Expansion of Language by Metaphor in (Muʿjam al-Ṣawāb al-Lughawī) of Dr. Ahmad Mukhtar Omar

Mecazın önemi, hayal gücü ve edebi yaratıcılıkla sınırlı olmayıp dil gelişiminde önemli bir faktör olmanın ve kullanıcılarının dilleri üzerindeki kelime dağarcığı ve yapılarını artırmanın ötesine geçmektedir. Bu nedenle mecaz, çoğu durumda ve zamanla birlikte dilin genişlemesine yol açar. Dolayısıyla dilde mecazın varlığını inkar etmek sakıncalı bir hale gelmiştir. İnsanlar, her zaman bir dili mecaz olmaksızın kullanamazlar. Bu nedenle ister dilin içsel düzeyinde ister de dilin dışındaki bir düzeyde olsun, insanın dünyaya ve etrafındaki şeylere bakışıyla ilgili olarak mecazın ve incelenmesinin önemi buradan kaynaklanmaktadır. Bu çalışma, mecazın dilin genişlemesindeki rolünü, çağdaş kullanımları izleyen en önemli literatürlerden biri olan Dr. Ahmet Muhtar Ömer’in önemli eseri Mu'cemu's Savâbi'l Luğavî’de bazı çağdaş dil yapılarını ve kullanımlarını kabul etmede ve buna dayanarak geçerliliğini söylemede mecaza dayandığı örnekleri izleyerek ortaya çıkarmaktadır. Çalışma, mecazın genel olarak dilin genişliği ve genişlemesi ile ilişkisini ve özel olarak dilsel düzeltme konusuyla ilişkisini vurgulamaya odaklanmıştır. Bu da dilbilimsel mirasta bu ilişkiye yapılan bazı referansları gözlemleyerek yapılmıştır. Ardından Mu’cemu’s-Savâbi’l-Luğavî’de mecaz üzerine hamledilme örneklerine intikal edilmiş ve bu örnekler üç ana bölüme ayrılmıştır. Bunlar; teşbihe dayalı mecaza (istiare) hamledilen, mecazı mürsele hamledilen ve mecaz-ı aklîye hamledilen örneklerdir. Çalışma bu örnekleri izleyip analiz ettikten sonra, mecazın Dr. Ahmed Muhtar Ömer’in –bahsi geçen sözlüğün hazırlanmasına katılan ekibiyle birlikte – Mu’cemu’s-Savâbi’l-Luğavî’de ele alınan birçok terkibin, ifadelerin ve dilsel kullanımların düzeltilmesinin genişletilmesinde benimsediği en önemli yollardan biri olduğu sonucuna varmıştır. Sonra bu ifadeler ve kullanımlar, reddedilmeye yol açan hata dairesinden çıkmış ve – bir şekilde – kabulü ve kullanımın doğruluğuna yol açan caizlik çemberine taşınmıştır. 

Expansion of Language by Metaphor in (Muʿjam al-Ṣawāb al-Lughawī) of Dr. Ahmad Mukhtar Omar

___

  • ابن جني، أبو الفتح عثمان. الخصائص. تحقيق: محمد علي النجار وآخرين، 3 أجزاء. القاهرة: الهيئة المصرية العامة للكتاب، رقم الطبعة 4، 1420هـ /1999م.
  • ابن درستويه، أبو محمد عبد الله بن جعفر بن محمد. تصحيح الفصيح وشرحه. تحقيق: محمد بدوي المختون. القاهرة: المجلس الأعلى للشئون الإسلامية، رقم الطبعة 1، 1419هـ / 1998م.
  • ابن دريد، أبو بكر محمد بن الحسن. جمهرة اللغة. تحقيق: رمزي منير البعلبكي. 3 أجزاء. بيروت: دار العلم للملايين، رقم الطبعة 1، 1407هـ/ 1987م.
  • البغدادي، عبد اللطيف. ذيل فصيح ثعلب، نشر وتعليق: محمد عبد المنعم خفاجي. القاهرة: مطبعة السعادة، رقم الطبعة 1، 1368هـ / 1949م.
  • بهاء الدين السبكي، أحمد بن علي بن عبد الكافي. عروس الأفراح في شرح تلخيص المفتاح. تحقيق: عبد الحميد هنداوي. جزآن. بيروت: المكتبة العصرية، رقم الطبعة 1، 1424هـ/ 2003م.
