama Yetisi Üzerine Bir Soruşturma (çev. O. Aruoba), (Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yay., 1976)
İPEKOĞLU, Yusuf (2000) Bilim veTeknik.
KATZ, Jerrold (1962) The Problem of Induction and Its Solution, Chicago: University of Chicago Press,
KEMP SMITH, N.(1941) The Philosophy of David Hume, London.
LEAMAN, Oliver (1985) An Intruduction to Medieval Islamic Philosophy, Cambridge: Cam. Un. Press.
MACNABB, D. (1966) David Hume, Oxford: Blackwell, 2nd edn.
MAGEE, B. (2001) Büyük Filozoflar: Platon’dan Wittgenstein’a Batı Felsefesi Tarihi, çev. A. Cevizci, İstanbul: Paradigma Yay.
MAYER, Frederick (1992) Yirminci Asırda Felsefe, çev. Vahap Mutal, İstanbul: Dergah Yay.
ÖNER, Necati (1998) Klasik Mantık, Ankara: Bilim Yay.,
ÖZLEM, Doğan (1994) Mantık, İstanbul: Anahtar Yay.
PEARS, D. F. (ed.) (1966) David Hume, A Symposium, London: Macmillan.
RUSSELL, Bertnand (1997) Batı Felsefesi Tarihi, çev. Muammer Sencer, İstanbul: Say Yay.
TOPÇU, Nurettin (1988) Bergson İstanbul: Dergah Yay.
VESEY, G. & FOULKENS, P. (1990).Collins Dictionary of Philosophy, London and Glasgow: Collins.

Kaygı. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi-Cover

Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Yayıncı: Bursa Uludağ Üniversitesi

Arşiv