Abdullah ÖZDAĞ

SUDAN’DA İNGİLİZ KOLONYALİZMİNE GEÇİŞ: CONDOMINIUM ANTLAŞMASI (1899)

İngiltere’nin Sudan üzerindeki mutlak egemenliği 1899 Antlaşması ile başlamış olsa da Sudan üzerindeki nüfuz mücadelesi 1881’de Muhammed Ahmed’in mehdilik söylemlerine kadar gitmektedir. İngiltere’nin Sudan üzerindeki politikalarının eylem planına alınması Mısır’ın 1882’de işgal edilmesi ile başlamaktadır. İngiltere’nin Mısır ile birlikte güneye doğru genişleme politikası Sudan Mehdisi Muhammed Ahmed’in güçlü aksiyonları nedeniyle yaklaşık 20 yıl sonra mümkün olabilmiştir. İngiltere-Mısır gücünün büyük kayıplar vererek geri çekilmesi sonrası ikinci işgal girişimi 1896’da Dongola Seferi ile başlamıştır. Muhammed Ahmed’in halefi Halife Abdullah’a karşı İngiltere-Mısır ortak askerî gücü tarafından yürütülen bu operasyon 1898’de neticelenmiş, Ocak 1899’da Condominium Antlaşması ile Sudan’ın resmî statüsü belirlenmiştir. 19 Ocak 1899’da İngiltere, Mısır ve Sudan arasında yapılan bu antlaşma Sudan’ın egemenliğini İngiltere ve Mısır ortak idaresine bırakmıştır. 1899 Antlaşması 12 maddeden oluşmakta olup bazı maddeleri İngiltere ve Mısır idaresi tarafından sonraki senelerde tartışmalara neden olmuştur. Bu antlaşmanın maddelerinin belirlenmesinde İngiltere’nin Kahire’deki Büyükelçisi Lord Cromer’ın katkıları olsa da önemli ölçüde İngiliz Hükümeti tarafından oluşturulduğu ifade edilmelidir. Bu çalışma, o dönemin eşsiz idare biçimi Condomium’a geçiş sürecini ve 1899 Antlaşmasını inceleyecektir. 1899 Antlaşması’nın değerlendirilmesi ile Sudan’ın 20. yüzyılda İngiliz sömürgesi altında olduğu dönemlerin daha iyi anlaşılması mümkün olacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Afrika, Sudan, Sömürgecilik, Condominium.

PDF

___

HOLT, P. M. (1958). The Mahdist State in the Sudan 1881-1898. London: Oxford Clarendon Press.
HOLT, P. M. (1961). A Modern History of the Sudan. London: Weidenfeld and Nicolson.
SHİBEİKA, M. (1952). British Policy in the Sudan 1882-1902. London: Oxford University Press.
THEOBALD, A. B. (1951). The Mahdiya. London: Longmans, Green and Co.
THEOBALD, A. B. (1952). “Sudan Notes and Records”. The Khalifa Abdallahi. Hartum.XXXI/2: 254-273.
NİCOLL, F. (2004). The Sword of the Prophet. London: Sutton Publishing.
GRAY, R. (1961). A History of the Southern Sudan 1839-1889. London: Oxford University Press.
ÖZDAĞ, A. (2017). “Doğu Afrika’da İngiliz Emperyalizmi: İngiltere’nin Sudan’ı İşgali (1896- 1898)”. OTAM 42: 117-147.
ÖZDAĞ, A. (2018). “Sudan’da Mehdilik Hareketi (1881-1885)”. TAD. XXXVII/63: 309-330.
HİLL, R. (1959), “The Period of Egyptian Occupation (1821-1881)”. Sudan Notes and Records. V. XL: 101-106.