Cennet ve Cehennem Ehlinin İştirak Ettiği Diyalogların Kritiği

Mükâfat ve cezanın pik noktaları olan cennet ve cehennemin doğrudan muhatapları insanlar ve cinlerdir. Ebedî mutluluğun yurdu olan cennetin birinci ve en önemli anahtarı “iman” iken müşrikler için sonsuz ve kesintisiz azap yeri olan cehennemin kapısını açan anahtarın adı ise “inkâr”dır. Kur’ân âyetlerinden anlaşılan cennet ehlinin ölümle birlikte doğrudan ilk diyalogları meleklerle “selam” ve “müjde” ekseninde gerçekleşmektedir. Bu diyalog, haşir meydanı ve sonraki süreçte cennette “tebrik” ve “şükür” bağlamında devam edecektir. Buna karşın cehennem ehlinin ölüm ve sonrasında, meleklerle olan diyalogları “azarlama ve azap etme” ekseninde devam edecektir. Kur’ân’ın verdiği haberlerde, cennet ehlinin, kendi aralarında diyalogda bulunabildikleri, hatta cehennem ehlinden diledikleri kişilerin durumunu da müşahede edebildikleri bildirilmektedir. Bu da cennet ehlinin cehennem ehliyle sözlü ve görüntülü konuşabildikleri anlamına gelmektedir. Cennet ehlinin cehennem ehliyle diyalog kurmalarının nedeni olarak ilâhî vadin hak olduğunu görme ve gösterme isteği zikredilebilir. Cehennem ehlinin cennet ehliyle kurduğu diyaloglarda ise ilâhî nimetlerden istifade etme arzusu öne çıkmaktadır. Bu diyaloglardaki talepler, aynı zamanda cennet ve cehennemin birbirilerine olan konumları hakkında da fikir vermektedir. Kur’ânî perspektiften cennet ve cehennem ehlinin iştirak ettiği diyaloglardaki “satır aralarını” kritize etmeyi hedefleyen bu çalışmada nitel araştırma yönteminin metotlarından biri olan doküman analizi metoduna başvurulacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Kur’ân, Cennet, Cehennem, Cennet Ehli, Cehennem Ehli.

Analysis of the Dialogues Participated by the People of Paradise and Hell

According to the information given by the Qur'an, there are dialogues in which the people of Paradise and Hell participate due to various reasons. It is understood that the first dialogue of the people of Paradise was with the angels. It can be said that this dialogue, which took place at the time of death, had both a physical and a verbal character. Accordingly, angels take the souls of people who will be the people of Paradise in a beautiful way, while giving them the good news of Paradise. Of course, there is no definite information that this gospel was given to all believers. But at least we can say that such a dialogue took place with some of the devout servants while their souls were being taken.

Keywords:

