KAZAK TÜRKÇESİNDEKİ "JÜREK" İLE KURULAN DEYİMLERİN TÜRKİYE TÜRKÇESİNDEKİ KARŞILIKLARI

Az sözle çok şey ifade etmenin en güzel yollarından biri olan deyimler ifadeye canlılık ve ahenk katar. En az iki kelimeden oluşan bu dil birliklerinin büyük bir kısmı cümle hâlindedir ve sonu mastarla söylenir. Deyimi oluşturan kelimeler birbirinden ayrılmazlar ve genellikle sözlüksel anlamlarından uzaklaşarak mecaz anlam taşırlar. Türk dili deyim bakımından çok zengin bir dildir. Bu bakımdan deyimbilim çalışmalarının önemi büyüktür. Türk lehçelerinde son yıllarda aktarma problemlerinin en aza indirilmesi için deyim çalışmaları büyük önem kazanmıştır. Türk lehçeleri arasında organ adlarıyla kurulan deyimler üzerine birçok çalışma yapılmıştır. Bu çalışmalarda temel olarak baş, göz, kulak, burun gibi organ adları alınmıştır. Ancak bu organların dışında "yürek" de insanın iç dünyasını ifade etmede önemli ve özel bir yere sahiptir. Bu makalede Kuzeybatı-Kıpçak lehçesi olan Kazak Türkçesi ile Güneybatı-Oğuz lehçesi olan Türkiye Türkçesindeki "yürek" ile kurulan deyimler anlam bakımından ele alınarak bünyesinde "yürek" kelimesi bulunan deyimlerin ortak, benzer ya da birbirinden farklı olan yönleri gösterilmeye çalışılmıştır. Türkiye Türkçesinde "yürek" olarak kullanılan kelime Kazak Türkçesinde "jürek" ile karşılanmaktadır. Çalışmanın inceleme kısmında Kazak Türkçesinde "jürek" kelimesi ile kurulmuş deyimler madde başı olarak ele alınmıştır. Kazak Türkçesindeki deyimin anlamı ve Türkiye Türkçesinde bu deyime karşılık gelen deyim ve anlamı verilerek deyimlerin bu iki lehçede birbiriyle örtüşüp örtüşmedikleri belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Kazak Türkçesi, Türkiye Türkçesi, deyimler, eşdeğerlik

TURKISH EQUIVALENTS OF THE IDIOMS AROUND THE WORD 'JÜREK' IN THE KAZAKH TURKISH THEMED

Idioms, which are one of the most beautiful ways of expressing a lot with few words, add vitality and harmony to expression. A vast majority of these linguistic unions, which are composed of at least two words, come in the form of sentences that end with an infinitive verb. The words from which they are made of are unable to exist solely on their own, and they often carry metaphorical meaning by moving away from their lexical meanings. Turkish is a very rich language in terms of idioms. In this respect, idiomatic studies are of great importance. In recent years, the studies on idioms have gained great importance in order to minimize the problems of transference between Turkish dialects.Numerous studies have been conducted on idioms involving words for organs among Turkish dialects. They have focused mainly on organ terms such as baş [head], göz [eye], kulak [ear], and burun [nose], etc. Beyond these, the word 'yürek' [heart] holds a particularly important and special place as it expresses a person's inner world. This study addresses idioms themed around the word 'yürek' both in the Kazakh Turkish, which is a Northwest -Kipchak dialect of the Turkic language family, and Turkish of Turkey, which is a Southwest -Oghuz dialect in terms of their meaning and tries to their common, similar or different aspects. The Kazakh equivalent of the Turkish of Turkey 'yürek' is 'jürek'. The analysis section of this study examined Kazakh Turkish idioms featuring the word 'jürek' as a lexical entry. The meaning of the idiom in Kazakh Turkish and the equivalent idiom in Turkish of Turkey and its meaning were mentioned and it was determined whether or not the idioms were corresponding to each other.

Keywords:

Kazakh language, Turkish of Turkey, idioms, equivalents,

PDF

___

Atmaca, E. (2009). Kazak Türkçesinde "Göz" Organ İsmiyle Kurulmuş Deyimlerin Yapı ve Anlam Özellikleri. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, IX(2), 19-35.Aydın, M. (1992). Geliştirilmiş ve Açıklamalı Deyimler Sözlüğü. Emek Yayınevi.Bekçioğulları, F. (2006). Kazak Türkçesindeki Organ Adlarıyla İlgili Deyimlerin Türkiye Türkçesine Aktarımı. Kahramanmaraş: Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı (Danışman: Dr. Öğr. Üyesi Mustafa Tanç).Eyuboğlu, İ. Z. (2004). Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü. İstanbul: Sosyal Yayınları.http://sozluk.gov.tr/. (2019, Mayıs). www.tdk.gov.tr. adresinden alınmıştırKenesbayev, I. (1977). Kazak Tilinin Frazeologiyalık Sözdigi. Almatı: Kazak SSR'ın Ğılım Baspası.Kenzhalin, K. (2017). Türk Dünyasında Deyim Bilimi Çalışmaları. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi(43), 107-124.Koç, K., Bayniyazov, A., & Başkapan, V. (2003). Kazak Türkçesi-Türkiye Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları.Kojahmetova, H., Jaysakkova, R., & Kojahmetova, Ş. (1988). Kazakşa- Orısşa Frazeologiyalık Sözdik. Almatı: Mektep Baspası.Resulov. (1995). Akraba Diller ve "Yalancı Eş Değerler " Sorunu. Türk Dili(524), 917-918.Rysbayev, A., & Temenova, G. (2018). Kazak ve Türkiye Türkçesindeki Anlamca Kaynaşmış ve Deyimleşmiş Fiillerin Anlamsal Yapısı. Bilig(85), 113-128.Sinan, A. T. (2001). Türkçenin Deyim Varlığı. Kubbealtı Yayıncılık.Tor, G. (2007). Kazak Türkçesinde Organ Adlarıyla Kurulan Deyimler. Kazakistan ve Türkiye'nin Ortak Kültürel Değerleri Sempozyumu, (s. 119). Almatı.Türkçe Sözlük(2011). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.Zhussupova, L. (2001). Kazakça Atasözleri, Deyimler ve Türkiye Türkçesi Karşılıkları. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi (Danışman: Prof. Dr. Nuri Yüce).