Gülseren MUTLU

ANTİKÇAĞ KOLKHİS’TE BOĞA FİGÜRÜ

Bu çalışmamızın temelini antik kaynaklar meydana getirmiş olmakla birlikte, elde edilen bilgilerin döneme ait bölgeden elde edilen arkeolojik verilerden özellikle sikkeler, sözlü tarih kaynaklarından efsaneler ve modern kaynaklarla paralelliği değerlendirilerek sonuç elde edilmeye çalışılmıştır. Bölgenin tanınmasında ve ün kazanmasında etkili olan Argonat Efsanesi başta olmak üzere diğer efsanelerde de “güç sembolü” olarak boğanın aktarılması, bölge için ayrı bir önem ifade etmektedir. Boğa “Güç” unsuru dolayısıyla Antik Çağ Kolkhis bölgesinin gerek ekonomik, gerekse siyasi olarak güçlü bir konumda olduğunu yansıtan önemli bir figür olarak karşımıza çıkmaktadır. Ayrıca Antikçağ’da değerli madenleri, stratejik konumu ve efsaneleri ile ilgi çekici bir coğrafya olan Kolkhis’in bazı yörelerinde boğa ile ilişkin geleneklerin izlerinin araştırılmasına yönelik ileride yapılacak çalışmalara katkı sağlaması amaçlanmıştır. Kolkhis bölgesinin bir nevi sınırlarını belirleyen Kafkas Dağları, bölgenin çevresiyle olan kültürel, ekonomik, sosyal iletişimine sınırlı izin vermiştir. Bu sebeple daha çok deniz yolu ile iletişimini sağlayan bölge antik kaynaklardan öğrendiğimiz kadarıyla çoğunlukla Grek dünyasıyla iletişim içerisine girmiştir. Prehistorik dönemlerden bu yana her zaman ayrıcalıklı bir yere sahip olan boğa, Antik dönem Kolkhis bölgesinde başta yazılı kaynaklar olmak üzere, bölgeye ait arkeolojik kaynaklardan sikkelerde ve efsanelerde sıkça karşımıza çıkmaktadır. Yine bölgeye yapılan göçlerle gelen ulusların da kültür izlerinin etkili olduğunu düşündüğümüz ve toplumun değer algıları içerisinde önemli bir yere sahip olduğunu gördüğümüz bu hayvana dair izler aktarılmaya çalışılacaktır. Sadece Kolkhis bölgesinde değil Sümerlerden başlamak üzere Mezopotamya toplumlarında, Anadolu ve Mısır uygarlıklarında, kutsallığı, tanrısallığı simgeleyen yaygın bir inancın sembolü olarak düşünülmüş aynı zamanda da “güç, verimlilik ve dölleyiciliğin” de sembolü olmuştur. Bölgeye, göçler halinde gelen Anadolu’nun köklü uygarlıklarından Hurri, Hitit ve Urartular’ın seferleri söz konusudur. Bu seferleri aktaran yazılı belgelerde bölge halkının kullandığı malzemeler arasında bu hayvandan elde edilen ürünler sıkça yer almaktadır. Yine kurban edilen hayvanlar arasında bu hayvanın ismi karşımıza çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Antik Çağ, Kolkhis, boğa, kutsal

