195120

Oryantalizm ve Batı Sineması: Midnight Express (1978) Filmi Örneği

Batı’nın aklındaki Doğu imgesi olarak tanımlanan oryantalizm, birçok kültür ürününe olduğu gibi sinemaya da yansımıştır. Kültür taşıyıcı bir sanatsal araç olan sinema, yalnızca belirli bir kültürü veya anlatıyı ifade etmek, tanıtmak, geniş kitlelerin beğenisine sunmak için değil aynı zamanda kültürel bir hegemonyanın inşası ve bu hegemonyanın sürdürülmesinde de kullanılır. Yüzyıllardır etkisi görülen, Edward Said tarafından kavramsallaştırılan oryantalist bakış açısı, Batılı gözün Doğuyu algılama ve yeniden anlamlandırma pratiklerini, söylem ve ön yargılarından oluşan hayalini, imgelerini ifade etmektedir. Yönetmenliğini Alan Parker’ın yaptığı 1978 yapımı Midnight Express (Geceyarısı Ekspresi) filmi, Amerikalı bir turist olan ve uyuşturucu kaçakçılığı nedeniyle İstanbul'da tutuklanan Billy Hayes'in gerçek yaşam öyküsünden uyarlanan bir yapımdır. Gerçekliği yeniden kurgulayarak çarpıtan film, Doğu’ya ve Türklere karşı çok sayıda oryantalist öge ve söylemi barındırması itibariyle dikkat çekmektedir. Birçok sanat eseri, politik söylem ya da günlük hayat pratiğine yansıyan oryantalist bakış açısı, kapsamı daraltmak adına sinema filmi özelinde alınmıştır. Çalışmanın amacı, dönemin siyasal koşullarıyla birlikte ele alınan filmi içerik analizi yöntemiyle ele alarak oryantalist söylemini ortaya çıkarmaktır. Analiz sonucunda elde edilen bulgular; filmdeki söylem, sahne seçimi, hikaye akışı ve karakter seçimleri ile Türkiye özelinde Doğu’yu oryantalize eden ötekileştirici bir üslup kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

oryantalizm, sinema, midnigth express, geceyarısı ekspresi, edward said

Orientalism and Western Cinema: Midnight Express (1978) Film

Keywords:

orientalism, cinema, turkey, midnigth express, edward said,

PDF

___

Enver, A. (2014) Krizdeki Oryantalizm, Yıldız, A. (edt), Oryantalizm Tartışma Metinleri, (s.39-78) Ankara: Doğu Batı Yayınları
Althusser, L. (2002) İdeoloji, (Yusuf Alp; Mahmut Özışık, trans), İstanbul: İletişim Yayınları
Andrew, J. D. (2000) Sinema Kuramları, (İbrahim Şener, trans.) İstanbul: İzdüşüm Yayınları
Arlı, A. (2004) Oryantalizm Oksidentalizm ve Şerif Mardin, İstanbul: Küre Yayınları
Achcar, G. (2019) Marksizm, Oryantalizm, Kozmopolitanizm, (Engin Abat, trans) İstanbul: Ayrıntı Yayınları
Barthes, R. (1989) Yazının Sıfır Derecesi, (Tahsin Yücel, İstanbul: Metis Yayınları
Clifford, J. (1998) Oryantalizm Üzerine, Yıldız, A.(edt.), Oryantalizm Tartışma Metinleri, (s.134-159), Ankara: Doğu Batı Yayınları
Erkan, H. (2009) Hollywood Sinemasında Oryantalizm, İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınları
Hungtington, S. P. (2018) Medeniyetler Çatışması, (Murat Yılmaz, Trans.), İstanbul: Vadi Yayınları
Halliday, F. (1993) Oryantalizm ve Eleştirmenleri, Yıldız, A. (edt.), Oryantalizm Tartışma Metinleri, (s.78-107) Ankara: Doğu Batı Yayınları
Kellner, D. (1995) Media Culture, New York: publish by Routledge
Keyman, F. (2002) Globalleşme, Oryantalizm ve Öteki Sorunu: 11 Eylül Sonrası Dünya ve Adalet, Oryantalizm II, (s.11-33), Ankara: Doğu Batı Yayınları
Krippendorf, K. (1980) Content Analysis and Its Methodology, London: Sega Publications
Kömeçoğlu, U. (2002) Oryantalizm, Belirsizlik, Tahayyül, 11 Eylül, Oryantalizm II, (s.33-51), Ankara: Doğu Batı Yayınları
Lewis, B. (1993) Oryantalizm Sorunu, Yıldız, A. (edt.), Oryantalizm Tartışma Metinleri, (s.217-246), Ankara: Doğu Batı Yayınları
Mutman, M. (2002) Şarkiyatçılık/Oryantalizm, Modernleşme ve Batıcılık, İstanbul: İletişim Yayınları
Onaran, Alim Şerif (1999) Sinemaya Giriş, İstanbul : Maltepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları
Racevskis, K. (2005) Said ve Foucault, Yıldız A. (edt), Oryantalizm Tartışma Metinleri, (s.177-199), Ankara: Doğu Batı Yayınları
Rubin, A. N. (2004) Edward W. Said (1935-2003), Yıldız A. (edt.), Oryantalizm Tartışma Metinleri, (s.17-39), Ankara: Doğu Batı Yayınları
Said, E. (1995) Oryantalizm, (Nezih Uzel, trans.) İstanbul, Türkiye: İrfan Yayınevi
Sokolov, A. (2006) Sinema ve Televizyonda Görüntü Kurgusu, İstanbul: Agora Kitaplığı
Turner, S. B. (2002) Oryantalizm, Postmodernizm ve Globalizm (İbrahim Kapaklıkaya, Trans.) İstanbul: Anka Yayınları
Türer, C. (2002) Raplh Waldo Emerson’un Oryantalizmi, Oryantalizm II, (s.150-171) Ankara: Doğu Batı Yayınları
Titscher, S., Michael, M., Wodak, R. and Vetter, E. (2005) Methods of Text and Discourse Analysis, London: Sega Publications
Weber, M. (1999) Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu (Zeynep Gürata, Trans.) İstanbul, Türkiye: Ayraç Yayınları
Yıldırım, A. K. (2002) Edward Said’in Şarkiyatçılık Düşüncesine Eleştirel Bir Bakış, Oryantalizm II, (s.135-150), Ankara: Doğu Batı Yayınları
Midnight Express (1978), sinema filmi, yönetmen: Alan Parker, senaryo: Oliver Stone, Billy Hayes ve William Hoffer’ın kitabından, yapımcı: Casablanca Film Works/Columbia, İngiltere
Dijital kaynakça: Oxford Üniversitesi, Orientalism Stadies/Oryantalizm çalışmaları, www.ox.ac.uk/admissions/undergraduate/courses-listing/oriental-studies, 6 Haziran 2002
Yavuz, H. (2012) Anlamak İçin - Oryantalizm 2. Bölüm (belgesel) Dk. 12:55-19.55, https://www.youtube.com/watch?v=5V1eP-PVJbQ, Erişim: 22 Haziran 2020