Olağanüstü Hallerde Sosyal Medyada Dezenformasyonla Mücadele ve Kriz İletişimi: Kahramanmaraş Depremi Üzerine Bir Analiz

Olağanüstü hallerde veya kriz anlarında kaynağı sorgulamaksızın dolaşıma sokulan teyitsiz bilgilerin yanı sıra doğrudan ve kasıtlı olarak üretilen yanlış bilgiler de bu anlarda sosyal medyada büyük karışıklığa neden olmaktadır. Özellikle kriz anlarında ortaya çıkan bu karışıklık sosyal medyanın imkanlarının yanı sıra, risklerini de gündeme getirmektedir. 6 Şubat 2023 Pazartesi günü Kahramanmaraş merkezli depremler sonucunda ülkemizde ondan fazla il etkilenmiş ve durum tüm Türkiye’yi derinden sarsmıştır. Olağanüstü bu durum karşısında sosyal medya platformlarında büyük bir bilgi akışı ve yoğun bir paylaşım trafiği oluşmuş ve bu paylaşımların neredeyse tamamını deprem ile ilgili içerikler oluşturmuştur. Bu kargaşa ortamında haberleşme, yardımların koordine edilmesi, bilgi paylaşımı içeriklerinin yanı sıra belirli bir amaç doğrultusunda üretilen dezenformatif içerikler sosyal medyanın gündemini meşgul etmiştir. Özellikle Twitter üzerinden paylaşılan bu içerikler dezenformasyonun etki alanının oldukça genişlemesine ve sosyal medyadaki karmaşanın en üst boyuta ulaşmasına neden olmuştur. Bu çalışma Türkiye’de Kahramanmaraş merkezli depremler sonrasında sosyal medyada dezenformasyonla mücadele sürecini kriz iletişimi bağlamında incelenmektedir. Bu amaçla, İletişim Başkanlığı Dezenformasyonla Mücadele Merkezi (DMM) ve Anadolu Ajansı Teyit Hattı (AA Teyit Hattı) Twitter hesaplarından 06 Şubat-06 Mart 2023 tarihleri arasında paylaşılan toplam 463 tweet Maxqda 2022 paket programı kullanılarak içerik analizi yöntemi ile incelenmiştir. Araştırma neticesinde hem DMM hem de AA Teyit Hattı depremler sonrasında dolaşıma sokulan teyitsiz ya da kasıtlı olarak üretilen yanlış bilgilerin teyit edilmesi ve bu bilgilerin doğruluğunun halkla paylaşılması amacıyla yoğun bir çaba gösterdikleri görülmüştür. Ayrıca her iki kurumun da bu durumu kriz iletişimi bağlamında etkin bir şekilde yönetebilmek ve dezenformasyonla mücadele edebilmek amacıyla resmi Twitter hesaplarını etkin bir şekilde kullandıkları tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Sosyal Medya, Dezenformasyon, Kriz İletişimi, Deprem

Combating Disinformation and Crisis Communication in Social Media in Emergency Situations: An Analysis on the Kahramanmaraş Earthquake

In addition to the unconfirmed information that is circulated without questioning the source in times of emergency or crisis, direct and deliberate false information causes great confusion in the social media in these moments. This confusion, which arises especially in times of crisis, brings up the risks of social media as well as its possibilities. As a result of the earthquakes centered in Kahramanmaraş on Monday, February 6, 2023, more than ten provinces in our country were affected and the situation deeply shook all of Turkey. In the face of this extraordinary situation, a large flow of information and an intense sharing traffic occurred on social media platforms, and almost all of these shares were composed of earthquake-related content. In this turmoil environment, communication, coordination of aid, information sharing content, as well as disinformative content produced for a specific purpose, occupied the agenda of social media. These contents, especially shared on Twitter, caused the disinformation area to expand considerably and the confusion in social media reached its highest level. This study examines the process of combating disinformation in social media in the context of crisis communication after the earthquakes in Kahramanmaraş in Turkey. For this purpose, a total of 463 tweets shared between 06 February and 06 March 2023 from the Directorate of Communications Center for Combating Disinformation (DMM) and Anadolu Agency Confirmation Line (AA Confirmation Line) were analyzed by content analysis method using the Maxqda 2022 package program. As a result of the research, it was seen that both DMM and AA Confirmation Line made an intense effort to confirm the unconfirmed or intentionally produced false information circulated after the earthquakes and to share the accuracy of this information with the public. In addition, it has been determined that both institutions effectively use their official Twitter accounts to manage this crisis communication situation and fight against disinformation effectively.

