İDEOLOJİ KAVRAMINA SOSYO-POLİTİK BİR BAKIŞ: BAŞLANGIÇLAR, KARŞILAŞTIRMALAR VE SONLAR

İlk olarak Destutt de Tracy tarafından düşünce bilimi olarak kullanılan ideoloji kavramı, tarihsel gelişim süreci içerisinde gerek düşünürler gerekse farklı toplumsal kesimler tarafından değişik anlamlara gelecek ve Marx’ın değerlendirmeleri ile birlikte çoğu zaman negatif çağrışımlar yapacak şekilde kullanılmıştır. İdeoloji, yunanca iki kelimenin bir araya gelmesinden oluştuğunu görülür. “idea” ve “logy” kelimeleri bir araya gelmiş ilk etapta ideoloji yani düşünce bilim olarak nitelendirilen yeni bir kavramsallaştırma söz konusu olmuştur. İdeoloji, ilk ortaya çıktığında “fikirler ile ilgili bilimsel araştırma” olarak anlamlandırılmıştı; fakat bir süre sonra araştırılan nesne dominant bir şekilde idareyi ele almış ve hızlı bir anlam değişikliği sonucu düşünce sistemlerinin kendisi anlamında kullanılmaya başlamıştır. İdeolojiler insanların dünyada hangi şekilde yaşayacaklarının belirlenmesi ve toplumsal ilişkilerinin seyri konusunda temel belirleyici pozisyonunda görev üstlenirler. Kısaca insanlar için dünyanın anlamlandırılma süreci ve buna bağlı olarak bireylerin bilinçli eylem süreci ideoloji tarafından şekillendirilir. İdeolojilerin, insan doğası ve toplumsala ilişkin açıklamalarda bulunması ve çeşitli yargılara varması gibi konular, onların inanç, ideal ve değerleri içinde barındıran bir kavram olması sonucunu ortaya çıkarmaktadır. Dünya siyasal sistemine ortaya çıktığı andan itibaren geçen iki yüz yıllık dönem süresince damgasını vuran kavramın II. Dünya Savaşından sonraki dönemde etkisi tartışılır hale gelmiş ve ideolojilerin sonu üzerine birçok tez ortaya atılmıştır. İdeoloji ile ilgili olarak çalışmamızda tanımlanması zor ve değişkenlik gösteren kavram tanımlanmaya çalışılmış ve tarihsel gelişim süreci ortaya konulduktan sonra ideolojilerin sonu üzerine bazı değerlendirmelerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

İdeoloji, Destutt de Tracy, Marx, II. Dünya Savaşı, İdeolojilerin Sonu

A SOCIO-POLITICAL OVERVIEW OF THE CONCEPT OF IDEOLOGY: BEGINNINGS, COMPARISONS AND ENDINGS

The concept of ideology, first used by Destutt de Tracy as a science of thought, has been used by thinkers and different social segments in the process of historical development in such a way that it has different meanings and often has negative connotations along with Marx's evaluations. The word ideology is derived from two ancient Greek words. The words "idea" and "logie" were initially fused and the new conceptualization (defined as ideology, the science of thought) was questioned. When ideology appeared, it was understood as "the scientific investigation of thought." However, soon after, the object of study took over the administrative work in a dominant way, and due to the rapid change of meaning, it began to be used for the meaning of the ideological system itself. Ideology plays a role in determining how people live in the world and the process of their social relationships. Briefly, ideology determines the process of people's understanding of the world and conscious actions toward individuals. Issues such as ideology can publish statements about human nature and society and make various judgments, and can draw conclusions that this is a concept that contains value.. In the period after the Second World War, the existence of the concept, which marked the period of two hundred years since its emergence into the world political system, became debatable and many theses on the end of ideologies were put forward.In our study on ideology, we tried to define a concept that is difficult to define and varies, and after the historical development process was put forward, some assessments were made on the end of ideologies.

