SOĞUK SAVAŞ SONRASI HAZAR'IN STATÜSÜ VE SINIRLANDIRMA SORUNU: KIYIDAŞ DEVLETLERİN YAKLAŞIMLARI AÇISINDAN ANALİZİ

Sovyetler Birliği'nin dağılması dünya üzerinde yeni ülkelerle beraber yeni mücadele alanlarını da ortaya çıkarmıştır. Hazar bölgesi, Sovyetler sonrası ortaya çıkan yeni jeopolitik denklemde bölgesel ve uluslararası güçlerin en çok nüfuz mücadelesine giriştiği bölgelerin başında gelmektedir. Zira bu bölge zengin hidrokarbon kaynakları ile büyük petrol oyununun yeni coğrafi mekânı niteliğini almıştır. Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla beraber Hazar bölgesi enerji kaynakları dünyanın en büyük üçüncü hidrokarbon rezervi olarak ön plana çıkarken, bu bölgede bağımsızlığına kavuşan üç yeni cumhuriyetle (Azerbaycan, Kazakistan ve Türkmenistan) beraber Hazar havzası iki yönlü ilişkilerden çok yönlü bir ilişkiler havzasına çevrilmiştir. Hazar'ın kıyısındaki yeni bağımsız aktörler Azerbaycan, Türkmenistan ve Kazakistan mevcut jeopolitik konumları sebebiyle herhangi bir uluslararası suya çıkışı olmayan birer kara devletidirler. Karasal nitelikleri sebebiyle ortaya çıkan uluslararası taşıma ve koridor sorunları, bu ülkelerin gündeminde petrol ve doğalgaz boru hatlarını ön plana çıkarmıştır. Dolayısıyla Hazar'a kıyıdaş olan ülkeler Hazar'ın statüsü sorununu "milli güvenlik" sorunlarının önemli bir parçası olarak algılamaktadırlar. Bu durum ise Hazar'ın statüsünü daha da önemli kılmaktadır. Bu araştırmada Hazar'ın statüsüne ilişkin kıyıdaş devletlerin tezleri ve Hazar'ın deniz veya göl olarak hukuksal statüsünün belirlenmesinde olasılıklar analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Hazar denizi, Göl, 1982 BMDHS, Türkmençay anlaşması, Kıyıdaş devletler., Hazar denizi, Göl, 1982 BMDHS, Türkmençay anlaşması, Kıyıdaş devletler.