Keywords:

Social Media, Disinformation, Crisis Communication, Earthquake,

PDF

___

Aktan, E. (2018). Sanal toplulukların gerçek iletişimleri: Netnografik bir inceleme. V. Çakmak ve S. Çavuş (Ed.). Dijital kültür ve iletişim (s. 147-173) içinde. Konya: Literatürk Academia Yayınları.
Akyüz, S. S. (2021). Koronavirüs komplo teorileri: Dezenformasyon ve politik kimliklerin komplocu düșünüșe etkisi. İletişim ve Medya Alanında Uluslararası Araştırmalar II, 57, 86.
Allcott, H. & Gentzkow, M. (2017). Social media and fake news in the 2016 election. Cambridge, MA: National Bureau of Economic Research.
Aydın, A. F. (2020). Post-truth dönemde sosyal medyada dezenformasyon: Covid-19 (yeni koronavirüs) pandemi süreci. Asya Studies, 4(12), 76-90.
Bahar, A. (2020). Polislik perspektifinden dijital misenformasyon ve dezenformasyon: Covid-19 örnek olayı bağlamında bir analiz. OPUS International Journal of Society Researches, 16(30), 2760-2794.
Blossom, J. (2009). Content nation-surviving and thriving as social media changes our work, our lives, and our future. Indiana: Wiley Publis-hing, Inc.
Boin, A. (2004). Lessons from crisis research, forum- managing crisis in the 21. century. Bruce W. Dayton (Ed.), International Studies Review, 6, 165-194.
Bozkurt, F. (2021). Covid-19 pandemi sürecindeki sahte ve yalan haberlerin bir getirisi: İnfodeminin Türkiye bağlamında incelenmesi. Uluslararası Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 4(7), 135-151.
Castells, M. (2008). Enformasyon çağı: Ekonomi, toplum ve kültür- ağ toplumun yükselişi. (E. Kılıç, Çev.), (2. Baskı), İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Comfort, L. (2007). Crisis management in hindsight: Cognition, communication, coordination and control. Public Administration Review, 67(1), 189–197.
Creswell, J. W. (2017). Araştırma deseni nicel, nitel ve karma yöntem yaklaşımları. S. B. Demir (Çev. Ed.), (3. Baskı), Ankara: Eğiten Kitap Yayıncılık.
Creswell, J.W. and Plano Clark, V.L. (2014). Karma yöntem araştırmaları: Tasarımı ve yürütülmesi. Y. Dede ve S.B. Demir (Çev. Ed.), (2. Baskıdan Çeviri), Ankara: Anı Yayıncılık.
Digital 2022: Anather year of bumper growth. (2023, 6 Şubat). Erişim adresi: https://wearesocial.com/uk/blog/2022/01/digital-2022-another-year-of-bumper-growth-2/
Evans, D. (2008). Social media marketing an hour a day. Indiana: Wiley Puplishing Inc.
Fallis, D. (2015). What is disonformation?. Library Trends, 63(3), 401-426.
Fetzer, J. H. (2004). Disinformation: The use of false information. Minds and machines, 14, 231-240.
Fidan, Z. (2016). Teknoloji ve siyasal iletişim: Seçim kampanyalarında yeni iletişim teknolojilerinin kullanımı. Konya: Sebat Ofset Matbaacılık
Genç, F. (2008). Kriz iletişimi: Marmara depremi örneği. Selçuk İletişim, 5(3), 161-175.
Hernon, P. (1995). Disinformation and misinformation through the internet: Findings of an exploratory study. Government Information Quarterly, 12(2), 133– 139.
İnceoğlu, M. (2011). Tutum, algı ve iletişim. (6. Baskı). Ankara: Siyasal Kitabevi.
Koçyiğit, A. (2022). Sosyal medya ve algı yönetimi. Konya: Eğitim Yayınevi.
Koçyiğit, M. ve Koçyiğit A. (2018). Değişen ve gelişen dijital iletişim: Yazılabilir web teknolojisi (WEB 2.0). V. Çakmak ve S. Çavuş (Ed.). Dijital kültür ve iletişim (s. 19-48) içinde. Konya: Literatürk Academia Yayınları.
Lewandowsky, S. (2021). Climate change disinformation and how to combat it. Annual Review of Public Health, 42, 1-21.
Roberts, R.R.ve Kraynak, J. (2008). Walk like a giant, sell like a madman. (2. Edition), New Jersey: John Willey&Sons Inc.
Shao, C., Ciampaglia, G. L., Varol, O., Yang, K. C., Flammini, A., & Menczer, F. (2018). The spread of low-credibility content by social bots. Nature Communications, 9(1), 1-9.
Shu, K., Bhattacharjee, A., Alatawi, F., Nazer, T. H., Ding, K., Karami, M., & Liu, H. (2020). Combating disinformation in a social media age. Wiley Interdisciplinary Reviews: Data Mining and Knowledge Discovery, 10(6), e1385.
Soğukdere, Ş. ve Öztunç, M. (2020). Sosyal medyada koronavirüs dezenformasyonu. Kastamonu İletişim Araştırmaları Dergisi, (5), 59-85.
Umunç, C. (2022). Doğal afetlerde siyasi liderlerin kriz iletişimi ve sosyal medya söylemi: Recep Tayyip Erdoğan ve Kemal Kılıçdaroğlu’nun Twitter paylaşımları. NOSYON: Uluslararası Toplum ve Kültür Çalışmaları Dergisi, (9), 24-51.
Yerlikaya, T. (2023, 14 Şubat). Asrın felaketinde dezenformasyonla mücadele ve kriz iletişimi. Anadolu Ajansı. Erişim Adresi: https://www.aa.com.tr/tr/analiz/gorus-asrin-felaketinde-dezenformasyonla-mucadele-ve-kriz-iletisimi/2818792#