PDF

___

KAYNAKÇA
AKURGAL, E. (1998). Anadolu Uygarlıkları, Net Turistik yay., İstanbul.
APOLLONIUS, (1811). The Argonautics of Apollonius Rhodius, Translated with Notes and Observations, W. Preston, Es2. M.R.I.A., Vol.1.-, London.
APOLLONIUS, (1811b). The Argonautics of Apollonius Rhodius, Translated with Notes and Observations, W. Preston, Es2. M.R.I.A., Vol.3., London.
ARİSTOTLE, (1897). Aristotle’s History of Animals, Translated By Richard Cresswell, M.A. St. John’s College, Oxford, London.
ARRIANUS, (2005). Arrianus’un Karadeniz Seyahati (Arriani Periplus Ponti Euxini), çev. Murat Aslan, Odin yay., İstanbul.
ARSLAN, M. (2000). “Kolkhis Bölgesi’nin Tarihi Coğrafyası’na İlişkin Bazı Notlar“, Arkeoloji Ve Sanat Dergisi, sayı 97., Temmuz-Agustos, İstanbul.
BECKMAN, G. (1996). Hittite Diplomatic Texts“, SBL Writing from the Ancient World Series, V.7, Scholars Press Atlanta, Georgia.
BELLİ, O. (1982).“Urartular”, Anadolu Uygarlıkları Ansiklopedisi 1, Görsel yay., s. 139-213, İstanbul.
BERDZENİŞVİLİ, N. veCANAŞİA, S. (2000). Gürcistan Tarihi (Başlangıçtan 19. Yüzyıla Kadar), Çev. Hayri Hayrioğlu, Sorun yay., İstanbul.
BİTTEL, K. (1933). “Artvin’de Bulunan Tunç’tan Mamul Asarı Atika”, Türk Tarih, Arkeologya ve Etnografya Dergisi, Maarif Vekaleti yay., sayı: 1, s. 150-156, Temmuz 1933, İstanbul.
BOGUCKİ, P. (2013). İnsan toplumunun kökenleri, Kalkedon yay., İstanbul.
ÇİLOĞLU, F. (1993). Dilden Dine, Edebiyattan Sanata Gürcülerin Tarihi, Ant yay., İstanbul.
BURNEY, C.A. ve LANG, D. M. (1972). The People of Hills, Ancient Ararat and Caucasus, London.
DEMİR, M. (2016). “Helen (Yunan) Kolonizasyon Dönemi Esnasında Helen-Kolkhis (Gürcistan) İlişkilerinin Başlangıcı ve Süreci Üzerine Değerlendirmeler”, Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Dergisi, cilt. 17, sayı. 18, s. 135-153.
DEMİRCİ, K. (1998). “İslam Öncesi Din ve Toplumlarda Hayvan”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi C.17, s. 81-85.
DEMİREL, S. (2017). “AContribution to Localization of Azzi-Hayaşa Mentioned ın Hittite Cuneiform Texts”, Archivum Anatolicum (ArAn) 11/1, s. 97-110.
DİNÇOL, A. M. (1982). “Hititler”, Anadolu Uygarlıkları Ansiklopedisi 1, Görsel yay., s. 17-121, İstanbul.
HAKTANIR, H. Ü. (2010). Bir Avuç Mısır, Rüstem yay., Lefkoşe.
HERODOTOS, (1991). Herodot Tarihi, çev. Mümtekin Ökmen, Remzi Kitapevi yay., İstanbul.
HODDER, I. (2014). “Çatalhöyük: The Leopard Changes its sports. A summary of recent work”, Anatolian Studies, sayı. 64, s.1-22.
KARTAL, M. (2002). “Öküzini Magarası”, Arkeoatlas, Yaşayan Geçmişin Dergisi, D-B-R Dergi yay., sayı. 1, s. 61-63, İstanbul.
KEMAL, Ö. “Anubanini Kaya Anıtı ve Ardılları”, Arkeokur.Erişim adresi: http://arkeokur.tumblr.com/post/56895214065/anubanini-kaya-aniti-ve-ardillari.
KOHL, P. L. (1988). “The Northern Frontier of the ancient Near East: Transcaucasia and Central Asia Compared”, American Journal of Archaeology, Vol. 92. Sayı.4.
KONUK, K. (2017). “Anadolu’nun İlk Sikkeleri”, Toplumsal Tarih Dergisi, Tarih Vakfı yay., Ocak 2017, s. 40-43.
KOSE, A. H. (1991). “Tarihsel ve Mitolojik Verilerin Işığında, Doğu ve Orta Karadeniz Bölgesi Uygarlıklarının Madencilik Faaliyetleri”, Jeoloji Mühendisliği, sayı:39, s. 72-82.
KÖROĞLU, K. (2001). “Urartu Krallığı’nın Kuzey Yayılımı ve Qulha Ülkesinin Tarihi Coğrafyası”, Belleten LXIV-64\241., TTK yay., s. 714-741, Ankara.
KRAMER, K. S. N. (1999). Sümer Mitolojisi, Çev. Hamide Koyukan, Kabalcı yayınevi, İstanbul.
KSENOPHON, (1962). Anabasis, çev. Hayrullah Örs, Meb yay., İstanbul.
LANDSBERGER, (1945). "Sümerlerin Kültür Sahasındaki Başarıları", Ankara Üniversitesi DTCF Dergisi, C. 3, sayı 2, s.137-139, Ankara.
LYOYD, S. (1997). Türkiye’nin Tarihi, Çev., Ender Varinlioğlu, Tübitak Popüler Bilim Kitapları, Ankara.
PAYNE, M. R. (2006). Urartu Çivi Yazılı Belgeler Katoloğu, Arkeoloji ve Sanat yay., yayınlayan Nezih Başgelen, İstanbul.
PIOTROVSKIY, B. B. (1965). “Urartu Dini”, Ankara DTCF Dergisi, çev. İsmail Kaynak, c. 23, sayı.1- 2, s. 37-48, Ankara.
SCHMIDT, K. (2002). “Göbekli Tepe”, Arkeoatlas, Yaşayan Geçmişin Dergisi, D-B-R Dergi yay., sayı. 1, s.74-75, İstanbul.
SEVİN, V. (2003). Anadolu Arkeolojisi, Der yay., İstanbul.
SEVİN, V. (2004). “Doğu Anadolu Orta ve Son Tunç Çağı”, Arkeoatlas, Yaşayan Geçmişin Dergisi, D-B-R yay., sayı: 3, s. 104-129, İstanbul.
SEZER, O. (2012). “Üst Paleolitik Dönem Magara Sanatı”, Arkeoloji Gazetesi. Erişim adresi: http://arkeolojigazetesi.com/?p=509
STRABON, (2009). Geographika (XII-XIII-XIV) Antik Anadolu Coğrafyası, çev. Adnan Pekman, Arkeoloji ve Sanat yay., İstanbul.
TALBERT, R. J. A. (2000). Barrington Atlas Of The Greek And Roman World: Map-By-Map Directory, Vol. 1., Princeton University Press. Princeton.
TSETSKHLADZE, G. R. (1993). “On The Numismatics Of Colchis: The Calassical Archaeologist’S Perspective”, Dialogues D’histoire Ancienne, 19-1, s. 233-256.
VATER, F. (1845). Der Argonautenzug Aus Den Qellen Dargestellt und Erklaert, In Der Universitaets- Druckerei, Kasan.