İlköğretim Kurumu Yöneticilerinin Liderlik Tarzları İle Öğretmenlerin Yaşadıkları Yıldırma (Mobbing) ve Örgütsel Sessizlik Davranışları Arasındaki İlişki

Bu araştırmanın amacı, ilköğretim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin algılarına göre, okul yöneticilerinin liderlik tarzları ile öğretmenlerin yaşadıkları yıldırma ve örgütsel sessizlik davranışları arasındaki ilişkiyi saptamaktır. Araştırmanın evrenini Aksaray ili Merkez ilçedeki 5 eğitim bölgesinin sınırları içerisinde bulunan ilköğretim kurumlarında görev yapan 1301 öğretmen; örneklemi ise 395 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmadan elde edilen sonuçlara göre, okul yöneticileri dönüşümcü ve işlemci liderlik davranışları sergiledikçe, öğretmenlerin yıldırmaya maruz kalma ve örgütsel sessizlik yaşama düzeyleri azalmaktadır. İşlemci liderlik, yıldırma ve örgütsel sessizlik üzerinde, dönüşümcü liderliğe kıyasla daha güçlü bir etkiye sahiptir.

Anahtar Kelimeler:

Dönüşümcü liderlik, işlemci liderlik, yıldırma, örgütsel sessizlik, okul yöneticisi, öğretmen

The Relationship Between Leadership Styles of Elementary School Principals and Mobbing and The Organizational Silence Behaviors That Primary School Teachers Experience

The aim of this research is to determine the relationship between leadership styles of elementary school principals and mobbing and the organizational silence behaviors that primary school teachers experience. The population of the study consisted of 1301 teachers working in primary schools in 5 Central education districts of Aksaray. The sample set consisted of 395 teachers. The findings showed that as long as primary school principals have more transformational and transactional leadership behaviours, teachers’ mobbing experiences and organizational silence behaviors decrease. Results also showed that transactional leadership is a stronger predictor than transformational leadership on mobbing and organizational silence.

Keywords:

Transformational leadership, transactional leadership, mobbing, organizational silence, school principal, teacher,

