İKTİDAR VE İZDİVAÇ: MEMLÛK-ALTIN ORDA-İLHANLI ÜÇGENİNDE SİYASİ EVLİLİKLER

Tarih boyunca devletlerarası ittifaklar tesis etmek ve dos- tane münâsebetler kurmak için siyasi evlilikler yapılagel- miştir. Bu neviden olmak üzere Memlûk Devleti sultanları- nın gerçekleştirdikleri evliliklere bakıldığında, büyük bir kısmının Bahri/Türk Memlûkleri zamanında yakın irtibat halinde oldukları Altın Orda Hanlığı ve İlhanlılarla yapıldı- ğı görülmektedir. Memlûk-Moğol siyasi evlilikleri, devlet- lerarası siyasi evlilikler (han sülalesine mensup kadınlarla yapılan evlilikler) ve vâfidinin (Memlûk Devleti’ne iltica e- den Moğollar) kızları ile yapılan siyasi evlilikler olmak üze- re iki gruba ayrılır. İlk gruptakiler Altın Orda Hanlığı ile yapılmış olup genel kabulle iki örneğe sahiptir. Bunlardan ilki Sultan Baybars’ın Sultan Berke Han’ın adı zikredilme- yen kızı ile yaptığı evliliktir ki kaynaklarda yer almakla bir- likte, bu kişinin Sultan Berke Han’ın kızı olduğu şüphelidir. Kesin olan diğer evlilik ise Sultan en-Nâsır Muhammed’in Özbek Han’ın yeğeni (kardeşi Togay’ın kızı) Tulunbiye Ha- tun ile evliliğidir. İkinci gruptakiler sayıca daha fazladır. Bunlardan bazıları Sultan Baybars’ın, vâfidinin kızlarıyla yaptığı evlilikler ile Sultan Kalavun’un Aşlun Hatun ve oğulları Ali, Halil ve Muhammed’in Mengübek ve Ertekin Hatun ile evlilikleridir. Bu çalışmada söz konusu evlilikler hakkında ayrıntılı bilgi verilecek ve kadınların siyasi ha- yattaki rollerine değinilecektir.

Anahtar Kelimeler:

Memlûk Devleti, Altın Orda Hanlığı, İlhanlılar, Moğol, Vâfidin (Mülteci), Kadın, Siyasi Evlilik.

PDF

___

AKKUŞ YİĞİT, Fatma (2014), “Emir ve Devlet: Dımaşk Nâibi Emir Tengiz’in Hayatı”, Gazi Türkiyat, XIV, Ankara: 127-144.
AKKUŞ YİĞİT, Fatma (2015a), “Memlûk Tarihinde Kadın Şarkıcı ve Müzis- yenler”, Tarih İncelemeleri Dergisi, XXX/I, İzmir: 45-62.
AKKUŞ YİĞİT, Fatma (2015b), “Memlûkler’de Evlilik Hazırlıkları”, Türkiyat Mecmuası, C. XV Bahar, İstanbul: 331-351.
ÂŞUR, Said Abdulfettah (1976), el-Asru’l-Memâlik fî Mısr ve’ş-Şam, Kahire. AMITAI, R. (1987), “Mongol Raids into Palestine (AD. 1260 and 1300)”, Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland, No.2: 236-255.
AMITAI, R. (2004), Mongols and Mamluks: The Mamluk-Ilkhanid War 1260- 1281, Cambridge University Press.
AMITAI, R. (2008), “Mamluks of Mongol Origin and Their Role in Early Mamluk Political Life”, Mamluk Studies Review, XII-1, Cambridge: 119- 137.
AYALON, David (1951), “The Wafidiya in the Mamluk Kingdom”, Islamic Culture, S. XXV, Jubilee Number, I, Hyderabad-Deccan: 89-104.
BAL, M. S. (2005), “Türkiye Selçukluları, Mısır Memlûkleri ve Altın Orda Devleti’nin İlhanlılara Karşı Kurduğu İttifak”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, C. XVII: 295-310.
BARTHOLD, W. (1979), “Berke”, İA (MEB), C. II, İstanbul: 553-555.
REŞÎDÜDDİN FAZLULLAH (2013), Câmiu’t-Tevârih (İlhanlılar Kısmı), çev. İ. Aka, M. Ersan, A. H. Khelejani, TTK, Ankara.
SARAY, Mehmet (1989), “Altın Orda Hanlığı”, TDVİA, C. II, İstanbul: 538-540. SPULER, Bertold (1987), İran Moğolları (Siyaset, İdare ve Kültür İlhanlılar Devri 1220-1350), (çev. C. Köprülü), Ankara.
eş-ŞÂFİÎ (1997), Kitabü’d-Düvel el-İslâm eş-Şerife el-Behiyye ve Zikr mâ Zahara lî men Hikemillah el-Hafiyye fî Celb Tâife el-Etrak ilâ Diyar el- Mısriyye, (tah. Subhî Lebib-Ulrich Harman), Beyrut.
ŞEŞEN, Ramazan (2009), Sultan Baybars ve Devri (1260-1277), İstanbul. eş-ŞUCÂÎ, (1978), Tarih el-Melik en-Nâsır Muhammed b. Kalavun es-Sâlihî ve Evlâduhu, (tah. Barbara Schäfer), Wiesbaden.
TIESENHAUSEN, W. De (1941), Altınordu Devleti Tarihine Ait Metinler, (Türkçe çev. İsmail Hakkı İzmirli), İstanbul, 1941.
UYAR, Mustafa (2012), “İlhanlı-Memlûk Mücadelesi ve Suriye: Ekolojik Yaklaşımlar”, Beşinci Uluslararası Ortadoğu Semineri (el-Maşrık el-Arabî ve el-Anadol fî el-Usûr el-İslâmiyye), 2-4 Kasım 2010, Şam-Suriye, Bildi- riler, Elazığ: 205-213.
YAKUBOVSKİY, A.Yu. (1992), Altın Ordu ve Çöküşü, çev. H. Eren, TTK. el-YÛSUFÎ (1986), Nüzhetü’n-Nâzır fî Sireti’l-Melik en-Nâsır, (tah. Ahmed Huteyt), Beyrut.
YÜKSEL, M. Şamil, “Türk Kültüründe Levirat ve Timurlularda Uygulanışı”, Turkish Studies, C. V/III, Yaz 2010, s. 2027-2058.
ZAKIROV, S. (1966), Diplomatiçeskie Otnişeniya Zolotoy Ordı s Egiptom (XIII- XIV vv), Izdatel’stvo Nauka, Moskova.