Dış Politika Değişimi: * AKP Dönemi Türk Dış Politikası

Adalet ve Kalkınma Partisi'nin (AKP) 3 Kasım 2002'de yapılan genel seçimlerden sonra iktidara gelmesiyle birlikte Türk dış politikasında önemli değişimler yaşanmaya başlamıştır. Söz konusu değişimler, AKP dönemine kadar Batıcı ve statükocu bir eksende şekillenen Türk dış politikasının bu dönemde yeni bir yönelim edindiğine dair iddiaların gündeme gelmesine neden olmuştur. Ayrıca bu durumun ortaya çıkmasında Soğuk Savaş sonrası dönemin getirdiği fırsatların yanı sıra AKP yönetiminde elde edilen ekonomik büyüme ve görece siyasi istikrar ortamının da etkisi olmuştur. Türkiye bu dönemde aktif ve çok yönlü dış politikasıyla genişleyen imkânlarından en üst düzeyde faydalanmak istemiş ve böylece bölgesinde söz sahibi olan önemli bir güce dönüşmeyi hedeemiştir. Bu çalışma, Türk dış politikasında yaşanan bu değişimin mevcut yazında belirtildiği gibi eksen kayması boyutuna ulaşıp ulaşmadığını tartışmayı amaçlamaktadır. Bu noktada bir sonuca varabilmek için Charles F. Hermann'ın dış politika değişiminin boyutu ile ilgili olarak ortaya koyduğu dört aşamalı değişim tipolojisinden yararlanılmıştır. Böylelikle söz konusu değişimin eksen ya da yönelim değişiminden ziyade aslında bir program değişikliğini yansıttığı sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Eksen Kayması, Türkiye, Dış Politika, AKP, Değişim

Foreign Policy Change: Turkish Foreign Policy in the AKP Era

Turkish foreign policy began to experience signicant changes with the Justice and Development Party's (JDP) coming to power after the 3 November 2002 elections. These changes have led to claims that Turkish foreign policy, which has been shaped by Turkey's Western orientation and pro-status quo stance until the JDPera, developed a new foreign policy orientation. Additionally, the opportunities brought by the end of the Cold War, the economic growth and relatively stable political atmosphere as well provided during the JDP administration was effective in bringing about this change. Turkey aimed to benet at a maximum level from its extended opportunities by using its active and multi-dimensional foreign policy and hereby to turn into a major power having a say in its region. This study intends to discuss whether the aforementioned change has reached to the point of an “axis shift” as stated in the existing literature.Charles F. Hermann's typology identifying four graduated levels of foreign policy change was used in order to reach a conclusion at that point. Finally, it is concluded that the change in Turkish foreing policy reected a “program change” rather than a shift of axis or an international orientation change.

Keywords:

