ESKİ UYGURCA BUDİST METİNLERDE “SONSUZ” KAVRAM ALAN

İnsanoğlunun sonlu bir varlık olması onu tarih boyunca sonsuzu anlamaya, aramaya ve bulmaya yönlendirmiş ve sonsuz kavramı bugüne kadar felsefe, fizik, mantık ve matematik gibi çeşitli disiplinlerin yanı sıra teolojinin de üzerinde durduğu ve çeşitli şekillerde açıklama getirdiği bir kavram olmuştur. Sonsuz kavramına ait Batı’daki ilk kaynaklar Antik Yunan filozoflarından Anaksimandros’a aittir. O, sonsuzu apeiron “sınırsız” kavramıyla ifade etmiştir. Doğu’daki ilk kaynaklar ise Hindistan kökenli dinlerin kutsal kitaplarında görülür. Örneğin Budist sutralarda geçen kolti nayuta ikilemesi sayılamayacak kadar çok olanı niteleyen bir ifadedir. Surya Prajnapti adlı bir eserde sayılar sayılabilir, sayılamaz ve sonsuz olmak üzere üçe ayrılır. IX. yüzyıldan itibaren büyük bir çoğunluğu Budist olan Uygurların Budizm’e ait kutsal kitaplardan yaptığı çevirilerde de sonsuz anlamına gelen pek çok sözcük bulunmaktadır. Bu çalışmada Budist Uygurlara ait dinî metinlerden hareketle Eski Uygurcadaki sonsuz kavram alanı incelenecek ve eski Uygurların bu kavramı nasıl algıladıkları dil-düşünce ilişkisi üzerinden ortaya koyulmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Budizm, Eski Uygurca, Kavram, Kavram Alanı, Sonsuz.

PDF

___

AKSAN, D. (1971). “Kavram Alanı-Kelime Ailesi İlişkileri ve Türk Yazı Dilinin Eskiliği Üzerine”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten. 253-263.
AKSAN, D. (2006). Anlambilim Konuları ve Türkçenin Anlambilimi. Ankara: Engin Yayınevi.
ARAT, R. R. (1965). Eski Türk Şiiri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
BALCI, H. A. (2019). “Dilbilimsel Açıdan Argoda ‘Kabadayı’ ile İlgili Sözcüklerin Kavram Alanı”. I. Uluslararası Beydağı Sosyal ve Beşeri Bilimler Kongresi Kitabı: 111-121.
BUSWELL, R. - D. LOPEZ (2014). The Princeton Dictionary of Buddhism. Princeton and Oxford: Princeton University Press.
CLAUSON, G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish. Oxford: Clarendon Press.
ERASLAN, K. (2012). Eski Uygur Türkçesi Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
ERDAL, M. (1991). Old Turkic Word Formation I-II. Wiesbaden: Harassowitz.
HENGİRMEN, M. (1999). Dilbilgisi ve Dilbilim Terimleri Sözlüğü. Ankara: Engin Yayınevi.
KARA, G. - P. ZIEME (1971). Fragmente der uigurischen Version des “Jin gangjing” mit den Gāthās des Meister Fu. Berlin: Akademie Verlag.
KARAAĞAÇ, G. (2013). Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.