Keywords:

İdeology, Destutt de Tracy, Marx, II. World War, The End of İdeologies,

PDF

___

Althusser, L. (2014), İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları, İthaki Yayınları, İstanbul
Bank, B. (2015), “Gramsci’nin Devlet ve Hegemonya Kavramlarının Kuramsal Çözümlemesi”, Sosyal Bilimler Dergisi, 8 (2), 2-40
Bell, D. (2013), İdeolojinin Sonu, Çev. Volkan Hacıoğlu, Sentez Yayınları, Ankara
Bulut, Y. (2011), “İdeolojinin Tarihçesi”, Sosyoloji Dergisi, 3 (23), 183-206
Cevizci, A. (2000), Felsefe Sözlüğü, 4. Baskı, Paradigma Yayınları, İstanbul
Çelik, N. B. (2005), İdeolojinin Soy Kütüğü: Marx ve İdeoloji, Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara
Çoban, S. (2012), “Gramsci, Hegemonya ve Kapitalizm”, 1 st. İnternational İnterdisciplinary Social İnquiry Conference-Bursa, https://www.academia.edu/1250610/Gramsci_Hegemonya_ve_Kapitalizm, Erişim Tarihi: 09/09/2020 Demirkan, M. (2005), “Ütopik Bilincin Kutsaldan Profana Önlenemez Özgürleşmesi”, İstanbul Kültür Üniversitesi Dergisi, 2005/1, 41-53
Dural, B. (2012), “Antonio Gramsci ve Hegemonya”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, Kış 2012, 11 (39), 309-321
Eagleton, T. (2015), İdeoloji, 1. Baskı, Ayrıntı Yayınları, İstanbul
Gramsci, A. (2012). Hapishane Defterleri 2, 1. Baskı, Kalkeodon Yayınları, İstanbul
Güngör, S. (2001), “Althusser’de İdeoloji Kavramı”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6 (2), 221-231
Gürçınar, P. (2015), “Althusser ve Marks’ın İdeoloji Kavramlarının Karşılaştırılması”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8 (41), 449-457
Kazancı, M. (2006), “Althusser, İdeoloji ve İdeoloji ile İlgili Son Söz”, https://cdn.istanbul.edu.tr/file/1CD58DF90A/E33F3286E3EA41B78126392858A5777A?doi=10.17064/i%C3%BCifhd.16334, Erişim Tarihi: 10/09/2020
Kazkondu Ş. B., Aydilek, E. (2015), “Antonio Gramsci’nin Marksist Düşünceye Katkıları”, Selçuk Üniversitesi Sosyal ve Teknik Araştırmalar Dergisi, 9, 9-18
Kaya, A. (2004), “İdeolojiden İdeolojiye Yolculuk: Düşüncebilimden Kimlikbilime”, Doğu Batı Dergisi, Ağustos Eylül Ekim 2004, 7 (28), 67-81
Lucaks, G. (1978), Birey ve Toplum, Çev. Veysel Ataman, Günebakan Yayınları, İstanbul
Mannheim, K. (2009), İdeoloji ve Ütopya, Çev. Mehmet Okyayuz, Nika Yayınevi, Ankara
Mardin, Ş. (2013), İdeoloji, 16. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul
Örs, B.H. (2009), “Postmodern Dünyada İdeolojinin Dönüşümü” , İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, (40), 1-12
Örs, B.H. (2014), “İdeoloji: Karmaşık Dünyayı anlamlı Kılmak” (19. Yüzyıldan 20. Yüzyıla Modern Siyasal İdeolojiler Kitabı İçerisinde, Der. H. Birsen Örs), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 7. Baskı, İstanbul, s.3-45
Öz, E. (2017), “Gramsci Felsefesinin Temel Kavramları”, Asos Journal-Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5 (43), 601-610
Sucu, İ. (2012), “Althusser’in Gözünden İdeoloji ve İdeolojinin bir Taşıyıcısı olarak Yeni Medya”, Selçuk İletişim Dergisi 7 (3), 30-41.
Therborn, G. (1989). İktidarın İdeolojisi ve İdeolojinin İktidarı, (Çev. İrfan Cüre). İstanbul: İletişim Yayınları.
Topakkaya, A. (2007), “İdeoloji Kavramının Tarihsel Gelişim Sürecine Kısa Bir Bakış”, EÜHFD, 11 (1-2), 163-180
Yetiş, M. (2011), “Aydınlar ve Sınıflar: Üç Kuramsal Model”, Praksis 8, s. 51-90
Yurtsever, H. (2015), Alman İdeolojisi, Marksist Klasikleri Okuma Kılavuzu Kitabı içinde, 2. Baskı Yordam Kitap, İstanbul