OSMANLI DEVLETİ’NİN DOĞU AVRUPA POLİTİKALARI’NDA TAKSİM SONRASI POLONYA (LEHİSTAN) ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

XIX. yüzyıl siyasî tarihi pek çok devlet için önemli dönüm noktalarınıiçerir. Bu yüzyılda ülkeleri taksim altındaki Lehler için de durum böyledir.Aynı şekilde Osmanlı Devleti’nin de gücünü daha çok yitirdiğibir yüzyıldır. XIX. yüzyılda Babıâli’nin politikaları açısından Polonyameselesi ve onun bağımsızlığını tekrar kazanması Doğu Avrupa’nıngüç dengeleri bakımından gereklidir. Osmanlı Devleti’nin Polonya’nınbağımsızlığını kazanması için verdiği destekler ve Lehlerden bu yöndegelen talepler esasında bazı rivayetlerin ve hikâyelerin ortaya çıkmasındaetkili olmuştur. Kont Aksak, kapatılmayan Leh elçiliği ve yoldakiLeh elçisi hikâyeleri, Wernyhora kehâneti bunlardandır. Bu makaleçerçevesinde bu rivayet/efsane ve hikâyelere yer verilerek, Türkiyeve Polonya arşivlerinden belgelerle, bunların ortaya çıkışında OsmanlıDevleti’nin real politiklerinin etkisi üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Polonya (Lehistan), Osmanlı Devleti, Polonya’nın bağımsızlığı, Polonya’nın taksimi, Kont Aksak

-

Political history of the XIXth century contains some important turning points for many states. Situation was the same for the Poles whose state was under the partition in this century. At the same time this century was a time period that the Ottoman Empire lost much more its power. In the XIXth century for the policies of the Ottoman Porte, “Polish Question” and regaining of independency by the Poles was a necessity in point of the “balance of power” in the Eastern Europe. Ottoman supports given for regaining of the independence of Poland and some requests of the Polish patriots for this aim were effective to arise some narratives and stories. Stories of Count Aksak, unclosed Polish embassy and “Polis envoy on the road” and prophecy of Wernyhora are some of them. In this article it is given places to this kind of narratives/legends and stories and also focused on the impact of the real politics of the Ottoman Empire in the emergence of these narratives and stories with the supports of the documents from the Turkish and Polish archives

Keywords:

