KAHRAMANMARAŞ TEKERLEMELERİNDEKİ GİZEMLİ KELİMELER

Anonim halk edebiyatı içerisinde yer alan tekerlemeler, hem bağımsız bir türdür hem de masallardan çocuk sayışmacalarına kadar çok farklı edebî türler içerisinde kullanılmaktadır. Ahenk unsurlarının ön planda olduğu bu türde dikkati çeken hususlardan biri de anlamı ilk bakışta bilinmeyen çok sayıda kelimenin kullanılmasıdır: a. Hazara huzara Göz atanın gözü kızara b. Dırın dırın Andırın İki dükkân bir fırın c. Huuu dilik bidilik Saçlar başlar kıvırcık Sen bu oyundan çık d. Avrat var zamuru zort Avrat var çepeli mürt Avrat var hazreti mülk Örneklerde de görüldüğü gibi “hazara huzara”, “dırın dırın”, “dilik bidilik”, “zamuru zort”, “çepeli mürt” kelimeleri günlük kullanımda yok gibidir. Tekerlemelerde kullanılan bu tür kelimelerin anlamları ya da görevleri yok mudur? Çalışmanın amacı üzerinde pek düşünülmeyen tekerlemelerdeki bu tarz gizemli kelimelere dikkat çekerek o kelimelerin anlam ve görevlerini sorgulamaktır. Çalışmanın ilk aşamasında AB projesi kapsamında hazırlanan “Tek Tek Tekerleme/ Kahramanmaraş Tekerlemeleri” adlı kitap taranarak anlamları ilk bakışta çözümlenemeyen kelimeler araştırma konusu olarak seçilmiştir. İkinci aşamada Kahramanmaraşlılarla görüşme yapılarak tekerlemelerde geçen gizemli kelimelerin anlamları çözülmeye çalışılmıştır. Üçüncü aşamada yapılan görüşmelerden ve konuyla ilgili sözlüklerden hareketle bu kelimelerin anlamları ortaya çıkarılmış, anlamları bulunamayanların hangi amaçla kullanıldıkları tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Kahramanmaraş tekerlemeleri

PDF

___

Akalın, L. S. (1984). Edebiyat Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Varlık Yay.Anonim. (1982). Resimli Ansiklopedik Büyük Sözlük (Cilt IX). İstanbul: Ansiklopedik Yay.Anonim. (1986). Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklepedi (Cilt XVIII). İstanbul: Gelişim Yay.Anonim. (1998). Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi Devirler, İsimler, Eserler, Türler. İstanbul: Dergâh Yay.Anonim. (2016, 08 08). Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü. www.tdk.gov.tr: http://sozluk.gov.tr/ adresinden alındıAnonim. (2019, 08 08). Gitar terimleri Sözlüğü. www.tdk.gov.tr: http://sozluk.gov.tr/ adresinden alındıAnonim. (2019, 08 08). Güncel Türkçe Sözlük. www.tdk.gov.tr: http://sozluk.gov.tr/ adresinden alındıAnonim. (2019, 08 08). Kubbealtı Lugatı. http://www.lugatim.com/: http://www.lugatim.com/s/fas adresinden alındıBoratav, P. N. (1982). 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı. İstanbul: Gerçek Yayınevi.Duymaz, A. (2002). İrfanı Arzulayan Sözler Tekerlemeler. Ankara: Akçağ.Duymaz, A. (2005). Azerbaycan Tekerlemeleri (Sanamaları) Üzerine Mukayeseli Bir Değerlendirme. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, V(1), 39.Elçin, Ş. (1998). Halk Edebiyatına Giriş. Ankara: Akçağ.Gülensoy, T. (2011). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü (Cilt 2). Ankara: TDK.Kalaycı, Ü., & vd. (2012). Tek Tek Tekerleme/Kahramanmaraş Tekerlemeleri. Kahramanmaraş: Can Ofset.Yaşar, F. Ö. (2010). Mizahta Uyumsuzluk Kuramı Bağlamında Tekerlemeler. Zeitschrift für die Welt der Türken, 2, 49-57.
Anonim. (1982). Resimli Ansiklopedik Büyük Sözlük (Cilt IX). İstanbul: Ansiklopedik Yay.
Anonim. (1986). Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklepedi (Cilt XVIII). İstanbul: Gelişim Yay.
Anonim. (1998). Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi Devirler, İsimler, Eserler, Türler. İstanbul: Dergâh Yay
Anonim. (2016, 08 08). Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü. www.tdk.gov.tr: http://sozluk.gov.tr/ adresinden alındı
Anonim. (2019, 08 08). Gitar terimleri Sözlüğü. www.tdk.gov.tr: http://sozluk.gov.tr/ adresinden alındı
Anonim. (2019, 08 08). Güncel Türkçe Sözlük. www.tdk.gov.tr: http://sozluk.gov.tr/ adresinden alındı
Anonim. (2019, 08 08). Kubbealtı Lugatı. http://www.lugatim.com/: http://www.lugatim.com/s/fas adresinden alındı
Boratav, P. N. (1982). 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
Duymaz, A. (2002). İrfanı Arzulayan Sözler Tekerlemeler. Ankara: Akçağ.
Duymaz, A. (2005). Azerbaycan Tekerlemeleri (Sanamaları) Üzerine Mukayeseli Bir Değerlendirme. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, V(1), 39.
Elçin, Ş. (1998). Halk Edebiyatına Giriş. Ankara: Akçağ.
Gülensoy, T. (2011). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü (Cilt 2). Ankara: TDK.
Kalaycı, Ü., & vd. (2012). Tek Tek Tekerleme/Kahramanmaraş Tekerlemeleri. Kahramanmaraş: Can Ofset.
Yaşar, F. Ö. (2010). Mizahta Uyumsuzluk Kuramı Bağlamında Tekerlemeler. Zeitschrift für die Welt der Türken, 2, 49-57