Karadeniz Bölgesi Milli Parklarının Korunan Alan Ağı Sertifikalandırma Sistemine $Uygunlukları^\alpha$

Günümüzde korunan alanlar, in-situ doğa koruma araçlarının en önemlilerinden biridir. Bu alanlar, doğal ve kültürel kaynaklar ile biyolojik çeşitliliğin korunması, turizm-rekreasyon etkinlikleri için olanaklar sağlama ve kırsal kalkınmaya destek olma gibi işlevleri de yerine getirmektedir. Bu bildiride, korunan orman alanları olarak Karadeniz Bölgesi’nde bulunan Altındere Vadisi, Hatilla Vadisi, Ilgaz Dağı, Kaçkar Dağları, Karagöl-Sahara, Küre Dağları ve Yedi Göller milli parkları ele alınmıştır. Ele alınan korunan alanların, uluslararası statülere ve sertifikasyon sistemlerine göre değerlendirilmesinin gerekliliği üzerinde durularak, mevcut özelliklerin sertifikasyon kriterlerine uygunluğu irdelenmeye çalışılmıştır. Bu sayede; korunan alanlarda gerçekleştirilecek etkinliklerde uluslararası alanda tanınan sürdürülebilir yönetim yaklaşımları kapsamına girilmesi ve korunan alanlar ağına dahil olan diğer alanların bilgi ve deneyimlerinden faydalanılması mümkün olabilecektir. Bu çalışmada, ele alınan alanların, yasal, yönetsel ve ekonomik sorunları ile yerel halkın ve ziyaretçilerin eğitimi, ziyaretçi yönetimi, doğa koruma, tanıtım ve rekreasyon-turizm konuları değerlendirilmeye çalışılmıştır. Bölgede mevcut milli park statüsünde yedi korunan orman alanı incelendiğinde, en önemli sorunun yerel halk, ilgili kamu kurum ve kuruluşları, üniversiteler ve Sivil Toplum Kuruluşlarının (STK) işbirliği içerisinde organize olamayışları olduğu ortaya çıkmaktadır. Bu durum, planlama ve uygulama süreçlerinde sorunlara neden olmaktadır. Bu sorunlara yönelik olarak milli parkları, bütüncül bir yaklaşımla, ekolojik, arkeolojik, sosyal ve kültürel yönden koruyarak sağlayacak şekilde sürdürülebilir yönetimini sağlama anlayışı üzerinde yoğunlaşılmıştır. Milli parkların bu sorunlarını çözmede ve bu alanların etkin/sürdürülebilir koruma-kullanma dengesini sağlamada uluslar arası sertifikasyon programları bir araç olarak değerlendirilmelidir. Karadeniz Bölgesindeki milli parklar, korunan alanlarda doğanın korunması için hazırlanmış olan uygulamadaki tek sertifika sistemi olan PAN Parks kriterleri (Prensip 1: Doğal Değerler: Alan büyüklüğü) açısından değerlendirildiğinde; Kaçkar ve Kastamonu-Bartın Küre Dağları Milli Parklarının PAN Parks kapsamında değerlendirilebileceği, Karadeniz Bölgesindeki diğer beş milli parkın alan büyüklüğü kriteri nedeniyle PAN Parks kapsamında değerlendirilemeyeceği anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

kooperatifler, orman koruma, Türkiye, biyoçeşitlilik, doğa koruma, milli parklar, ormanlar, orman amenajmanı, sertifikasyon, Karadeniz Bölgesi

Suitability for Certification System of Protected Area Network in Blacksea Region’s National Parks