Axis Shift, Turkey, Foreign Policy, JDP, Change,

PDF

___

Altunışık, Meliha B. ve Martin, Lenore G., “Making Sense of Turkish Foreign Policy in the Middle East under AKP”, Turkish Studies, Cilt 12, Sayı 4, Aralık 2011, ss. 569-587.
Aydınlı, Ersel, “Türkiye'nin NATO'nun Dönüşümüne Katkıda Bulunması Gerekir”, Mülakatlarla Türk Dış Politikası, Derleyen: Habibe Özdal-Osman Bahadır Dinçer- Mehmet Yegin, 2. Baskı, USAK Yayınları, Ankara, 2010, ss. 139-151.
Aygül, Cenk, “Adalet ve Kalkınma Partisi'nin Dış Politikası”, Türkiye'nin Son 10 Yılı, Derleyen: Emre Toros, Atılım Üniversitesi Yayınları, Ankara, 2014, ss. 45-72.
Ayhan, Veysel, “Eksen Kayması mı? Sistemik Etkiler mi? : Türkiye-Ortadoğu İlişkilerine Teorik Bir Bakış”, Ortadoğu Analiz
, Cilt 2, Sayı 19-20, Temmuz-Ağustos 2010.
Bagdonas, Özlem Demirtaş, “A Shift of Axis in Turkish Foreign Policy or A Marketing Strategy? Turkey's Uses of Its 'Uniqueness' vis-à-vis the West/Europe”, Turkish Journal of Politics, Cilt 3, Sayı 2, Kış 2012, ss. 111-132.
Bal, İhsan, “Türkiye Eksen Değiştirmiyor Eksenini Genişletiyor”, USAK, 10 Kasım 2009, http://www.usak.org.tr/print.php?id=300&z=6, Erişim Tarihi: 6 Nisan 2015.
Bulaç, Ali, “Kritiğe Muhtaç Dış Politika”, Zaman, 6 Ekim 2011, http://www.zaman.com.tr/ali- bulac/kritige-muhtac-dis-politika_1187311.html, Erişim Tarihi: 26 Nisan 2015.
Cornell, Svante, “Axis Shift”, Turkish Foreign Policy under the AKP: The Rift with Washington, Derleyen: Soner Çağaptay, The Washington Institute for Near East Policy, Number 3, Ocak 2011, ss. 3-6.
Çandar, Cengiz, “Türk Dış Politikasında 'Eksen' Tartışmaları: Çok Kutuplu Dünya İçin Yeni Bir Vizyon”, SETA Analiz, Sayı 16, Ocak 2010.
Danforth, Nicholas, “Ideology and Pragmatism in Turkish Foreign Policy: From Atatürk to the AKP”, Turkish Policy Quarterly
, Cilt 7, Sayı 3, 2008, ss. 83-95.
“Davutoğlu Rules Out Shift From Transatlantic Axis”, 23 Mart 2009, Today's Zaman, http://www.todayszaman.com/diplomacy_davutoglu-rules-out-shift-from- transatlantic-axis_170388.html, Erişim Tarihi: 11 Mayıs 2015.
Demirtaş, Birgül, “Kosova'nın Bağımsızlığı ve Türk Dış Politikası (1990-2008)”, Uluslararası İlişkiler Dergisi, Cilt 7, Sayı 27, Güz 2010, ss. 51-86.
Duran, Burhanettin, “Türk Dış Politikası Ortadoğululaşıyor mu?”, Ortadoğu Yıllığı 2008, Derleyen: Kemal İnat-Muhittin Ataman-Burhanettin Duran, Küre Yayınları, İstanbul, 2009, ss. 385-402.
Eidenfalk, Joakim, A Window of Opportunity? Australian Foreign Policy Change towards East Timor 1998-99 and Solomon Islands 2003, (University of Wollongong, Faculty of Arts, School of History and Politics, Doktora Tezi), 2009.
“Erdoğan: Darfur'da Soykırım Yok”, ntvmsnbc, 8 Kasım 2009, http://www.ntv.com.tr/arsiv/id/25018860/, Erişim Tarihi: 02 Nisan 2015.
Fuller, Graham E., Yeni Türkiye Cumhuriyeti: Yükselen Bölgesel Aktör, Çeviren: Mustafa Acar, 6. Baskı, Timaş Yayınları, İstanbul, 2010.
Gözen, Ramazan, “Türk Dış Politikasında Değişim Var Mı?”, Türkiye'nin Değişen Dış Politikası, Derleyen: Cüneyt Yenigün ve Ertan Efegil, Nobel Yayınları, Ankara, 2010.
Gürcanlı, Zeynep, “Dış politikada Değerli Yalnızlık Dönemi”, Hürriyet, 21 Ağustos 2013, http://www.hurriyet.com.tr/planet/24553602.asp, Erişim Tarihi: 30 Nisan 2015.
