Sinan KILIÇ

Geleneksel ve Ahlaki Bir Yargının Ötesinde Spinoza'nın İyi-Kötü ve Nedensellik Problemlerini İrdeleyişi

Benedict de Spinoza’da iyi-kötü ve nedensellik ahlaki bir problem olarak değil, etik bir problem olarak ele alınır. Deleuze’e göre Spinoza’ya kadar iyi ve kötü hep bir ereksellik içinde… meli, …malı önermeleriyle ele alınırken, Spinoza’da farklı bir anlamda ereksellikle değil nedensellikle ilişkilendirilerek ele alınmıştır. Bu yüzden Spinoza’da iyi ve kötü, toplumsal ve tarihsel değerlerin dışında; bedenle ilişkisi içinde nedensellik bağlamında duygulanışlarla ilişkilendirilerek, bütünsellik içinde yorumlanır. Bu anlamda O’nda iyi ve kötü geleneksel, aşkınsal ve erekselci ahlaki değerlerle veya Tanrı’nın koyduğu yasaklarla değil; Tanrı-Doğa, bilinç, beden, tutkular, duygulanışlar ve nedenselliğin iç içe olduğu bütüncül bir ilişkiyle açıklanır. Spinoza’nın iyi, kötü problemini bütüncül bir değerlendirmeye tabi tutması, Skolâstik felsefenin teolojik problemlerinin ve Descartes’ın düalist felsefesinin aşılmaya çalışılması olarak yorumlanır. Bu makalede Spinoza’nın iyi, kötü probleminin geleneksel ve ahlaki bir yorumlayışını reddederek; iyi, kötü problemini Tanrı-Doğa ve nedensellik ilişkisiyle nasıl farklı bir boyutta ele aldığı, Gilles Deleuze’ün Spinoza yorumuyla bağlantılı olarak irdelenecektir.

Spinoza's Investigation About the Problems of Goodness Badness and Causality without a Traditional and Moral Judgmet

Benedict de Spinoza considers goodness, badness and causality as an ethical problem not a moral problem. According to Deleuze, before Spinoza, goodness and badness were considered with the propositions like 'should be', 'should have' v.s. But in Spinoza's philosophy, they were considered in contact with causality. For this reason, in Spinoza's philosphy goodness and badness are not explained in terms of social and historical values but are explained in terms of the relations of the body to the feelings and in the context of causality. In this respect, in his philosophy, goodness and badness are explained with the relation of god-nature, conscious, body, passion and causality which lie one inside the other. And this explanation is interpreted as a try to overcome Descartes' dualist philosophy and theologic problems of Scholastic philosophy. In this article, Spinoza's explanation about goodness and badness with the relation of god-nature and causality is be investigated in terms of Gilles Deleuze's interpretation of Spinoza.

PDF

___

BALIBAR, Etienne (2004) Spinoza ve Siyaset, çev. S. Soyarslan, İstanbul: Otonom Yayıncılık.
BEISTEGUI, Miguel de (2005) The Vertigo of Immanence: Deleuze’s Spinozism, Resarch in Phenomenolgy; 35, Pharmaceutical News Index pg. 77.
BUMİN, Tülin (1996) tartışılan modernlik: descartes ve spinoza, İstanbul: YKY.
COPLESTON, Frederick (1996) Spinoza, çev. A. Yardımlı, İstanbul: İdea Yayınevi.
COOK, Harold J (2002), Materialism and the Early Modern State, Osiris, 2nd Series, Vol 17, Science and Civil Society, PP. 25–48.
DELEUZE, Gilles (2005) Spinoza/Pratik Felsefe, çev. U. Baker, İstanbul: Norgun Yayıncılık.
DELEUZE, Gilles (2000) Spinoza Üzerine On Bir Ders, çev. U. Baker, Ankara: Öteki Yayınevi.
GARRET, Don (2004) Benedict de Spinoza, Modern Philosophers, From Descartes to Nietzsche, ed. S. M. Emmanuel, USA: Blackwel Publishing, PP. 43 – 60.
HÜNLER, Solmaz Zelyut (2003) Spinoza, İstanbul: Paradigma Yayınları.
LLOYD, Genevieve (2003) Spinoza, The World’s Great Philosophers, ed. R. L. Arrington USA. Blackwell Publishing, pp. 313.
SPINOZA, Benedictus de (2004a) Etika, çev. H. Z. Ülken, Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
SPINOZA, Benedictus de (2004b) The Identity of Mind and Body, Western Philosophy An Anthology, ed. J. Cottinghom, USA: Blackwell Publishing.
WHITE, W. Hale (1896), “Spinoza’s Doctrine of the Relationship Between Mind and Body”, International Journal of Ethics, Vol. 6, No. 4. pp. 515–518.