Menteşe Bölgesinde Eşkıyalık Olayları ve Nizama Aykırı Suçlar (1789-1808)

1789-1808 yıllarında Osmanlı Devleti’nin birçok bölgesinde eşkıyalık olaylarına rastlanmaktadır. Devletotoritesinin zayıflaması nedeniyle bazı yerel idareciler veya bölgesinde nüfuz sahibi kişiler kendi çıkarlarıdoğrultusunda kanunlara aykırı davranışlara yönelmiştir. Toplum içerisinde huzursuzluğa neden olan butür olaylar Menteşe Sancağı’nda da görülmektedir. Menteşe Sancağı’nda incelenen dönemde meydanagelen eşkıyalık olaylarının genellikle bölgede bulunan nüfuzlu ailelerin hâkimiyet mücadelesi neticesindeortaya çıktığı görülmektedir. Sancağın farklı kazalarında ikamet eden bu aileler çeşitli dönemlerde idarigörevler de üstlenerek bölgede söz sahibi olmuştur. Devlet imkânlarını kendi çıkarları doğrultusundakullanan aileler, yanlarına topladıkları adamlarla beraber hareket ederek eşkıyalık yapmış ya da kendisidoğrudan eşkıyalık faaliyetlerinde bulunmuştur. Ayrıca bu ailelerin dışında yine bölgede güç devşiripeşkıyalık yapan kişilere de rastlanmaktadır. İnsanların mallarını yağmalayan, canlarına kasteden, ırz venamuslarına el uzatan eşkıyalar, bölgede huzursuzluğa neden olmuştur. Eşkıyalık faaliyetlerine kesinliklemüsaade etmeyen Osmanlı Devleti, bu tür olayları engellemek amacıyla sorumluların yakalanmasını vecezalanmasını sağlamıştır.

Anahtar Kelimeler:

Menteşe Sancağı, Eşkıyalık, Suç, Ceza

Brigandage Incidents And Irregular Crimes In Menteşe Area (1789-1808)

Brigandage incidents can be seen in many regions of Ottoman Empire between the years 1789-1808. Dueto a decline in the authority of the Ottoman Empire, some local administrators or influential people inclinedto act illegally out of self-interest. These types of incidents which created social unrest can be seen inMenteşe Sanjak as well. Brigandage incidents observed in Meneteşe Sanjak generally emerged because ofthe power struggle between influential families in the area. Residing in different sub-districts of the Sanjak,these families had a voice in the area by taking on responsibilities in administrations. Using the statefacilities for their own benefit, the families either acted with the brigands in line with their interests withthe men they gathered or directly engaged in brigandage activities. In addition to these families, otherpeople also gathered power and committed brigandage in the area. Plundering people’s property, takingtheir lives and dishonouring their chastity, these brigands caused an unrest in the region. The OttomanEmpire, which absolutely did not allow any brigandage activities, ensured that those responsible werecaught and punished to prevent such events.

Keywords:

