Wolfgang Borchert’in Seçili Öykülerinde Empati Olgusunun Anima ve Animus Arketipleri ile Habitus Kavramı Bağlamında Çözümlemesi

İkinci Dünya Savaşı’nı sivil, asker ve mahkûm olarak yaşayıp, savaşın getirdiği tüm olumsuz etkenlere tanıklık eden Wolfgang Borchert; eserlerinde, savaşın yıkıcılığının getirdiği geri alınamaz kayıpları gözler önüne sermektedir. Kayıpların ağır olduğu savaş döneminin kadın ve erkeğinde üstlenilen sorumluluk ve rollerin büyük önem taşıdığı görülmektedir. Aynı durum ve şartların etkisinde kalan her iki cinsin birbirlerine karşı oluşturdukları empati duygusu, yaşadıkları sürecin gelişimini etkilemiştir. Bu çalışmada, Mutfak Saati ve Ekmek adlı öykülerde yer alan kadın ve erkek karakterlerin gösterdikleri empati temelli davranışlar Analitik Psikolojinin kurucusu Carl Gustav Jung’un Anima ve Animus kavramları ile sosyolog, antropolog ve felsefeci Pierre Bourdieu’nun Habitus kavramı aracılığıyla açıklanmaya çalışılmıştır. Amaç; öykülerdeki karakterlerin gerçekleştirdikleri eylemlerin altında yatan en önemli nedenlerden birinin de topluma ve zamana bağlı şekillenen sosyal roller olduğunu ortaya koymaktır. Bu bağlamda çalışmayı açıklığa kavuştururken; Jung’un psikanalitik yönteminden ve Bourdieu sosyolojisinden yararlanılmış olup çalışmanın yöntemi bu nedenle, karşılaştırmalı bir anlayış temelinde, toplumsal ve psikanalitik inceleme yöntemlerinin kullanıldığı eklektik bir yöntemdir. Çalışma sonucunda sosyal rollerin oluşumunda cinsiyet faktörünün elzem bir nitelik taşıdığı görülmekle birlikte, karşı cinse yönelik geliştirilen empati duygusunun gelişiminde erkek için; anima, kadın için; animus’un etkili olduğu gözlemlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Wolfgang Borchert

Wolfgang Borchert’in Seçili Öykülerinde Empati Olgusunun Anima ve Animus Arketipleri ile Habitus Kavramı Bağlamında Çözümlemesi

Keywords:

Wolfgang Borchert, Empati, Anima, Animus Edebiyat İncelemesi,

PDF

___

Aytaç, Gürsel, Çağdaş Alman Edebiyatı, Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2012.
Aytaç, Gürsel, Genel Edebiyat Bilimi, Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2016.
Anar, Turgay, “Edebiyat Eserlerini Anlamak ve Yorumlamak İçin Farklı Bir Yöntem: Einfühlung Teorisi”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, Cilt: 48, Sayı:48, 2013, s. 23-46.
Arslan, Yusuf, “Kim Daha İyi Empati Kuruyor -Empati Üzerine Mikro Bir Sosyolojik Araştırma”, Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 2/1, 2016, s. 51-64.
Balcı, Umut, Kılınç, Ahmet ve Marangoz Sıddık, “Ömer Seyfettin ve Wolfgang Borchert Örneğinde Kısa Öykü Türünün Yapısal ve İçerik Analizi”, Schriften Zur Sprache Und Literatur II, 2018, s. 361-375.
Borchert, Wolfgang, Ama Fareler Uyurlar Geceleyin, Çev. Kamuran Şipal, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, 2016.
Craigh Calhoun, Bourdieu Sosyolojisinin Ana Hatları, içinde: Ocak ve Zanaat – Pierre Bourdieu Derlemesi, (der. G. Çeğin, E. Göker vd.), İstanbul, İletişim Yayınları, 2010, s.104.
Erkurt, Gökhan Şefik, Savaş Sonrası Alman Edebiyatı - Hermeneutik ve Alımlama Estetiği Odaklı Karşılaştırmalı Çözümlemeler. Konya: Çizgi Kitabevi, s. 114.
Erkurt, Gökhan Şefik, Wolfgang Borchert’in “Mutfak Saati” ve “Ekmek” Adlı Öykülerinde Ortak Motifler Üzerinden Fedakâr Kadın ve Bencil Erkek Karakteri. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Armağan Sayısı 18, 2020, s. 281-290.
Ersoy, Elif Gökçe ve Köşger, Ferdi, “Empati: Tanımı ve Önemi”, Osmangazi Tıp Dergisi, Cilt: 38, Sayı: 2, 2016, s. 9-17.
Felski, Rita, Edebiyat Ne İşe Yarar?, Çev. Emine Ayhan,İstanbul, Metis Yayınları, 2010.
Fichter, Joseph, “Sosyoloji Nedir”, Çev. Nilgün Çelebi, Ankara, Anı Yayıncılık, 2016.
Fusillo, Massimo, Edebiyatta Estetik, Çev. Fisun Demir, Ankara, Dost Kitabevi, 2012.
Gülseren, Şeref, “Eşduyum (Empati): Tanımı ve Kullanımı Üzerine Bir Gözden Geçirme”, Türk Psikiyatri Dergisi, cilt: 12, sayı: .2, 2001, s. 133-145.
Hawes, James, Kısa Almanya Tarihi, Çev. Yusuf Alogan, İstanbul: Say Yayınları, 2019.
Jung, Carl Gustav, İnsan ve Sembolleri, Çev. Hatice Mukaddes İlgün, İstanbul, Kabalcı Yayıncılık, 2016.
Jung, Carl Gustav Analitik Psikoloji Sözlüğü, Çev. Nur Nirven, İstanbul, Pinhan Yayıncılık, 2016.
Koytak, Elyesa, Tahakküme Hükmetmek: Bourdieu Sosyolojisinde Toplum ve Bilim İlişkisi, Sosyoloji Dergisi, Dizi:3, Sayı:25, 2012, s.85-101.
Nakiboğlu, Meryem, Wolfgang Borchert’in “Mutfak Saati” Adlı Kısa Öyküsüne Psikanalitik Bir Yaklaşım, Border Crossing, January-June 2017 Volume: 7, No: 1, 2017, s. 122-134.
Serrican, Ece, Carl Gustav Jung’un Analitik Psikoloji Kuramındaki Arketip Kavramının Edebiyata Yansıması, International Journal of Social Sciences and Education Research, Volume: 1(4), 2015, s. 1205-1215.
Smith, Philip ve Riley, Alexander, Kültürel Kurama Giriş, Çev. Selime Güzelsarı ve İbrahim Gündoğdu, Ankara, Dipnot Yayınları, 2016.
Dawid Swartz, Kültür ve İktidar – Pierre Bourdieu’nün Sosyolojisi, (çev. E. Gen), İstanbul, İletişim Yayınları, 2011.
Tunalı, İsmail, “Estetik”, İstanbul, Remzi Kitabevi, 2002.
Zengin, Dursun, Çağdaş Alman Edebiyatından Kısa Hikâyeler, T.C Kültür Bakanlığı: Ankara, 2000.