Telmih Sanatının Âsım'da İşlevsel Kullanımları Üzerine

Sözlük anlamı “söz arasında kastedilen bir şeyi manalı olarak söyleme, açık söylememe, imalı konuşma” demek olan telmih, edebî terim olarak da “herkesçe bilinen geçmişteki bir olaya, ünlü bir kişiye, bir inanca ya da yaygın bir atasözüne işaret etmek veya onu anımsatmak” anlamına gelir. Telmih sanatı edebî eserlerde gelişigüzel ve konuyla alakasız bir konumda kullanılırsa, eserlere herhangi bir katkı sağlamadığı gibi bu durum hem teknik bir kusur olarak göze çarpar, hem de okurun kendi kafasında yarattığı çağrışımlar dünyasını zedeleyerek eseri edebî yönden zayıflatır. Fakat telmih sanatı, amacına uygun bir şekilde kullanılırsa metinleri farklı açılardan zenginleştirebilir. Mehmet Akif Ersoy , Fatih Kürsüsünde ve Süleymaniye Kürsüsünde adlı şiir kitapları gibi uzun ve tek bir şiirden meydana gelen Âsım adlı eserinde sık sık telmih sanatına başvurmuştur. Bu eserde yer alan telmihler ile eserin tarihî tabakası Osmanlı’nın yıkılış, yükseliş ve kuruluş dönemleri ile Hz. Muhammed ve Hz. Musa’nın devirlerine kadar uzanırken, coğrafî tabakası ise bütün Osmanlı sahası ile Arap sahasına -özellikle Mısır’a- , Fars sahasına, Orta Asya’ya ve Avrupa’ya kadar genişlemektedir. Bu genişliği yaratmada elbette telmih havuzundan hangi malzemelerin seçildiği konusu önemlidir. Biz ise bu çalışmamızda Mehmet Akif'in Âsım’da hangi telmihleri kullandığı meselesini ele almaktan ziyade, bu telmihlerin hangi işlevlerle kullanıldıklarını tespit ederek saptadığımız işlevlerin esere yapmış oldukları teknik ve edebî katkıları ortaya koymaya çalışacağız

Anahtar Kelimeler:

Mehmet Akif Ersoy, Asım, Telmih

Telmih Sanatının Âsım'da İşlevsel Kullanımları Üzerine

Telmih (allusion) has a lexical meaning of “saying things allusively, not speaking openly or saying things implicitly”; however, in literature it means making references to a famous person, a popular event, or a belief in history or rather to a common proverb. If it is used carelessly or off the track in literary works, this doesn’t make any contributions to them; furthermore, not only does it stand out as a technical mistake but it also weakens the work by disrupting the system of references that the reader creates in his mind. Yet, if it is used properly, it may as well enrich texts. For instance, Mehmet Akif Ersoy (18731936) frequently employed the art of telmih both in his books of poetry “Fatih Kürsüsünde” and “Süleymaniye Kürsüsünde” and in his work “Âsım”, which is composed of a single but rather long poem. While with the telmihs used in this work the historical sphere can be traced back to the foundation, the rise and the fall of the Ottoman Empire and even to the time when Muhammed and Moses lived, the geographical sphere covers the whole Ottoman and Arab domain especially as far as Egypt-, Persia, Middle Asia and Europe. In the creation of this sphere, it is certainly important to pay attention to what aspects of telmih are chosen. Still, rather than dealing with which telmihs Mehmet Akif Ersoy employed in his book “Âsım”, we will determine the functional uses of these telmihs and their technical and literary contributions to the work

Keywords:

-,

PDF

___

Coşkun, Menderes, (2008), "Kinayenin Belâgat Kitaplarındaki Seyri ve Onu Yeniden Anlama ve Sunma Denemesi", Bilig, Kış, Sayı 44, Televizyon Tanıtım Tasarım Yayıncılık, Ankara.
Dilçin, Cem, (2009), Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, 9. Baskı, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
Edib, Eşref, (1938), Mehmed Akif - Hayatı, Eserleri ve 70 Muharririn Yazıları, Asarı Đlmiye Kütüphanesi Neşriyatı - Marifet Basımevi, Đstanbul.
Enginün, Đnci, (1986), "Mehmet Akif’te Đrony", Ölümünün 50. Yılında Mehmet Akif Ersoy, s. 211-223, Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yayınları, Đstanbul.
Ersoy, Mehmet Akif, (2010), SAFAHAT, VI. Kitap “Âsım”, Hazırlayan: Fazıl Gökçek, 2. Baskı, Dergah Yayınları, Đstanbul.
Genç, Đlhan, (2008), Edebiyat Bilimi – Kuramlar – Akımlar - Yöntemler, 3. Baskı, Kanyılmaz Matbaası, Đzmir. Gökçek, Fazıl, (2005), Mehmet Akif’in Şiir Dünyası, Dergah Yayınları, Đstanbul.
Huyugüzel, Ömer Faruk, (1986), “Mehmet Akif’in Asım’da Başvurduğu Anlatım Vasıtaları ve Teknikleri”, Ölümünün 50. Yılında Mehmet Akif Ersoy, s. 31-52, Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yayınları, Đstanbul.
Kartal, Ahmet, (2007), "Türk Edebiyatında Belâgat Çalışmaları ve 'Tezâd' ve 'Telmîh' Sanatlarına Eleştirel Bir Bakış", Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 16, Sayı 1, s. 413-428, Çukurova Üniversitesi, Adana.
Kortantamer, Tunca, (1986), “Mehmet Akif ile Sadi Arasında Muhteva ve Anlatım Tekniği Açısından Bir Karşılaştırma Denemesi”, Ölümünün 50. Yılında Mehmet Akif Ersoy, s. 89-134, Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yayınları, Đstanbul.
Köprülü, M. Fuad, (2009), Türk Edebiyatı Tarihi, Hazırlayan: Orhan Köprülü, 7. Baskı, Akçağ Yayınları, Ankara.
Nazif, Süleyman, (1991), Mehmet Akif - Şairin Zatı ve Asarı Hakkında Bazı Malumat ve Tedkikat, Yayına Hazırlayan: M. Ertuğrul Düzdağ, Đz Yayıncılık, Đstanbul.
Okay, Orhan, (1990), "Şehitlikte Bir Şair: Mehmet Akif", Sanat ve Edebiyat Yazıları, s. 159-174, Dergah Yayınları, Đstanbul.
Okay, Orhan, (1998), Mehmed Akif - Bir Karakter Heykelinin Anatomisi, Akçağ Yayınları, Ankara.
Saraç, M. A. Yekta, (2007), Klâsik Edebiyat Bilgisi - Belâgat, 6. Baskı, 3F Yayınevi, Đstanbul.
Şahabettin, Cenap, (1340/1924), “Safahat Mübdii”, Servet-i Fünun, nr.5-1479, 18 Kanunisani / 18 Ocak. Timurtaş, Faruk Kadri, (2008), Osmanlı Türkçesine Giriş - Eski Yazı, Gramer, Aruz, Metinler, 25. Baskı, ALFA Basım Yayım Dağıtım, Đstanbul.
Türk Dünyası El Kitabı, (2001), I. Cilt Coğrafya-Tarih, 3. Baskı, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara.
Uğurcan, Sema, (1986), Mehmet Akif’in Şiirlerinde Savaş, Ölümünün 50. Yılında Mehmet Akif Ersoy, s. 135-166, Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yayınları, Đstanbul.
Yeni Türk Ansiklopedisi, (1985), C. 12, Ötürken Neşriyat, Đstanbul.