Poland, Ottoman Empire, Polish independency, Partitions,

PDF

___

ADSIZ (2006a). “Z nastrojów polsko-tureckich”, Przemysł Polski a Turcja, Ilustrowana Księga Pamiątkowa, tıpkıbasım içinde, (ed.) Ludwik Łydko, Józef Stanach, Ankara: y.y.: 28-33.
ADSIZ (2006b). “Podłoże traktatu polsko-tureckiego”, Przemysł Polski a Turcja, Ilustrowana Księga Pamiątkowa, tıpkıbasım içinde, (ed.) Ludwik Łydko, Józef Stanach, Ankara: y.y.: 67-73.
AHMED CEVDET PAŞA (1309). Tarih-i Cevdet, C. VI, İstanbul: Matba’a-i Osmaniye.
BERRIDGE, G. R. (2009) British Diplomacy in Turkey 1583 to the present, Leiden, Boston: Martinus Nijhoff Publishers.
BEYDİLLİ, Kemal (1984a). “Ignatius Mouradgea D’ohsson (Muradcan Tosunyan)”, İÜ Tarih Dergisi, sy. 34: 247-314.
BEYDİLLİ, Kemal. (1984b). 1790 Osmanlı-Prusya İttifakı (Meydana Gelişi, Tahlili, Tatbiki), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
BOREJSZA, Jerzy Wojciech (1966). Emigracja polska po powstaniu styczniowym, Warszawa: PWN.
DOMINIK, Paulina (2014) “A Young Turk from Lehistan: Tadeusz Gasztowt aka Seyfeddin Bey (1881 - 1936) and his Activities During the Second Constitutional Period (1908 – 1918)”, Occasional Papers in Ottoman Biographies içinde, No 2/2014, Otto-Friedrich-Universitat Bamberg Yayınları, Bamberg.
DOPIERAŁA, Kazimierz Lubomierz (1988). Emigracja Polska w Turcji w XIX i XX wieku, Lublin: Wydawnictwo Polonia.
FISHER, Alan W. (1970). The Russian Annexation of the Crimea 1772-1783, Cambridge: Cambridge University Press.
GASZTOWTT, Tadeusz (1907). La Pologne et L’Islam (Notes Historiques), Paris: Société Français d’imprimerie et de Librairie.
GASZTOWTT, S. Tadeusz (1913). Turcya a Polska, Paris: Drukarnia Polska A. Reiffa – Heymann.
GÜMÜŞ, Musa (2010). “Mehmed Sadık Paşa (Michal Czajkowski) ve Osmanlı Devleti’nde Kazak Süvari Alayı”, Turkish Studies, C. V, sy. 3: 1362-1375.
KALEMBKA, Sławomir (1971). Wielka Emigracja, Polskie wychodźzstwo polityczne w latach 1831-1862, Warszawa: Wiedza Powszechna.
KALINKA, Walerian (1991). Sejm Czteroletni, C. I-II, Warszawa: Oficyjna Wydawnicza Volumen.
KANTARCI, Şenol (2009). Osmanlı’da “Onurlu” Bir Diplomat ve Milli Mücadelenin “Önemli” Siması Ahmed Rüstem Bey (Alfred Bielinski-Alfred Rüstem Bey), İstanbul: Doğan Kitap.
KARATEKE, Hakan T. (2004). Padişahım Çok Yaşa, Osmanlı Devleti’nin Son Yüzyılında Merasimler, İstanbul: Kitap Yayınları.
KIENIEWICZ, Stefan (1983). “La Turquie et l’Independance de la Pologne au XIXe Siècle”, Belleten, C. XLVII, sy. 186: 545-562.
KIENIEWICZ, Stefan (2009). Powstanie styczniowe, Warszawa: PWN.
KIENIEWICZ, Stefan, ZAHORSKI, Andrzej, ZAJEWSKI, Władysław (1994).
Trzy powstania narodowe: kościuszkowskie, listopadowe i styczniowe, Warszawa: Książka i Wiedza.
KOŁODZIEJCZYK, Dariusz (2014). “Komşuluktan Kardeşliğe: Osmanlı- Polonya ve Türkiye-Polonya Tarihî İlişkilerinden Birkaç Manzara”, 600. Yılında Türkiye-Polonya İlişkileri Uluslararası Sempozyumu, 5 Mart 2014, Ankara.
LEWAK, Adam (1935). Dzieje Emigracji Polskiej w Turcji (1831-1878), Nak- ładem Instytutu Wschodniego w Warszawie, Warszawa.
LORD, Robert H. (1915). The Second Partition of Poland, London: Harvard University Press.
LORD, Robert H. (1915). “The Third Partition of Poland”, The Slavonic Review, C. III, sy. 9: 481-498.
ŁĄTKA, Jerzy S. (2005). Słownik Polaków w Imperium Osmańskim i Republice Turcji, Kraków: Księgarnia Akademicka.
ŁYDKO, Ludwik (2006). “Tradycje przyjaźni z Turcją”, Przemysł Polski a Turcja, Ilustrowana Księga Pamiątkowa, tıpkıbasım içinde, (ed.) Ludwik Łydko, Józef Stanach, Ankara: y.y.: 22-27.