Gürer, Cüneyt, “Dış Politikada Eksen Kayması, Eksen Genişlemesi ve Yeni Bir Eksenin O l u ş u m u ” , http://www.usak.org.tr/analiz_det.php?id=7&cat=365365631#.VSI8_NKsUa8, Erişim Tarihi: 6 Nisan 2015. 2 1 H a z i r a n 2 0 1 0 , U S A K,
Hermann, Charles F., “Changing Course: When Governments Choose to Redirect Foreign Policy”, International Studies Quarterly, Cilt 34, Sayı 1, Mart 1990, ss. 3-21.
Kahneman, Daniel ve Tversky, Amos, “Prospect Theory: An Analysis of Decision under Risk”, Econometrica, Cilt 47, Sayı 2, Mart 1979, ss. 263-292.
Kardaş, Şaban, “Türk Dış Politikasında Eksen Kayması mı?”, Akademik Ortadoğu, Cilt 5, Sayı 2, 2011, ss. 19-42.
Kaya, Emirhan, “Understanding the Political Economy of the Arab Spring”, Elektronik Siyaset Bilimi Araştırmaları Dergisi, Cilt 5, Sayı 2, Haziran 2014, ss. 72-83.
Kirişçi, Kemal, “The Transformation of Turkish Foreign Policy”, New Perspectives on Turkey, Sayı 40, 2009.
Manisalı, Erol, Eksen Kayması, Kırmızı Kedi Yayınevi, İstanbul, 2011.
Oğuzlu, Tarık, “Middle Easternization of Turkey's Foreign Policy: Does Turkey Dissociate from the West?”, Turkish Studies, Cilt 9, Sayı 1, 2008, ss. 3-20.
Öniş, Ziya, “Multiple Faces of the New Turkish Foreign Policy: Underlying Dynamics and a Critique”, Insight Turkey, Cilt 13, Sayı 1, 2011, ss. 47-65.
Öniş, Ziya ve Yılmaz, Şuhnaz, “Between Europeanization and Euro-Asianism: Foreing Policy Activism in Turkey during the AKP Era”, Turkish Studies, Cilt 10, Sayı 1, Mart 2009, ss. 7-24.
Özcan, Mesut ve Usul, Ali Resul, “Understanding the 'New' Turkish Foreign Policy: Changes within Continuity, Is Turkey Departing from the West?”, USAK Yearbook of International Politics and Law, Cilt 4, 2011, ss. 159-185.
Polat, Vahap, Derin Yalnızlık: AKP'nin Dış Politikası ve Elit Politikaları
, Kaynak Yayınları, İstanbul 2015.
Rosati, Jerel A., Sampson III, Martin W. ve Hagan, Joe H., “The Study of Change in Foreign Policy”, Foreign Policy Restructuring: How Governments Respond to Global Change, Derleyen: Jerel A. Rosati, Joe D. Hagan ve Martin W. Sampson III, University of South Carolina Press, Columbia, 1994, ss. 3-21.
Şener, Bülent, “Dış Politikada Değerli Yalnızlık ya da Yanlış Hesabın Şam'dan Dönmesi”, 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü, 24 Eylül 2013, http://www.21yyte.org/tr/arastirma/milli- guvenlik-ve-dis-politika-arastirmalari-merkezi/2013/09/24/7226/dis-politikada- degerli-yalnizlik-ya-da-yanlis-hesabin-samdan-donmesi, Erişim Tarihi: 30 Nisan 2015.
Taşpınar, Ömer, “Rise of Turkish Gaullism”, Turkish Foreign Policy under the AKP: The Rift with Washington, Derleyen: Soner Çağaptay, The Washington Institute for Near East Policy, Number 3, Ocak 2011, ss. 10-12.
Türk, Fahri, Türk Kültür Dış Politikası, Paradigma Akademi Yayınları, Edirne, 2014.
U z g e l , İ l h a n , “ T ü r k D ı ş P o l i t i k a s ı n ı n Ö z e r k l i ğ i ” , R a d i k a l , 2 E k i m 2 0 11 , http://www.radikal.com.tr/ radikal2/turk_dis_politikasinin_ozerkligi-1065190, Erişim Tarihi: 2 Mayıs 2015.
Welch, David A., Painful Choices: A Theory of Foreign Policy Change, Princeton University Press, Princeton, 2005.
Yenigün, Cüneyt, “Türk Dış Politikasında Üçüncü Dalga”, Türkiye'nin Değişen Dış Politikası, Derleyen: Cüneyt Yenigün-Ertan Efegil, Nobel Yayınevi, Ankara 2010, ss. 63-86.