XX. YÜZYILIN BAŞINDA GÖNÜLLÜ BİR TÜRKLEŞME ÖRNEĞİ OLARAK DAĞISTAN

Tarihî olarak çok dilli bir bölge olan Dağıstan’da, ortak iletişim aracıolma özelliğini Türk lehçeleri görmüştür. Ülkede konuşulan KumukTürkçesi, Azerbaycan Türkçesi ve Nogay Türkçesi, Dağıstan’ın farklıbölgelerinde değişik oranlarda etki sahibi olmuşlardır. Bilhassa KumukTürkçesinin etkisi Dağıstan sınırlarını aşmıştır. 1917 yılında KuzeyKafkasya Cumhuriyetinin ilan edilmesi ile uygulamada var olan budurum resmiyet kazanmıştır. Ancak bu cumhuriyetin Kızıl Ordu tarafındanortadan kaldırılmasından sonra Sovyet yöneticileri, TürkçeninKafkasya’daki etkisini ortadan kaldırma çabası içinde olmuşlardır. Buçabalara rağmen özellikle Dağıstan’da yerli komünist yöneticilerTürkçeyi 1930 yılına kadar eğitim dili olarak korumayı başarmışlardır.Bu tarihten sonra uygulamaya konulan dil, eğitim, milliyetler vegöç siyasetleri neticesinde Avarca, Lezgice, Dargıca vs. gibi Kafkas dillerihem resmî diller hem de eğitim dilleri hâline gelmişlerdir. Bununneticesinde günümüzde bu diller yüzbinlerce kişi tarafından kullanılırhâle gelmiş ve Türkçenin Dağıstan’daki etkisi zayıflatılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Türkçe, Dağıstan, eğitim dili, resmî dil, Türkleşme

-

Historically Turkic languages have served as lingua francas in Dagestan, which is a multilingual region. Kumyk, Azeri and Noghay had been influential in various parts of Dagestan at different proportions. Peculiarly the influence of Kumyk had been beyond the borders of Dagestan. In 1917, after the declaration of Northern Caucasia as an independent state, this practical situation as gained formality as the new republic declared Turkic as its official language. But after the abolishment of this republic by the Red Army, the Soviet administration had made great effort to dilute the influence of Turkic in the Caucasus. However local communist leaders in Dagestan had managed to keep Turkic as the language of education. Caucasic languages like Avar, Lezgi, Dargi etc has become both official and education languages as a result of language, education, nationalities and migration policies implemented after this date. As a result of these endeavors these languages has become languages of hundreds of thousands of people and the influence of Turkic in Dagestan has been diluted

Keywords:

Turkish, Dagestan, language of education, official language, Turkification,

PDF

___

ABDURRAZAK Gokce Yukselen (2008). “The Linguistic Situation of Dagh- estan: A Historical Perspective from the Point of View of Kumyk”, The Presidium of Azerbaijan National Academy of Sciences – Azerbaijan & Azerbaijanis, 102/9-12: 127-134.
AKINER Shirin (1983). Islamic Peoples of the Soviet Union, Londra, New York, Sidney ve Melbourne: KPI.
ATASOY Emin (2011). Demografi, Jeopolitik ve Etnocoğrafya Işığında Rusya, Bursa: MKM Yayıncılık.
BARTHOLD W. - A. Bennigsen (1986). “Dâghistan”, The Encyclopaedia of Islam, c. 2, Leiden: Brill, s. 85a-89a.
BAYTUGAN B. (1971). “Kuzey Kafkasya”, Emel, 62: 7-24.
BENNIGSEN Alexandre (1967). “The Problems of Bilingualism and Assimi- lation in the North Caucasus”, Central Asian Review, 15: 205-2011.
BENNIGSEN Alexandre – Chantal Lemercier-Quelquejay (1985). “Politics and Linguistics in Dagestan”, Sociolinguistic Perspectives on Soviet National Languages (der. Isabelle T. Kreindler), Berlin – New York – Amsterdam: Mouton, s. 125-142.
BENNIGSEN Alexandre – S. Enders Wimbush (1985). Muslims of the Soviet Empire. A Guide, Londra: C. Hurst & Company.
BOUDA K.(1955). “Language Problems in Caucasus”, Caucasian Review, 1: 122-127.
CRISP Simon (1985). “The Formation and Development of Literary Avar”, Sociolinguistic Perspectives on Soviet National Languages (der. Isabelle T. Kreindler), Berlin – New York – Amsterdam: Mouton, s. 143-162.
DEVLET Nadir (1997). “Kuzey Kafkasya’nın Dünü Bugünü”, Yeni Türkiye – Türk Dünyası Özel Sayısı, II/16: 1924-1929.
DJABAGUİ Vassan-Ghiray (1955). The Soviet Nationality Policy and Geno- cide”, Caucasian Review, 1: 71-80.
EREL Şerafeddin (1961). Dağıstan ve Dağıstanlılar, İstanbul: İstanbul Mat- baası.
GEİZULLİN G. (1956). “The Persecution of National – Religious Traditions of the Moslems of the USSR”, Caucasian Review, 5: 69-70.
KARAÇAYLI Yılmaz Nevruz (1964). “Kuzey Kafkasya Birleşik Cumhuriyeti”, Türk Kültürü, 21: 79-85.
KARCHA R. (1958). “The Status of Popular Education in the Northern Caucasus”, Caucasian Review, 7: 110-124.
KREINDLER Isabelle T. (der.) (1985). Sociolinguistic Perspectives on Soviet National Languages, Berlin – New York – Amsterdam: Mouton.
MİKAİLOV Ş. İ. (1955). “Literaturnye Yazıki Dagestana”, Voprosı Yazıko- znaniya, 6: 16-27.
ÖZSOY İsmail (1997). Dağıstan’ın Sosyo-Ekonomik Tarihi, İzmir: Kaynak Yayınları.
PELER Gökçe Yükselen Abdurrazak (2013). “Kafkasya’da Türk Lehçelerinin Fonksiyonları”, Karadeniz Araştırmaları Dergisi, 36: 163-188.
SAMURSKİ N. (1925). Dagestan, Moskova: Gosizdat.
TAVKUL Ufuk (2002). Etnik Çatışmaların Gölgesinde Kafkasya, İstabul: Ötü- ken Neşriyat.
TAVKUL Ufuk (2007). Kafkasya Gerçeği, İstanbul: Selenge Yayınları.
WARE Robert Bruce - Enver Kisriev (2001). “Ethnic Parity and Democratic Pluralism in Dagestan: A Consociational Approach”, Europe – Asia Stu- dies, 53: 105-131.
WIXMAN Ronald (1980). Language Aspects of Ethnic Patterns and Processes in the North Caucasus, Chicago: University of Chicago.
WIXMAN Ronald (1984). The Peoples of the USSR. An Ethnographic Hand- book, New York: M. E. Sharpe.
Elektronik Kaynaklar
http://www.perepis2002.ru/index.html?id=11 (12.10.2014)
http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/perepis_itogi161 2.htm (25.01.2015)