PDF

___

Akbaba Altun, S. (2003). İlköğretim Okul Müdürlerinin Dönüşümcü Liderliğe Verdikleri Önem ve Uygulama Düzeyleri. İlköğretim-Online, 2(1), 10-17.
Baltaş, A. (2012). Türk Kültüründe Yönetmek: Yerel Değerlerle Küresel Başarılar Kazanmak. İstanbul: Remzi Yayıncılık.
Bass, B. M. and Avolio, B. J. (1994). Transformational Leadership and Organizational Culture. International Journal of Public Administration, 17(3-4), 541-554.
Bass, B. M. and Avolio, B. J. (1995). The Multifactor Leadership Questionnaire Form 5x. Palo Alto, CA: Mind Garden.
Bayram, T. Y. (2010). Üniversitelerde örgütsel sessizlik. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
Bildik, B. (2009). Liderlik tarzları, örgütsel sessizlik ve örgütsel bağlılık ilişkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Gebze.
Blase, J. and Blase, J. (2002). The Dark Side of Leadership: Teacher Perspectives of Principal Mistreatment. Educational Administration Quarterly, 38(5), 671-727.
Blase, J. and Blase, J. (2004). The Dark Side of School Leadership: Implications for Administrator Preparation. Leadership and Policy in Schools, 3(4), 245-273.
Blase, J. and Blase J. (2007). School Principal Mistreatment of Teachers. Journal of Emotional Abuse, 4(3-4), 151-175.
Buluç, B. (2009). Sınıf öğretmenlerinin algılarına göre okul müdürlerinin liderlik stilleri ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 15(57), 5-34.
Buluç, B. (2013). Örgüt Kültürü ve İklimi. S. Özdemir (Ed.), Eğitim Yönetiminde Kuram ve Uygulama içinde (ss. 101-130). Ankara: PegemA Yayıncılık.
Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı. İstatistik, Araştırma Deseni, SPSS Uygulamaları ve Yorum. Ankara: PegemA Yayıncılık.
Cabrera, C. M. (2012). Relationship of teachers’ perceptions of organizational health and workplace bullying. Unpublished Doctoral Dissertation. Available from ProQuest Dissertations and Thesis database. (UMI No. 351593)
Carter, S. K. (2010). Transformational physician leaders: The relationship between transformational leadership and transformative learning. Unpublished Doctoral Dissertation. Available from ProQuest Dissertations and Thesis database. (UMI No. 3427049)
Cemaloğlu, N. (2007). Okul Yöneticilerinin Liderlik Stilleri ile Yıldırma Arasındaki İlişki. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33, 77–87.
Cemaloğlu, N. (2011). Primary Principals' Leadership Styles, School Organizational Health And Workplace Bullying. Journal of Educational Administration, 49(5), 495-512. doi: 10.1108/09578231111159511
Çakıcı, A. (2007). Örgütlerde Sessizlik: Sessizliğin Teorik Temelleri ve Dinamikleri. Ç. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(1), 145-162.
Çakıcı, A. (2008). Örgütlerde Sessiz Kalınan Konular, Sessizliğin Nedenleri ve Algılanan Sonuçları Üzerine Bir Araştırma. Ç. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(1), 117-134.
Çam, Z. (2010). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin maruz kaldıkları yıldırma eylemleri ile tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki (Van ili örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van.
Çelep, C. and Eminoğlu, E. (2012). Primary School Teacher's Experience with Mobbing and Teacher's Self-Efficacy Perceptions. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 46, 4761-4774.
Çiçek, G. E. (2010). İlköğretim okulu öğretmenlerinin müdürlerinin liderlik rollerine ilişkin algılarının bazı değişkenlere göre incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ege Üniversitesi, İzmir.
Çiçek Sağlam, A. (2008). Teachers’ Views About Mobbing (Psychological Violence) at Elementary Schools. Eurasian Journal of Educational Research, 32, 133-142.
Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal Bilimler için Çok Değişkenli İstatistik, SPSS ve LISREL Uygulamaları. Ankara: Pegem Yayıncılık.
Dick, R. and Wagner, U. (2001). Stress and Strain in Teaching: A Structural Equation Approach. British Journal of Educational Psychology, 71, 243-259.
Duffy, M. and Sperry, L. (2007). Workplace Mobbing: Individual and Family Health Consequences. The Family Journal, 15(4), 398-404.
Dursun, Y. (2009). Öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri ile yöneticileri için algıladıkları dönüşümcü ve etkileşimci liderlik stilleri arasındaki ilişki (Karabük ilköğretim okulları örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi, Ankara.
Einarsen, S. and Raknes, B. I. (1997). Harassment in the Workplace and the Victimization of Men. Violence & Victims, 12(3), 247-263.
Erdoğan, E. (2011). Etkili liderlik, örgütsel sessizlik ve performans ilişkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Gebze.
Filizöz, B. ve Ay, F. A. (2011). Örgütlerde Mobbing ve Tükenmişlik Olgusu Arasındaki İlişkilere Yönelik Bir Araştırma. e-Journal of New World Sciences Academy, 6(2), 229-241.
Gül, H. ve Özcan, N. (2011). Mobbing ve Örgütsel Sessizlik Arasındaki İlişkiler: Karaman İl Özel İdaresinde Görgül Bir Çalışma. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2, 107-134.
Gündüz, H. B. ve Yılmaz, Ö. (2008). Ortaöğretim Kurumlarında Mobbing (Yıldırma) Davranışlarına İlişkin Öğretmen ve Yönetici Görüşleri (Düzce İli Örneği). Milli Eğitim Dergisi, 37(179), 269-282.
Kahveci, G. (2010). İlköğretim okullarında örgütsel sessizlik ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişkiler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Fırat Üniversitesi, Elazığ.