At the present time, protected areas are one of the most important elements of in-situ nature protection attempts. These areas also perform such functions as the protection of natural and cultural resources and biological diversity; the provision of opportunities for touristic-recreational activities; and the support for the rural development. This paper covers the Altındere Valley, Hatilla Valley, Ilgaz Mountain, The Kaçkar Mountains, The Karagöl-Sahara, The Küre Mountains and The Yedigöller (Seven Lakes) National Park as protected forest areas. The Paper emphasizes the necessity of assessing the above mentioned protected areas in line with the international status and with the certification systems; and the paper, then, investigates the compliance of the current characteristics with the certification criteria. By this way, the adoption of internationally-recognized sustainable management approaches for the activities to be carried out in the protection areas will be possible; and this will also make it possible to share and disseminate the knowledge and the experiences of the other areas in the network of protected areas. The legal, managerial and economic problems being encountered in these areas are discussed in the paper. The training of the local people and the visitors, the management of the visitors, the protection of the nature, the advertisement of the areas and the problems related to recreation-tourism are among the issues to be discussed in the paper. When seven of the current protected-forest areas which are recognized as national parks are investigated, the main problem rests in the lack of cooperation between the local people, the government institutions, the universities and the NGO’s. This lack of cooperation causes problems during the planning and application processes. For the solution of these problems, a sustainable management planning is brought to focus by protecting the national parks with a holistic approach taking ecological, archeological, social and cultural aspects into consideration, and by having a protection-use balance. In order to find solutions for these problems of the national parks and to achieve an effective/sustainable protection-use balance of these areas, international certification programs should be made use of as a means. When evaluated by PAN Parks criteria- the only certification system in practice for the protection of the nature in protected areas, it is seen that the National Park of Kaçkar and Kastamonu-Bartın Küre Mountains can be evaluated with respect to PAN Parks’ criteria, but the other five of the National Parks in the Black Sea Region cannot be evaluated by PAN Parks with respect to their size (PAN Parks criteria: Principle 1: Natural Values: the size of the area).

Keywords:

cooperatives, protection forests, Turkey, biodiversity, nature conservation, national parks, forests, forest management, certification, Black Sea Region,

