CENGİZ AYTMATOV’UN ESERLERİNDE KIRGIZ GÖRGÜ KURALLARININ YANSIMASI

Çalışmada Çengiz Aytmatov’un “Selvi Boylum Al yazmalım”, “Elveda Gülsarı” ve “Beyaz Gemi” eserlerinde yansıtılan Kırgız konuşma âdabı ele alınmıştır. Konuşma âdabı, toplum üyelereinin arasında iletişim sağlayan sözlü ve sözsüz unsurlar sistemidir. Konuşma kültürü geniş anlamda evrensel ve ulusal özelliğe sahiptir. Bir halka ait gelenek ve davranış kuralları, milî konuşma âdabını ve iletişim kuralalrını oluştrumaktadır. Bizim araştırmamızda ünlü yazarın eserindeki Rusçanın dil unsurları aracılığıyla anlatılan Kırgızca konuşma âdabının millî özellikleri ele alınmıştır. Bilindiği gibi Çengiz Aytmatov’un “Beyaz Gemi” ve “Elveda Gülsarı” eserleri Rusça yazılmıştır. “Selvi Boylum Al yazmalım” adlı eserini ize yazar kendisi çevirmiştir. Dolayısıyla adı geçen eserlerde Kırgız konuşma âdabı daha net yansıtılmıştır. Yazar, Kırgızça konuşma kültürünün taşıyıcısı olarak eserlerinde kendisinin daha küçük yaşından itibaren şahit olduğu Kırgızların günlük hayatı ve ana diliyle birlikte edindiği Kırgız kültürünü anlatmıştır. Çalışmamızda biz Kırgızların dil dünya görüşünün millî özelliklerini, mentalite ve iletişim esnasında gerçekleşip, kültürel özellikleri taşıyan unsurları üzerinde duracağız. İncelemeye aldığımız eserlerde selamlaşma ve misafir ağırlamada iletişim sağlayan kültürel unsurlar ve iletişim ortamında öncelik tanınması gereken akrabalık durum ve yaş özelikleri üzerinde durulmuştur. Ünlü yazar Çengiz Aytmatov’un söz konusu eserlerinde Kırgız konuşma âdabına göre kuralların doğru uygulanması ve aynı anda iletişim kuranlar tarafından yapılan hatalar da net olarak anlatılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

konuşma görgü kurallarının işlevi, selamlaşmada Kırgız konuşma görgü kuralları, misafirperverlik, akrabalık ınancı, büyüklüğün yaş göstergesi

KYRGYZ SPEECH ETIQUETTE IN CHINGIZ AYTMATOV STORIES

This article is devoted to the study of Kyrgyz speech etiquette, reflected in the stories of Chingiz Aitmatov "To have and to lose ", "Farewell to Gulsary" and "White Ship". Speech etiquette is aset of verbal and non-verbal means and methods of communication between communicants established in society. Etiquette norms in a broad sense can be universal and national-specific. The combination of national traditions and behavior norms forms the etiquette of national speech behavior. Our study is exactly devoted to the national-specific forms consideration of the Kyrgyz speech etiquette, which are transmitted by means of the Russian language. The analyzed Chingiz Aitmatov’s works as “The White Steamship” and “Farewell to Gulsary” were written in Russian, and the story "To have and to lose "is the author’s translation. Kyrgyz speech etiquette is presented most clearly in them. The author, being a bearer of the Kyrgyz linguistic culture, he reflected in his works the Kyrgyz life, described the Kyrgyz culture, which he absorbed since his early childhood, along with his native language. In the study, was done a trial to describe the national-cultural characteristics of the linguistic consciousness of the Kyrgyz people and their mentality, and indicators of cultural value in communication. In the analyzed stories, national-specific contact developing etiquette means of communication which are used and identified in greeting and hospitality situation,also were observed family related and age indicators, which are focused on the communication situation. The stories of Chingiz Aitmatov show situations of compliance and violation of Kyrgyz speech etiquette.

Keywords:

speech etiquette courtesy principle, greeting etiquette, hospitality, kinship, communication situation,

PDF

___

Referans 1 Aytmatov, Ch. (1974), Povesti i rasskazy, Odnotomnik, Bishkek: Kırgızstan, 620 s.Referans 2 Aytmatov Ch. (1988), Statyi, vıstupleniya, dialogi, intervyu, Moskva: Agentstvo pechati i novostey, 384 s.Referans 3 Aytmatov, Ch. T. (1985), Eho mira. Povesti. Rasskazy. Publitsistika (Sost. V.F. Korkina. İl. V.V. Lukashova), Moskva: Pravda, 528 s. Referans 4 Balakay, A.G. (2007), Slovar russkogo rechevogo etiketa: ok. 6000 etiketnyh slov i vyrajeniy, Moskva: Astrel, AST: Hranitel, 767 s.Referans 5 Bahtikireeva, U. M. (2009), Fenomen hudojestvennogo bilingvizma Aytmatova («Russkiye pisateli pisali by drugim yazykom»). Aytmatov i sovremennost. Mejdunarodnıy forum: Doklady. Statyi. Materialy, Bishkek: Madaniyat, 272 s.Referans 6 Bgajnokov, B. H. (1962), Psihologiya i tehnika kommunikativnogo povedeniya adygov, Natsionalno-kulturnaya spetsifika rechevogo obsheniya narodov SSSR, Moskva, s. 52.Referans 7 Bulyko, A.N. (2008), Bolshoy slovar inostrannyh slov: 35 tysach slov., Moskva: Martin, 704 s.Referans 8 Vasilyeva, A.N. (1976), Kurs lektsiy po stilistike russkogo yazyka: obshee ponyatiye stilistiki, Moskva: Nauka, c. 57.Referans 9 Kajgalıeva, K. Sh. (1991), Natsionalno-kulturnaya spetsifika faticheskoy rechevoy kommunikatsii v kazahskom yazyke: Diss... kand. filol. nauk, Alma-Ata, 198 s. Referans 10 Karasik, V. İ. (1993), Kommunikativnaya lichnost kak lingvisticheskiy kontsept. Problemy formirovaniya yazykovoy lichnosti uchitelya-rusista, Volgograd, 2011 s. Referans 11 Muratov, A. (2008), Atalar sozu – akyldyn kozu. Adep angemeleri. 1-kitep, Bishkek: Uchkun, 152 b.Referans 12 Musaev, S. С. (1999), Kep madaniyaty jana norma, Bishkek, 241 b.Referans 13 Pazılov, A. (2017), Chingiz Aytmatov – publitsist. http://www.literatura.kg/articles/?aid=2349 (06. 06. 2017) годаReferans 14 Prohorov, Y. E. (1996), Natsionalniye sotsyokulturniye stereotipy rechevogo obsheniya i ih rol v obuchenıı russkomu yazyku inostrantsev, Moskva: Pedagogşka-Press, 216 s.Referans 15 Sydykova, Ch. T. (2012), Lingvokulturologicheskaya spetsifika kyrgyzskogo i russkogo rechevogo i nerechevogo povedeniya, Monografiya, Bishkek, 160 s. Referans 16 Formanovskaya, N. İ. (1989), Rechevoy etiket i kultura obsheniya, Moskva: Nauka, 178 s.