MICHALSKI, Jerzy (1982). “Dyplomacja polska w latach 1764-1795”, Historia dyplomacji polskiej içinde, C. II, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe: 483-697.
NAZIR, Bayram (2007) Osmanlı’ya Sığınanlar, Macar ve Polonyalı Mülteciler, İstanbul: Yeditepe Yayınları.
NYKIEL, Piotr (2010). “Słów kikla o tym, co łączy Wernyhorę z krakowską turkologią”, od Anatolii po Syberię. Świat turecki w oczach badaczy içinde, (ed.) Ewa Siemieniec-Gołaś, Jordanka Georgiewej Okoń, Krakov: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego: 143-148.
OGIŃSKI, Michel (1826). Mémoires de Michel Oginski sur la Pologne et les Polonais depuis 1788 jusqu’ a la fin de 1815, C. II, Paris: Barbezat et Delarue Libraires.
RACZYŃSKI, Edward (1823). Dziennik Podróży do Turcyi odbytey w roku MDCCCXIV, Wrocław: W.B. Korn.
REYCHMAN, Jan (1959). Życie polskie w Stambule w XVIII wieku, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
REYCHMAN, Jan (1965). “İstanbul’daki Eski Polonya Elçiliğinin Yerine Dair”, Sanat Tarihi Yıllığı 1964-1965, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Enstitüsü: 39-57.
REYCHMAN, Jan (1953). Rzekoma siedziba ambasady dawnej Rzeczypospolitej w Stambule, Kraków, Polskie Towarzystwo Orientalistyczne.
REYCHMAN, Jan. (1967). “1794 Polonya İsyanı ve Türkiye”, Belleten, C. XXXI, sy. 121: 85-91.
SEREJSKI, Marian Henryk (2009). Europa a rozbiory Polski, Warszawa: PWN.
SOKOLNICKI, Michał (1965). Dziennik Ankarski (1939-1943), London: GRYF Publications.
SOREL, Albert (1898). The Eastern Question in the Eighteenth Century, trn. F. C. Bramwell, London: Methuen & Co..
SOYSAL, İsmail (1999). Fransız İhtilâli ve Türk-Fransız Diplomasi Münasebetleri (1789-1802), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
TEMİZKAN, Abdullah (2010a). “Albay Teofil Lapinski ve Lehistan Lejyonunun Kafkasya’daki Faaliyetleri”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, C. X, sy. 1: 149-171.
TEMİZKAN, Abdullah, (2010b) “Lehistanlıların İstanbul’da Lobi Faaliyetleri ve Kafkasya’ya Lejyon Gönderme Girişimleri”, TÜBAR, C. XXVIII: 363- 393.
TOKARZ, Wacław (1993). Wojna polsko-rosyjska 1830-1831, Warszawa: Wydawnictwo “VOLUMEN”.
TOPAKTAŞ, Hacer (2014a). Osmanlı-Lehistan Diplomatik İlişkileri, Franciszek Piotr Potocki’nin İstanbul Elçiliği (1788-1793), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
TOPAKTAŞ, Hacer (2014b). “Polonya’nın Türkiye’deki İlk Daimi Elçiliğinin Kurulma Süreci: Tarihsel Dinamikler”, Uluslararası İlişkiler, C. XI, sy. 43: 105-125.
WARUNKIEWICZ, Jan (2006). “Polska a Turcja”, Przemysł Polski a Turcja, Ilustrowana Księga Pamiątkowa, tıpkıbasım içinde, (ed.) Ludwik Łydko, Józef Stanach, Ankara: y.y.: 15-21.
WÓJCICKA, Zofia (2003). “Proroctwo Wernyhory – modyfikacja znaczeń”, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, C. XX, sy.21: 429-447.
Yoldaki Elçi: Osmanlı’dan Günümüze Türk-Leh İlişkileri, (2014). İstanbul: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları.
ZAJEWSKI, Władysław (1984). W kręgu Napoleona i rewolucji europejskich 1830-1831, Warszawa: Czytelnik.
ZAJEWSKI, Władysław (2012). Powstanie listopadowe 1830-1831, Warszawa: Bellona.
ZALESKI, Antoni (1887). Z wycieczki na Wschód, Warszawa: Nakład Gebenthnera i Wolffa.
ZAMOJSKI, Adam. (2007). Rites of Peace, The Fall of Napoleon and The Congress of Vienna, London: HarperPress.
ZINKEISEN, Johann Wilhelm (2011). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, C. VI, (çev.) Nilüfer Epçeli, İstanbul: Yeditepe Yayınları.