  • توفيق، أحمد محمود زكريا. "استراتيجيات الخطاب الإشهاري وتمظهراتها من القرآن والسنة"، إلهيات حران، ع47، (يونيو2022).
  • درقاوي، مختار. "القيمة اللغوية للمجاز في التصحيح والتوليد اللغوي" الممارسات اللسانية، مج3/ ع1، (مارس 2012م.
  • السكاكي، يوسف بن أبي بكر بن محمد بن علي. مفتاح العلوم. ضبطه وكتب هوامشه وعلق عليه: نعيم زرزور. بيروت: دار الكتب العلمية، رقم الطبعة 2، 1407هـ/ 1987م.
  • سليم، عبد الفتاح. اللحن في اللغة مظاهره ومقاييسه. القاهرة: دار المعارف، ط1، 1409هـ / 1989م.
  • سيبويه، أبو بشر عمرو بن عثمان بن قنبر الحارثي. الكتاب. تحقيق: عبد السلام هارون. 5 أجزاء. القاهرة: مكتبة الخانجي، رقم الطبعة 3. 1408هـ / 1988م.
  • الصعيدي، عبد المتعال. بغية الإيضاح لتلخيص المفتاح في علوم البلاغة. 4 أجزاء. القاهرة: مكتبة الآداب، ط17، 1426هـ/ 2005م.
  • عبد الجليل، محمد بدري. المجاز وأثره في الدرس اللغوي. بيروت: دار النهضة العربية، رقم الطبعة 1، 1406هـ / 1986م.
  • عتيق، عبد العزيز. علم البيان. بيروت: دار النهضة العربية للطباعة والنشر، رقم الطبعة 1، 1405هـ/ 1985م.
  • عصام الدين الحنفي، إبراهيم بن محمد بن عربشاه. الأطول شرح تلخيص مفتاح العلوم. تحقيق: عبد الحميد هنداوي. بيروت: دار الكتب العلمية، رقم الطبعة 1، 1422هـ/ 2001م.
  • عمر، أحمد مختار، معجم الصواب اللغوي. القاهرة: عالم الكتب، رقم الطبعة 1، 1429هـ/ 2008م.
  • الفراهيدي، الخليل بن أحمد. العين، تحقيق: مهدي المخزومي وإبراهيم السامرائي. 8 أجزاء. القاهرة: دار ومكتبة الهلال، بدون تاريخ.
  • الفيروزابادي، مجد الدين أبو طاهر محمد بن يعقوب. القاموس المحيط. تحقيق: محمد نعيم العرقسوسي. بيروت: مؤسسة الرسالة، رقم الطبعة 8، 1426هـ/ 2005م.
  • مجمع اللغة العربية بالقاهرة. المعجم الوسيط. القاهرة: مجمع اللغة العربية، رقم الطبعة 4، 1425هـ/ 2004م.
  • المسدي، عبد السلام. مباحث تأسيسية في اللسانيات. بيروت: دار الكتاب الجديد المتحدة، رقم الطبعة 1، 1431 هـ/ 2010م.
  • المسيري، عبد الوهاب. اللغة والمجاز بين التوحيد ووحدة الوجود. القاهرة: دار الشروق، رقم الطبعة 2، 1427هـ / 2006م.
  • ʿAbdulcelîl, Muḥemmed Bedrî. el-Mecâz ve ʾEseruh fi'd-Dersi'l-Lüğavî. Beyrût: Dâru’n-Nehḍa el- ʿArabiyyeh. 1. Basım, 1406/1986
  • ʿAtîḳ, ʿAbdulʿazîz. ʿilmul-Beyân. Beyrût: Dâru’n-Nehḍa el- ʿArabiyyeh. 1. Basım, 1405/1985.
  • Bağdâdî, ʿAbdüllatif. Ẕeylü Feṣıḥi S̱eʿleb. thk: Muḥemmed ʿAbdulmunʿim H̱afecî. Kahire: Meṭbe'tü's Seʿedeh, 1. Basım, 1368/1949.
  • Derḳâvi, Muẖtâr. "el-Ḳımetu'l- Lüğeviyyetu li'l-Mecâzi fit-Teṣḥîḥi vet-Tevlîdi'l- Lüğeviyyi". el-Mümârasâtü'l-Lisâniyyeh. Cilt 3/Sayı1 (Mart 2012).
