Vedi AŞKAROĞLU

YAZAR VE EDEBİYATIN İŞLEVİ VE İDEOLOJİK/TOPLUMSAL ROLÜ ÜZERİNE KURAMSAL BİR TARTIŞMA

İnsan davranışlarının kökeni konusunda birbiriyle çelişen pek çok görüş vardır. Sosyolojik, psikolojik, pedagojik, metafizik açıklamalar genel anlamda insan davranışlarını “özcü” ve “tözcü” şeklinde iki ana sınıflandırma altında ele alır. Özcü bakış açısı, genetik, sosyo-genetik ve dinsel motifler üzerinden açıklama yaparken, töz konusuna eğilen yorumlar ise genellikle eğitim, kültürel ortam, aile yapısı, deneyimler, sanat gibi insan ilişkilerine dayanan ve çoğu insan üretimi olan olguları öne çıkarır. Her iki görüşü de kapsayan eklektik yaklaşımlar da söz konusudur. Edebiyat, daha ziyade insanın duygu ve düşünce dünyasının şekillenmesi açısından önemli bir işleve sahiptir ve estetik, düşünsel ya da duyusal etki yaratarak kurgulama yoluyla ikinci türden bir bakış açısına denk düşer. Romanlar, tiyatro oyunları, öyküler, şiirler ve diğer edebi kurgular vasıtasıyla dili kullanarak insanın biçimlendirilebileceğini, davranışlarının değiştirilebileceğini, kişiliğin oluşturulabileceğini, hatta düşüncelerinin, bakış açılarının, ideolojisinin, inançlarının ve dünyayı algılama biçimlerinin de yeniden tasarlanabileceğini gösterir. Bu açıdan edebi yapıtlarla, yazarın/şairin toplumsal bir etkisi ve işlevi ortaya çıkar. Küreselleşmenin başat unsur haline geldiği çağımızda, edebiyatın ölümü üzerine ağıtlar yakmaya başlanmış olsa da her çağın kendine özgü bir ruhu vardır. Edebiyat da çağa uygun biçimde kendini küllerinden yeniden doğurmuş ve yeni biçimler ve teknikler altında yeniden kurmayı başarmıştır. Bu makalede, edebiyatın birey ve toplum yaşamında üstlendiği roller ve işlevler ekseninde, yazar, şair, sanat, edebiyat, ideoloji, toplumculuk, estetik değerler gibi pek çok öge kuramsal bir şekilde tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Edebiyat, İdeoloji, Toplum, Birey, Kurgu, Kişiliğin Biçimlendirilmesi, Edebiyatın Etkisi

A THEORETICAL DISCUSSION ON THE IDEOLOGIC/COMMUNAL ROLE AND FUNCTIONS OF LITERATURE AND AUTHOR

There are many conflicting views on the origin of human behaviour. Sociologic, psychologic, pedagogic and metaphysic explanations handle human behaviours under two main topics as “genaologic” and “materialistic”. The first view centers its arguments around genetics, socio-genetics and religious narratives, whereas the second brings forth such phenomena as education, cultural atmosphere, family structure, experiences, and art, which are based on human relations and man-made. There are, of course, eclectic approaches, which try to combine both classifications. Literature has an important function in the shaping of human emotions and ideas, which makes it akin to the second view as it creates an aesthetic, ideologic and emotional effect through constructing fictional themes, plots and characters. By means of novels, theater plays, stories, poetry and other fictional genres, literature shows that through the use of language, humans can be shaped, their behaviours can be transformed, identities can be designed, and their ideas, points of view, ideologies, beliefs and the way their perceive the world can be constructed. In this regard, the effect and functions of literay works, poems and authors become visible. In our age, where globalisation has become the main dominant reality, although some began to mourn upon the death of literature, every age has itw own soul. Literature, like other fields, has also created itself from its own ashes, and managed to construct its identity adopting new approaches and techniques. In this article, such concepts as author, poet, art, literature, ideology, communalism, aesthetic values will be theoretically discussed with a view to the roles and functions of literature in the lives of individuals and community.

