KÜLTÜREL MİRAS OLARAK HAYVANLARIN ATASÖZLERİMİZE KATTIKLARI ANLAM ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Kültürün önemli unsurlarından olan dil, bir yandan toplumun hakikatlerini yansıtırken, diğer yandan kültürün yeniden meydana gelmesini ve devamını sağlar. Toplumların geçmişten günümüze kazandıkları bilgi ve deneyimlerinin en önemli aktarıcı ögelerin arasında dil gelir. Sözlü kültürden yazılı kültüre değin tarih, edebiyat, felsefe, folklor, sosyoloji, psikoloji ve ahlak gibi birçok yönde araştırma konusu olan ulusal ve sosyal varlıklar anlatım gücü ve kavram zenginliği bakımında çok önemli dil yapılarıdır. Atasözleri içinden çıkılan bağlamın aynası gibi yüzyıllar boyu değişim ve dönüşümlere bağlı da olsa varlığını sürdürerek bugüne kadar gelir. İnsanoğlunun olduğu yerde bir deneyim ve insan topluluğu olduğu yerde bir kültürel olgudan söz etmek mümkündür. Bu deneyim ve kültürel değerlerin yayılması ve sonraki nesillere aktarılmasında önemli bir köprü vazifesi gören dil, insanlık tarihi açısından da birtakım kazanımları açığa çıkarır. Atasözleri bulunduğu kültür coğrafyasının ve milli değerlerin tüm özelliklerini içinde barındıran ve anlamlar bakımından çeşitlilik gösteren edebi kavram özelliğidir. Atasözleri, bir milletin kimliği niteliğinde olan kalıplaşmış miraslardır. Binlerce yılın ve tecrübenin ürünü olan bu tanıklar, tarihimizin ve atalarımızın şahitleridir. Kültür hayatımızın önemli unsurlarından biri olan bu ifadeler bazen bir hâdiseden bazen bir kıssadan bazen de tüm bunlardan bağımsız olarak tecrübe edilmiştir. Genelde atasözleri üzerinde yapılan çalışma ise de özelde belli hayvanların tarihimizdeki yerlerini tespit etmektir. Bunlar; At, Aslan-Arslan ve Deve kavramları üzerinde durulacaktır. Bu çalışmada atasözlerimizde geçen hayvanları ve bunların atasözlerimize kattıkları anlamlar TDK Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü ile Ömer Asım Aksoy’un Atasözleri ve Deyimler Sözlüğünden yararlanılarak alfabetik olarak değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Atasözü, Edebiyat, Türk kültürü

PDF

___

Aksan, D. (2004).Türkçenin Sözvarlığı, Ankara, Engin Yayınevi.
Aksoy, Ö.A. (1988). Atasözleri Sözlüğü. İstanbul: İnkılap Kitabevi, C.1.
Akarsu, B. (1998). Dil-Kültür Bağlantısı. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
Alkaya, E. (2006), “Dil ve Söz Bağlamında Kırım Karay Türklerinin Atasözleri”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi I, 89-99.
Boratav, P. N. (1992). 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı. Ankara: Akçağ Yayınları.
Çağbayır, Y. (2007).Ötüken Türkçe Sözlük, C. I, Ġstanbul:Ötüken Yayınları.
Çatalbaş R. (2011). Türklerde Hayvan Sembolizmi Ve Din İlişkisi. Turan-sam Stratejik Araştırmalar Dergisi, cilt 3 sayı 12
Çoruhlu, Y. (2006). Türk Mitolojisinin Ana Hatları, Dönüşümü, Millî Folklor, Yıl 26, Sayı 101. İstanbul: Kabalcı.
Gök, B., Abbasoğulları,G.(Bahar-2015), “Harakânî Menkıbelerinde ve Kültürümüzde Aslan Figürü”, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S: 15, ss. 135-159.
Gürsoy Naskali, E. ve Demir E. (2014). Deve Kitabı. İstanbul: Kitabevi.
Kaplan, M. (1988). Kültür ve Dil. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Konyalı, H. (1951). “Arslan ve Türkler”, Tarih Hazinesi, Ülkü Kitap Yurdu, S. 5.
Ögel, B. (1998). Türk Mitolojisi, C. I, 3. Baskı, Ankara: TTK Basımevi.
Parlatır, İ., Gözaydın, N., Zülfükar, H. vd. (1998), T. D. K. Sözlük, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Sakaoğlu, S. (2002). Dîvânü Lûgati’t-Türk’teTürk Halk Edebiyatı. Konya: Konya Yayınevi.
Sertkaya, O. F. (1983), “Eski Türk Atasözleri Üzerine”, Şükrü Elçin Armağanı, 275-291
Sinan, A., T. (2008). Deyim Kavramı Üzerine Notlar - 1. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 18(2), 91-98
Şenel, M. ve İlhan, N. (2008b). Av Hayvanlarının Kişi Adlarındaki Yansıması. Av ve Avcılık Kitabı, (Editörler: Emine Gürsoy Naskali, Hilal Oytun Altun). İstanbul: Kitabevi Yayınları.
Tekin, T. (2003). Orhon Yazıtları: Köl Tigin, Bilge Kağan, Tunyukuk, Ankara, TDK.
Türk Dil Kurumu, Türkçe Sözlük, (10. b.) , TDK, Ankara, 2005.
Türk, O. (2016). Hamza-nâme adlı eserin 72. Cildinin Atasözü, Deyim, İkileme ve Beyitlerin anlam ve görev yönünden İncelenmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 24, Mart 2016, s. 325-334.