PDF

___

ABBASBEYLİ Anvar, "Kaspiyskih region v sisteme sovremennıh geopoliti- çeskih otnoşeni”, Bakü Devlet Üniversitesi Dergisi 8O.Y1I Özel Sayısı, Bakü-1999.
ABDULLAYEV Cavit, "Uluslararası hukuk çerçevesinde Hazar'ın statüsü ve doğal kaynaklarının işletilmesi sorunu", Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 48, Sayı: 1-4,1999.
ABUSEYİTOV Kairat, "Status Kaspiya - Kazakhstan, Türkmenistan i Azerbaycan gotoviyatsiya k peregovoram", http://www.old.caspenergy. com/21/sta tus_r.html
ADANALI Neslihan, "Türkiye’nin doğal gaza bağımlılığının değerlendirilmesi”, http://www.izto.org.tr/NR/rdonlyres/DEE8E05D-B54A-453D-AC 66CC6DBA3FAEEA /6914/Dogalgaz.pdf
AFŞİN Danekar, "Preduprejdeniye ekologiçeskogo krizisa na Kaspiskom more",Amu-Derya Dergisi, Ne 1, Almatı, 1999.
AİTKEN Jonathan, Kazakistan'ın Efsanevi Lideri Nazarbayev, çev. Ah Cevat Akkoyunlu, İstanbul, Hayat yayınları, 2010.
AKKAN Faruk, “Putin’den Orta Asya’ya enerjik atak", Zaman Gazetesi, 11 Mayıs 2007.
ALİYEV Natık, "Türkmenistan’da petrol ihalesi", Avrasya Dosyası Dergisi, TİKA Bülteni, Sayı:83, Eylül 97/2.
ARAŞ, Osman Nuri, Azerbaycan'ın Hazar Ekonomisi ve Stratejisi, İstanbul, Der yayınları, 2001.
AYDIN Mustafa, "Türkiye'nin Kafkasya ve Orta Asya ile ilişkileri", Türk Dış Politikası, Edit. Baskın Oran, 2. Baskı, İstanbul, İletişim, 2002.
Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi (1982) (http://did.cevre orman.gov.tr/ did/Files/ UNCLOS.pdf,
BORİSOV Evgeni Çerniyavski, "Çto est Kaspii i kak ego podelit", 11.07.2007, http://student.km.ru/ref_show_frame.asp?id=C8895EF7E66D4C4C96 58E7E74E826FDF
BUTAYEV Ahmed Magomedoviç, Kaspii more ili ozero?, Mahaçkala, Drujba yayınları, 1998.
ÇEBOTAREV Andrei, "Kazakhstan i İran: geopolitika Kaspiskogo regiona", 09.04.2009, http:// www.ia-centr.ru/expert/4370/
ÇETİNKAYA Mirza, "Trans-Hazar Yeniden Isıtılıyor”, Zaman Gazetesi, 8 Mayıs 2006.
ÇOLAKOĞLU Selçuk, "Uluslararası Hukukta Hazar'ın Statü Sorunu”, S.B.F. Dergisi, Cilt:53, 1998.
EROL Mehmet Seyfettin, "Türkiye-Azerbaycan ilişkilerinin siyasi, güvenlik ve kültürel açılardan analizi”, Editör Haydar Çakmak, Mehmet Seyfettin Erol, Türkiye-Türk Cumhuriyetleri İlişkileri, Ankara, Barış kitabevi yayınları, 2013.
EROL Mehmet Seyfettin, Yakın çevreye Putin ayarı, http://newtimes.az/ az/geopolitics/2026/, (16.08.2013)
EROL Mehmet Seyfettin, Yeni Hazar imparatorluğu hayalleri mi?, http:// www.milligazete.com.tr/koseyazisi/Yeni_Hazar_Imparatorlugu_Hayall eri_mi/12056#.VVK63o7tmkp (08.10.2012)
EROL Mehmet Seyfettin, Hazar'da güç mücadelesi, http://arsiv.zaman.com. tr//2001/08/16/dishaberler/dishaberlerdevam.htm, (16.08.2001)
EROL Mehmet Seyfettin, AMIRBEK Aidarbek, "Avrasya'da yeni tehditler ve güvenlik arayışları: Kolektif güvenlik anlaşması örgütünün geleceği”, Derleyen Mehmet Seyfettin Erol, Türk Dış Politikasında Strateji Arayışları: Türkiye'nin Güncel Güvenlik Sorunları, Ankara, Barış kitabevi yayınları, 2011.
EROL Mehmet Seyfettin, OĞUZ Şafak, "NATO ve Kriz yönetimi”, Editör Mehmet Seyfettin Erol, Ertan Efegil, Krizler ve Kriz Yönetimi: Temel Yaklaşımlar, Aktörler, Örnek Olaylar, Ankara, Barış kitabevi yayınları, 2012.
"Enerjide fırsatları rakiplere kaptırıyoruz”, Zaman Gazetesi, 17 Mayıs 2007
FULLER Liz, "Analysis: still no deecision on Caspian sea”, 02.02.2005, http: / / www.parstimes.com/news / archive/2005/ rfe / caspian_future.h tml
"İpek Cem'in Mattew Bryz ile söyleşisi", 14.03.2007, http://www.global- leaders.tv/ arsiv/matthew_bryza.asp
GÖKÇE Mustafa, "Sovyet sonrası dönemde Hazar çevresinde yaşanan rekabet", The Journal of İnternational Social Research, Volume 1/3, Spring 2008.
GLUŞENKOVA İrina, "Problemı ekologiçeskoi bezopasnosti Kaspiskogo regiona”, 12.05.2007, http://igpi.ru/monitoring/1047645476/ oct_97/e col_secur.html,