Kahveci, G. ve Demirtaş, Z. (2013a). Okul Yöneticisi ve Öğretmenlerin Örgütsel Sessizlik Algıları. Eğitim ve Bilim, 38(167), 50-64.
Kahveci, G. ve Demirtaş, Z. (2013b). Öğretmenler için Örgütsel Sessizlik Ölçeği Geliştirme Çalışması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 12(43), 167-182.
Karakuş, M. ve Çankaya, İ. H. (2012). Öğretmenlerin Maruz Kaldıkları Psikolojik Şiddete İlişkin Bir Modelin Sınanması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 42, 225-237.
Karasar, N. (2008). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
Karip, E. (1998). Dönüşümcü Liderlik. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 16, 443-465.
Kazancı, N. (2010). İlköğretim okullarındaki yöneticilerin liderlik stilleri ile öğretmenlerin örgütsel adalet algıları arasındaki ilişki düzeyi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
Keith, J. A. (2009). Perceptions of school leadership capacity and student achievement. Unpublished Doctoral Dissertation. Retrieved from ProQuest Dissertations and Thesis database. (UMI No. 3371746)
Kets de Vries, M. (2007). Liderliğin Gizemi. (çev. Zülfü Dicleli). İstanbul: Türkiye Metal Sanayicileri Sendikası.
Kline, R. B. (2011). Principles and Practice of Structural Equation Modeling. NY London: The Guilford Press.
Kul, M. (2010). Okul yöneticilerinin liderlik stilleri ile beden eğitimi öğretmenlerinin yıldırma (mobbing) yaşama düzeyleri, örgütsel bağlılıkları ve iş doyumu arasındaki ilişki. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi, Ankara.
Kurt, T. (2009). Okul müdürlerinin dönüşümcü ve işlemci liderlik stilleri ile öğretmenlerin kolektif yeterliği ve öz yeterliği arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
Lee, J. (2012). The effects of leadership behavior on workplace harassment, employee outcomes, and organizational effectiveness in small businesses. Unpublished Doctoral Dissertation. Available from ProQuest Dissertations and Thesis database. (UMI No.3489453) Leymann, H. (1990). Mobbing and Psychological Terror at Workplaces. Violence and Victims, 5(2), 119-126.
Morrison, E. W. and Milliken, F. J. (2000). Organizational Silence: A Barrier to Change and Development in a Pluralistic World. Academy of Management Review, 25(4), 706-725.
Nazaroğlu, R. (2012). İşgörenlere yönelik yıldırma davranışları, nedenleri ve işgörenlerin bu davranışlarla başa çıkma yöntemleri (Bir ilçe milli eğitim müdürlüğü örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
Ocak, S. (2008). Öğretmenlerin duygusal taciz (mobbing)’e ilişkin algıları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi, Edirne.
Odetunde, O. J. (2013). Influence of Transformational and Transactional Leaderships, and Leaders’ Sex on Organisational Conflict Management Behaviour. Gender & Behaviour, 11(1), 5323-5335.
Okçu, V. (2011). Okul yöneticilerinin liderlik stilleri ile öğretmenlerin örgütsel bağlılıkları ve yıldırma yaşama düzeyleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi, Ankara.
Ott, J. S., Parkes, S. J. and Simpson, R. B. (2003). Classic Readings in Organizational Behavior. Canada: Thomson Wadsworth. Özcan, N. (2011). Mobbingin örgütsel vatandaşlık davranışı üzerine etkisi ve örgütsel sessizlik: Karaman il özel idaresinde bir uygulama. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi, Karaman.
Riley, D., Duncan, D. J. and Edwards, J. (2009). Investigation of Staff Bullying in Australian Schools: Executive Summary. Retrieved from http://www.schoolbullies.org.au/
Sarıoğlu, G. S. (2013). Mobbing ve örgütsel sessizlik: Enerji sektörü çalışanları üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış Yükseklisans Tezi. Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi, Osmaniye.
Schein, E. H. (2010). Organizational Culture and Leadership. San Francisco: Jossey-Bass.
Sosik, J. J. and Godshalk, V. M. (2000). Leadership Styles, Mentoring Functions Received, and Job-Related Stress: A Conceptual Model and Preliminary Study. Journal of Organizational Behavior, 21, 365-390.
Şimşek, Ö. F. (2007). Yapısal Eşitlik Modellemesine Giriş, Temel İlkeler ve LISREL Uygulamaları. Ankara: Ekinoks Yayınevi.
Şirin, E. F. (2008). Beden eğitimi ve spor yüksekokulu yöneticilerinin liderlik stilleri ve çatışma yönetim stratejilerinin incelenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi, Ankara.
Tanhan, F. and Çam, Z. (2011). The Relation Between Mobbing Behaviors Teachers in Elementary Schools Are Exposed to and Their Burnout Levels. Procedia Social and Behavioral Sciences, 15, 2704–2709. doi:10.1016/j.sbspro.2011.04.174
Tanoğlu, Ş. Ç. (2006). İşletmelerde yıldırmanın (mobbing) değerlendirilmesi ve bir yükseköğrenim kurumunda uygulama. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi, Konya.
Tınaz, P. (2011). İşyerinde Psikolojik Taciz (Mobbing). İstanbul: Beta Yayıncılık.
Toker Gökçe, A. (2008). Mobbing: İş Yerinde Yıldırma. Nedenleri ve Başa Çıkma Yöntemleri. Ankara: Pegem Yayıncılık.
Toker Gökçe, A. (2012). Mobbing: İş Yerinde Yıldırma. Özel ve Resmi İlköğretim Okulu Öğretmen ve Yöneticileri Üzerinde Yapılan Bir Araştırma. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 18, 272-286.
Yanık, C. (2012). Örgütsel sessizlik ile güven arasındaki ilişki ve eğitim örgütlerinde bir araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
Yılmaz, V. ve Çelik, H. E. (2009). LISREL ile Yapısal Eşitlik Modellemesi-I. Ankara: PegemA Yayıncılık.