  • Eṣ-Ṣaʿîdî, ʿAbdulmuteʿâl. Büğyetül-İḍâḥ Litelẖîṣı'l-Miftâḥ fi ʿUlûmi'l-Beleğah. 4 Cilt. Kahire: Mektebetül- ʾÂdâb, 17. Basım, 1426/2005.
  • Ferâhîdî, Ebû ʿAbdirraḥmân el-H̱alîl b. Aḥmed b. Amr b. Temîm . el-ʿAyn. thk. Mehdî el-Maẖzûmî - İbrâhîm es-Sâmirrâî. 8 Cilt. Kahire: Dâr ve Mektebetü’l-Hilâl, 1. Basım.
  • Fîruzabâdî, Ebu Tâhir Muḥemmed b. Yʿaḳûp. el-Ḳâmûsu’l-Muḥit, thk: Muḥemmed Naʿîm el-ʿirḳasûsî. Beyrût: Müʾessesetü’r-Risale, 8.Basım,1426 /2005.
  • İbn ʿArabşâh ,İsâmüddin. el-Aṭvel Şerḥu Telḫîṣi Miftâḥi’l-ʿulûm. thk: ʿAbdulḥemîd Hindâvi, Beyrût: Dâru’l-kütübi’l-ʿilmiyye. 1. Basım, 1422/2001.
  • İbn Cinnî, Ebû’l-Fetḥ Osmân. el-Ḫaṣâʾıṣ. thk: Muḥemmed Ali en-Neccâr. 3 Cilt. (Khira: el-Heyʾetü’l-Mısriyye el-ʿÂmme li’l-Kitâb) . 4. Basım, 1420/1999.
  • Ibn Dürayd, Ebû Bekr Muḥemmed b. el-Hesen. Cemheratül-Luğa. Thk: Ramzî Münîr el-Baʿlebekkî. Beyrût: Dâru’l ʿilm li'l-Melâyin, 1. Basım, 1407/1987.
  • İbn Dürüsteveyh, Ebû Muḥemmed ʿAbdullâh b. Ceʿfer b. el-Merzübân el-Fârisî el-Fesevî, Taṣḥîḥu’l-Faṣîḥ ve Şerḥuhu. thk: Muḥemmed Bedevî el-Meḫtûn. el-Meclisu’l-ʾeʿlâ liş-Şüûni’l-ʾislâmiyye. 1. Basım, 1419/1998.
  • Mecmeʿu’l-luğa el-ʿArabiyye. el-Muʿcemu’l-Vesît. Kahire: Mecmeʿu’l-luğa el-ʿArabiyye. 4. Basım, 1425/2004.
  • Meseddî, ʿAbdusselâm. Mebêḥis Teʾsîsiyyeh fil-Lisâniyyât. Beyrût: Dâru’l-Kitab el-Cedîd el-Mütteḥideh, 1. Basım, 1431/2010
  • Mesîrî, ʿAbdulvahâb. el-Lüğetü ve'l-Mecâz Beyne et-Tevḥîd ve Veḥdeti'l Vücüd. Kahire: Dâru'ş-Şuruk, 2. Basım, 1427/2006.
  • Ömer, Aḥmed Muḫtâr. Muʿcemu’ṣ-Ṣavâbil-Lüğevî. Khire: ʿâlemül- kütüb, 2.Basım, 1429/2008.
  • Sekkâkî, Ebu Yʿaḳûp. Miftâḥu’l-ʿulûm. thk: Neʿim Zerzûr. Beyrût: Dâru’l-kütübi’l-ʿilmiyye. 2. Basım, 1407/1987.
  • Selîm, ʿAbdulfettâḥ. el-Leḥn fil-Lüğeti Mezâhiruhu ve Meḳâyîsuh. Kahire: Dâru’l-Meʿârif, 1. Basım, 1409/1989.
  • Sibeveyhi, Ebu Bişr Amr b. Osmân b. Ḳanber el-Ḥârisî. el-Kitâb. Thk: ʿAbdusselâm M. Harûn. 5 Cilt. Kahire: Mektebetu’l- H̱âncî. 3. Basım, 1408/1988.
  • Tawfık, Aḥmed Maḥmoud Zakaria . "استراتيجيات الخطاب الإشهاري وتمظهراتها من القرآن والسنة". Harran İlahiyat Dergisi / 47 (Haziran 2022): 20-41. https://doi.org/10.30623/hij.1067396