PDF

___

Anonim 1999. Küre Dağları Milli Parkı Tasarı Gelişme Planı. Orman Bakanlığı Milli Parklar ve Av Yaban Hayatı Genel Müdürlüğü Yayınları, UNDP-FAO, 1–6, Ankara.
Anonim 2001. T.C. Orman Bakanlığı Milli Parklar ve Av-Yaban Hayatı Genel Müdürlüğü Eko-Turizm Alan Belirleme Raporu. Batı Karadeniz Bölge Müdürlüğü Kastamonu-Bartın Küre Dağları Milli Parkı Yakın Çevresi Eko-Turizm Potansiyeli, 8, Kastamonu.
Anonim 2009. Ilgaz Dağı Milli Parkı Uzun Devreli Gelişme Planı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, Ankara.
Arançlı S. 2006. Korumada Yeni Yaklaşım. Biyolojik Çeşitlilik ve Doğal Kaynak Yönetimi Projesi, Yeşil Türkiye, Yeşil Ormancılar Derneği, 2006/6, Sayı. 596, 1–5.
Ayan S. 2008. PAN Parks projesi, Orman ve Av Dergisi, Eylül-Ekim, Sayı.5, 7-8. Başkaya Ş. 2002. Kaçkar Dağları Milli Parkında Ekoturizm, II. Ulusal Karadeniz Ormancılık Kongresi, Bildiriler Kitabı, 1. Cilt, 15-18 Mayıs 2002, Artvin. 234-235.
Cengiz T., Çelem H. 2005. Karagöl-Sahara Milli Parkının Koruma Kullanma Yönünden Değerlendirilmesi, Korunan Doğal Alanlar Sempozyumu, Sözlü Bildiriler Kitabı, 8-10 Eylül 2005, Isparta. 113.
Çevirgen A. 2003. Sürdürülebilir Turizm Kapsamında Ekoturizm ve Edremit Yöresi İçin Bir Model Önerisi. Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Turizm İşletmeciliği ABD, Doktora Tezi (Basılmamış), 171. İzmir.
Daşdemir İ., Güngör E. 2005. Ülkemizdeki Milli Parkların Turizm Sertifikasyon Programları Açısından Değerlendirilmesi, T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı, 1. Çevre ve Ormancılık Şurası Tebliğler, 4. Cilt, Antalya. 1462–1469.
Durusoy İ. 2002. Sertifikalandırma ve Türkiye Ormancılığında Gerekliliği, Olabilirliği, Uygulanması Sürecinde Karşılaşılması Muhtemel Darboğazların ve Fırsatların İrdelenmesi. KTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 170s. Trabzon.
Erduran F. 2002. Ilgaz Dağı Milli Parkının Turizm ve Rekreasyonel Gelişim Sorunları. Türkiye Dağları I. Ulusal Sempozyumu, 393–395. Kastamonu.
Font X. 2003. Labelling and Certification:benefits and challenges for sustainable tourism management and marketing. Labelling & Certification, Benefits & Challenges, ECOCLUB.com E-Paper Series, Nr. 9, July 2003 http://ecoclub.com/library/
Gümüş C., Kalem S., Menteş İ. 2002. Ilgaz Dağlarının Biyolojik Çeşitliliği ve Doğa Koruma Açısından Önemi. Türkiye Dağları I. Ulusal Sempozyumu, 442–446. Ilgaz-Kastamonu.
Güneş G. 2005. PAN Parks Korunan Alan Sertifikalandırma Sistemi, Korunan Doğal Alanlar Sempozyumu, Sözlü Bildiriler Kitabı, 8-10 Eylül 2005, 193–200. Isparta.
Honey M., Rome A. 2001. Protecting Paradise: Certification Programs For Sustainable Tourism and Eco-Tourism, Institue For Policy Studies, Washinton D.S. USA.
IUCN 1994. United Nations List of National Parks and Protected Areas. Gland.
Kurdoğlu O. 2002. Kaçkar Dağları Milli Parkı ve Yakın Çevresinin Doğal Kaynak Yönetimi Açısından İncelenmesi, KTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Orman Mühendisliği ABD, Doktora Tezi, Trabzon.
Maclaren F. T. 2002. A strategic overview of Ecotourizm Acreditation and Certification: The Road Forward. International Year of Ecoturizm, The International Ecotourism Society.
http://www.world-tourism.org/sustainable/IYE /Regional _Activities/Brazil/case/TIES.htm
Menteş İ. 2006. Küre Dağları Milli Parkı PAN PARKS Adayı. Biyolojik Çeşitlilik ve Doğal Kaynak Yönetimi Projesi, Yeşil Türkiye, Yeşil Ormancılar Derneği, ISSN 1307 1874, 2006/6, Sayı. 596, 19-22. Ankara.
Öztürk S. 2003. Kastamonu-Bartın Küre Dağları Milli Parkının Kaynak Değerleri ve Yönetim Açısından İrdelenmesi, ZKÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı ABD, Yüksek Lisans Tezi, Bartın. 37 (Basılmamış).
Öztürk S. 2005. Kastamonu-Bartın Küre Dağları Milli Parkının Rekreasyonel Kaynak Değerlerinin İrdelenmesi, SDÜ Orman Fakültesi Dergisi, Isparta. 138.
Sakıcı Ç. 2005. Maçka-Altındere Vadisi Milli Parkının kaynak Değerlerinin ve Kullanımının Rekreasyonel Açıdan İrdelenmesi, Korunan Doğal Alanlar Sempozyumu, Sözlü Bildiriler Kitabı, 8-10 Eylül 2005, 434–435. Isparta.
Sever R., Bekdemir Ü. 2007. Ekturizm Açısından Karagöl-Sahara Milli Parkı (Artvin-Şavşat), Atatürk Üniverstesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7 (39) 267-287.
URL1 2007. http://www.geocities.com/dirginempayhmuh/millipark.html
URL2 2007. Protected Areas and Certification by Dudley, N. An International Legal Regime for Protected Areas, http://www.iucn.org/themes/law/pdfdocuments/GOV-IUCN-ELP%20Sec%203%20Governance%20Paper040803.pdf
URL3 2007. http://www.ecoclub.com/news/050/interview.html
URL4 2007. “Kitle Turizmi, Alternatif Turizm ve Ekoturizmde Sürdürülebilirlik Üzerine Bir Değerlendirme by N. Erdoğan”.
http://www.cmyo.ankara.edu.tr/~iktisad/TURKO4NF/web/Erdogan.doc
URL12009. http://www.millîparklar.gov.tr/mpd/mp/millîpark.asp
URL2 2009. www.panparks.org
Vurdu H., Uslu N., Güney K., Ünal S., Ayan S., Sıvacıoğlu A., Gürel N., Küçük Ö., Ulusan D., Öztürk S., Türkyılmaz E. 2004. Küre Dağı Milli Parkı’nın Floristik Zenginliği ve Habitat Alanlarının Belirlenmesi Projesi, Sonuç Raporu, Kastamonu.
Vurdu H., Ayan S., Küçük Ö. 2007. Yerel ve Piyasa Tabanlı Önlemlere Yönelik Karadeniz Bölgesi Koruma ve Bilgi Ağının Kurulması, Teknopaket, 276-292. Kastamonu.
Yenilmez Arpa N. 2005. Dünyada ve Türkiye’de Doğa Koruma Çalışmaları ve Türkiye’deki Korunan Alanlara Yönelik Durum Değerlendirmesi, T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı, 1. Çevre ve Ormancılık Şurası Tebliğler, 4. Cilt, 1292. Antalya.