Qur’an, Paradise, Hell, People of Paradise, People of Hell.,

PDF

___

Abdulbaki, Muhammed Fuad. el-Mu’cemu’l-Müfehres li Elfâzi’l-Kur’âni’l-Kerîm. Kahire: Matbaatu Dâri’l-Kutubi’l-Mısriyye, 1945.
Begavî, Ebû Muhammed el-Hüseyn b. Mesûd. Mealimu’t-Tenzîl. 8 Cilt. Beyrût: Dâru Tayyibe, 1997.
Beyzâvî, Nâsıruddîn Ebu’l-Hayr Abdullah b. Ömer b. Muhammed eş-Şîrazî. Envâru’t-Tenzîl ve Esraru’t-Te’vîl. 5 Cilt. Beyrût: Dâru İhyai’t-Turâsi’l-‘Arabî, ts.
Cevherî, İsmail b. Hammad. es-Sıhâh Tâcu’l-Luga ve Sıhahu’l-Arabiyye. 7 Cilt. Beyrût: Dâru’l-‘İlmi’l-Melâyîn, 1990.
Ebu’l-Leys es-Semerkandî, Nasır b. Ahmed b. İbrahim. Bahru’l-Ulûm. 3 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-İlimyye, 1993.
Fahreddîn er-Râzî, İbn Diyauddîn Ömer. Mefâtihu’l-Gayb. 32 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1981.
Fîrûzâbâdî, Mecduddîn Muhammed b. Yakub el-. Besâiru Zevi’t-Temyîz fî Letâifi’l-Kitâbi’l-Azîz. ed. Muhammed Ali en-Neccâr. 6 Cilt. Beyrut: el-Mektebetu’l-İlmiyye, ts.
Harman, Ömer Faruk. “Cehennem”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7/227-233. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
İbn Aşûr, Muhammed Tâhir. et-Tahrîr ve’t-Tenvîr. 30 Cilt. Tunus, 1997.
İbn Atiyye el-Endelüsî, Ebû Muhammed Abdulhak b. Galib. el-Muharrerü’l-Vecîz. 6 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2001.
İbn Cüzey el-Kelbî, Ebu’l-Kasım Muhammed b. Ahmed. et-Teshîl li Ulûmi’t-Tenzîl. 2 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1995.
İbn Ebû Zemenîn, Ebû Abdullah Muhammed b. Abdullah. Tefsîru’l-Kur’âni’l-‘Azîz. 5 Cilt. Kahire: el-Fâruku’l-Hadîse, 2002.
İbn Fâris, Ebu’l-Hüseyn Ahmed. Mu’cemu Makayisi’l-Lüğa. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1979.
İbn Manzûr, Ebu’l-Fazıl Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensârî. Lisânü’l-Arab,. 6 Cilt. Kahire: Dâru’l-Maarif, ts.
İsfahânî, Ebu’l-Kasım Hüseyn b. Muhammed. el-Müfredât fî Garibi’l-Kur’ân. 2 Cilt. Mekke: Mektebetu’n-Nezâr Mustafa el-Baz, ts.
Karasu, Teceli. Din Eğitiminde İşlevsel Akıl. Ankara: Araştırma Yayınları, 2020.
Kur'ân-ı Kerim Meâli: https://www.kuranmeali.com/
Kuşeyrî, Abdulkerim b. Hevâzin. Letâifu’l-İşârât. Kahire: el-Heyetü’l-Mısriyyeti’l-Ammeti li’l-Kitâb, 2000.
Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b Muhammed b Mahmûd. Te’vîlâtu Ehl-i Sünne. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2005.
Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b Muhammed b Mahmûd. Te’vîlâtu Ehl-i Sünne. 10 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2005.
Mâverdî, Ebu’l-Hasan Ali b Muhammed b Habîb. en-Nüket ve’l-’Uyûn. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, ts.
Mukatil b. Süleyman, Ebü’l-Hasen b. Beşîr el-Ezdî el-Belhî. Tefsîru Mukātil b. Süleyman. 5 Cilt. Beyrut: Müessestü’t-Tarîhi’l-‘Arabî, 2002.
Nesefî, Ebu’l-Berakat Abdullah b Ahmed b Mahmûd. “Medariku’t-Tenzîl ve Hakaiku’t-Te’vîl”. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kelimi’t-Tayyib, 1998.
Nursî, Said. Mektubat. İstanbul: Zehra Yayıncılık, 2000.
Semîn el-Halebî, Ahmed b. Yusuf b. Abduddâim. Umdetü’l-Huffâz fî Tefsîri Eşrâfi’l-Elfâz. 4 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1996.
Şinkītî, Muhammed el-Emin b. Muhammed el-Muhtar. Edvâu’l-Beyân. 9 Cilt. Mekke: Dâru Alemi’l-Fevâvid, 2005.
Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b Cerîr. Câmiu’l-Beyân ‘an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân. 24 Cilt. Kahire: Hecer, 2001.
Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevre. el-Camiu’s-Sahih. ed. Ahmed Muhammed Şakir. Mektebetu Mustafa el-Bâbî, 1977.
Zemahşerî, Ebü’l-Kasım Muhammed b. Ömer. el-Keşşâf ‘an Hakaiki Gavamizi’t-Tenzîl ve Uyûni’l-Akavîl fî Vucûhi’t-Te’vîl. 6 Cilt. Riyad: Mektebetu’l-Ubeykan, 1998.