Keywords:

Literature, Ideology, Society, Individual, Fiction, Identity Construction, Literary Influence,

PDF

___

Adorno, T., (1985), “Baskı Altında Uzlaşma”. E. B. Brecht. Estetik ve Politika, (Çeviren: Ü. Oskay), İstanbul, Eleştiri Yayınevi.
Adorno, T., (1997), Minima Moralia, (Çeviren: A. Doğukan), İstanbul, Metis Yayınevi.
Arnheim, R., (1974), Art and Visual Perception: A Psychology of the Creative Mind, California/Berkeley, University of California Press.
Bakhtin, M., (2005), Sanat ve Sorumluluk, (Çeviren: C. Soydemir), İstanbul, Ayrıntı Yayınları.
Bauman, Z., (2000), Postmodernlik ve Hoşnutsuzlukları, (Çeviren: İ. Türkmen), İstanbul, Metis Yayınları.
Buck-Morss, S., (2004), Rüya Alemi ve Felaket, (Çeviren: T. Birkan), İstanbul, Metis Yayınları.
Bürger, P., (2003), Avangard Kuramı, (Çeviren: A. Artun), İstanbul, İletişim Yayınları.
Camus, A., (1998), Denemeler, (Çeviren: V. Günyol), İstanbul, Say Yayınları.
Cassirer, E., (1997), İnsan Üstüne Bir Deneme, (Çeviren: N. Arat), İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
Cemal, A., (2000), Sanat Üzerine Denemeler, İstanbul, Can Yayınları.
Fischer, E., (1985), Franz Kafka, (Çeviren: A. Cemal), İstanbul, Bilim Felsefe Sanat Yayınları. Garaudy, R., (1966), Gerçeklik Açısından Picasso, (Çeviren: M. Doğan), İstanbul, Hür Yayınları.
Gombrich, H. E., (1993), Sanatın Öyküsü, (Çeviren: B. Cömert), İstanbul, Remzi Kitabevi Yayınları.
Goodman, N., (1968), Languages of Art, New York, Bobbs-Merrill Publications.
Hauser, A., (1984), Sanatın Toplumsal Tarihi, (Çeviren: Y. Gölönü), İstanbul, Remzi Kitabevi Yayınları.
Hoffer, E., (2005), Kesin İnançlılar, (Çeviren: E. Günur), İstanbul, İm Yayınevi.
Kreft, L., (2008), “20. Yüzyılda Sanat ve Siyaset”. Ed. A. Artun. Sanat ve Siyaset: Kültür Çapında Sanat ve Politika, (Çeviren: E. Zeybekoğlu), İstanbul, İletişim Yayınları.
Lynton, N., (1982), Modern sanatın Öyküsü, (Çeviren: C. Ç. Öniş), İstanbul, Remzi Kitabevi Yayınları.
Marcuse, H., (1998), Karşı Devrim ve İsyan, (Çeviren: V. E. Gürol Koca), İstanbul, Ayrıntı Yayınları.
Moran, B., (1994), Edebiyat Kuramları ve Eleştiri, İstanbul, Cem Yayınevi.
Tunalı, İ., “Bir Kültür Kategorisi Olarak Avangard Üstüne”, Rh+ Sanat, Ekim, 2006. S. 14-15.
Wilde, O., (2008), Sanatçı: Eleştirmen Yalancı Katil “Estetik ve Etik Üzerine”. (Çeviren: E. Soğancılar), İstanbul, İletişim Yayınları.
Wolff, J., (2000), Sanatın Toplumsal Üretimi, (Çeviren: A. Demir), İstanbul, Özne Yayınları.
Ziss, A., (2009), Estetik Gerçekliği Sanatsal Özümsemenin Bilimi, (Çeviren: Y. Şahan), İstanbul, Yorum Sanat Yayınevi.