Menteşe Sanjak, Brigandage, Crime, Punishment,

PDF

___

Arşiv Kayıtları, Defter Tasnifleri: Kal’abend Defteri; 30, 31. Maliyeden Müdevver Defteri; 9746.
Belge Tasnifleri, Hatt-ı Hümayun: 5, 5776, 8113, 11132, 13438, 54891, 57669.
Cevdet Tasnifi, Cevdet Dahiliye: 2957, 7623, 8355, 10595, 12676, 16313. Cevdet Askeriye: 28151, 31660. Cevdet Zaptiye: 934, 2337. Cevdet Maliye: 18682, 24185. Ali Emiri Tasnifi: AE.SABH.I, No: 10472, 11117, 12881, 20321, 24918. AE.SOSM.III, No:2314.
Topkapı Sarayı Arşiv Belgeleri: TS.MA. Evrak: 36.
Tetkik Eserler: Adıyeke, N. (1994). XIX. Yüzyılda Milas’ın Sosyal Demografik, Ekonomik, Ve Kültürel Gelişimi (Basılmamış Doktora Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
Akdağ, M. (1946). Celali İsyanlarının Başlaması. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Dergisi, 4 (1) 1946, s.23-50.
Akdağ, M. (2019). Türk Halkının Dirlik ve Düzenlik Kavgası. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Aktüre, S. (1993). 19. Yüzyılda Muğla. Tekeli İ. (Der.) Tarih İçinde Muğla kitabı içinde (34-113). Ankara: METU Mimarlık Fakültesi Yayınları.
Alkayış, M. H. – Karslıoğlu, A. ve Onur, M. İ. (2022). Muğla İli Menteşe Yöresi Orman Yangını Risk Potansiyeli Haritasının Coğrafi Bilgi Sistemleri İle Belirlenmesi. Geomatik Dergisi, 7 (1), 10-16.
Ayönü, Y. (2016). XIII. Yüzyılın İkinci Yarısı Ve XIV. Yüzyılın İlk Çeyreğinde Menteşe Beyliği’nin Güneybatı Anadolu’daki Faaliyetleri. Çevik A. ve Keçiş M. (Ed.). Menteşeoğulları Tarihi Bildirileri, 25-27 Nisan 2012, Bildiriler kitabı içinde (s.3-12). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Biçer, R. H. (2021). 678 Numaralı Çavuşbaşı Defterine Göre XVIII. Yüzyıl Başlarında Eşkıyalık Suçları. Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 129 (254), 193-216.
Çelik, B. (2016). Osmanlılar Zamanında Menteşe Sancağı. Çevik A. ve Keçiş M. (Ed.). Menteşeoğulları Tarihi Bildirileri, 25-27 Nisan 2012, Bildiriler kitabı içinde (s.97-105). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Çelik, H. (2019). Mühimme-i Mektûme Defteri Nr. 1 (1203-1207/1788-1793) İnceleme – Çeviriyazı, (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Erler, M. Y. (2012). Osmanlı Devleti’nde Kuraklık ve Kıtlık Olayları. İstanbul: Libra Yayınları.
Gökçe, E. (2021). 1876-1880 Tarihli Suç Cetveline Göre Menteşe Sancağında Suç Ve Suçlular. Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Dergisi, (9), 115-158.
İnalcık, H. (2009). Devlet-i Aliyye Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar – I. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Jorga, N. (2009). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi – 1, (N. Epçeli. Çev). İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
Karaca, B. (2013). XVI. Yüzyılda Meğri (Fethiye) Kazası. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2013 (30), 13-54.
Kahraman, M. (2018). Menteşe Yöresinde Şehirler Ve Şehirleşme: Muğla Şehri (Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Karal, E. Z. (1995). Osmanlı İmparatorluğunda İlk Nüfus Sayımı 1831. Ankara: Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası.
Kaymakçı, B. (2010). Menteşe Sancağı’nın Taşralı Yöneticileri: Âyân Aileleri Çavuşzâdeler-Milaslızâdeler (Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
Kütükoğlu, S.M. (2011). Bir Ayan Ailesi: Tavaslızadeler, Belleten, 75 (273), s.447-470.
Memiş, E. (2019). Eskiçağ Medeniyetleri Tarihi. Bursa: Ekin Yayınevi.
Memiş, E. (2018). Eski İran Tarihi, Ekin Yayınevi. Bursa: Ekin Yayınevi.
MERÇİL, Erdoğan “Menteşeoğulları”, İslam Ansiklopedisi, Cilt 29, İstanbul, 2004, s.152-153.
Mete, Z. (2004). Menteşe. TDV İslam Ansiklopedisi İçinde (C.29,150-152) Ankara.
Nohut, S. (2014). Vakfiyeler Işığında Milaslı Abdülaziz Ağa Ailesi (Yüksek Lisans Tezi). Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Sarıkaya, Y. (2019). 5 Numaralı Mühimme-i Mektume Defteri Transkripsiyonu ve Değerlendirmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Sinop Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sinop.
Soltekin, S. (2020). XIX. Yüzyılda Menteşe Sancağı’nda İdari Yapı (Yüksek Lisans Tezi). Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Muğla.
Strabon, (2000). Antik Anadolu Coğrafyası. (A. Pekman. Çev.). İstanbul: İstanbul Arkeoloji Ve Sanat Yayınları.
Tekeli, İ. (1993). Tarih İçinde Muğla. Ankara: METU.
Tekir, S. (2020), Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Jandarma, İstanbul, Timaş Yayınları.
Uykucu, E. (1983). Muğla Tarihi. İstanbul: Gümüş Basımevi.
Uzunçarşılı, İ. H. (1988-a) Osmanlı Devleti Teşkilatına Medhal, Ankara, 1988.
Uzunçarşılı, İ. H. (2008-b) Osmanlı Tarihi, Cilt 1, Ankara, 2008.
Yetkin, S. (2003). Ege’de Eşkiyalar. İstanbul: Tarih Vak