BAĞIMSIZLIĞININ İLK YILLARINDA AZERBAYCAN’IN SOSYOKÜLTÜREL ÖZE DÖNÜŞ SÜRECİ VE TÜRKİYE’NİN ROLÜ

Azerbaycan önce Rus Çarlığı’nın, kısa bir bağımsızlık döneminin ardından ise Sovyet Rusya’nın hâkimiyeti altına düşmüştür. Esaret yıllarında Azerbaycan Türkleri her yönden ama bilhassa kültürel olarak ciddi baskılara maruz kalmıştır. Özellikle Sovyetler Birliği (SSCB) döneminde Türk kültürüne yönelik planlı ve programlı bir engelleme, hatta yok etme politikası takip edilmiştir. Uzun yıllar devam eden baskı ve engellemeye rağmen bağımsızlık mücadelesi döneminde ve sonrasında Azerbaycan Türklerinin kültürel açıdan büyük bir hafıza dönüşümü yaşadığına şahitlik etmekteyiz. Türk kültürünün yeniden nüfuz kazanması ve Azerbaycan halkının kültürel öze dönüşü, Türkiye’nin de desteğiyle sistematik bir süreç hâlini almıştır. İki ülke arasında imzalanan anlaşmalar, açılan diplomatik temsilcilikler, düzenlenen organizasyonlar, karşılıklı ziyaretler, vize kolaylığının sağlanması, sınır kapılarının açılması, öğrenci mübadelesi vs. bu amaca hizmet etmekteydi. Türkiye’nin çok hızlı biçimde Sovyetler sonrası yeni döneme uygun bir politika geliştirdiğini söylemek zordur. Bu büyük imparatorluğun böylesine hızlı dağılabileceğini tasavvur etmek o dönemde mümkün değildi. Bu nedenle yeni döneme göre bir dış politika belirlemek vakit almıştır diyebiliriz. Ancak zaman içinde Türkiye’nin sırtladığı misyon ve ortaya koyduğu vizyon, Türkiye ile Türk Cumhuriyetleri arasında kültürel, siyasi, ekonomik, askerî ve daha pek çok alanda işbirliğine, ortaklığa, hatta ittifaka dönüşmüştür.

THE SOCIO-CULTURAL SELF-RETURN OF AZERBAIJAN IN THE FIRST YEARS OF INDEPENDENCE AND THE ROLE OF TURKEY

Azerbaijan first fell under the rule of the Russian Tsardom, and after a short period of independence, the country became part of the Soviet Russia. During the years of captivity, the culture of Azerbaijani Turks were under the pressure from all sides. Especially during the Soviet Union (USSR), systematic and programmed policy of preventing and even destroying Turkish culture were carried out. Despite long years of oppression and obstruction, we witness that Azerbaijani Turks have undergone the great cultural memory transformation during and after the independence struggle. The re-influence of Turkish culture and the return of the Azerbaijani people to their cultural essence has become a systematic process with the support of Turkey. Agreements signed, opening of diplomatic missions, organization of organizations, mutual visits, visa facilitation, opening of border gates, exchange of students, etc. between the two countries served this purpose. It is difficult to say that Turkey very quickly developed the policy suitable for the new post-Soviet era. At that time, it was impossible to imagine that this great empire could disintegrate so quickly. For this reason, it can be said that it took time to determine the foreign policy in accordance with the new period. However, over time, Turkey's mission and vision have turned into cooperation, partnership and even alliance between Turkey and the Turkic Republics in cultural, political, economic, military and many other fields. In addition, Turkey's relations with Azerbaijan were more comprehensive than those of other Turkic republics.

PDF

___

ARMAOĞLU, F. (2014). 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi 1914-1995. İstanbul: Timaş Yayınları.
ASLANLI, A. - V. KURBAN (2016). “Azerbaycan-Türkiye İlişkileri ve Sivil Toplum Kuruluşları”. Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi. III/1: 31-43.
CİVELEK, J. (2006). “Helsinki Son Senedi, Paris Şartı ve AGİT”. Marmara Üniversitesi Avrupa Topluluğu Enstitüsü Avrupa Araştırmaları Dergisi. XIV/2: 1-32.
ENSEROV, V. (2018). “Mehmet Emin Resulzade Önderliğinde Türkiye’de Çıkarılan Azerbaycan Siyasi Muhaceret Dergileri”. İnönü Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi. III/1: 100-126.
ERGİN, G. - F. TÜRK (2010). “Türkiye’de Öğrenim Gören Orta Asyalı Öğrenciler”. Sosyal ve Beşeri Bilimler. II/1: 35-41.
SARIKAYA, Y. (2012). “Türkiye-Azerbaycan İlişkilerinde Sivil Toplumun Rolü”. Bağımsızlıklarının 20. Yılında Türk Cumhuriyetleri ve Türkiye. (ed. Okan Yeşilot). İstanbul: 111-126.
SARIKAYA, Y. (2019). “Türkiye-Azerbaycan-Gürcistan Üçlü İlişkilerinin Savunma İşbirliği Boyutu”. Karadeniz Araştırmaları Dergisi. XVI/64: 585-597.
SEYİDOĞLU, H. (1999). “Türk Cumhuriyetleri ile Olan İlişkilerde Gelişmeler”. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. 15: 171-180.
ŞİMŞİR, S. (1995). Mehmet Emin Resulzade’nin Türkiye’deki Hayatı, Faaliyetleri ve Düşünceleri. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
TURAN, R. (2016). “Türkiye’de Bir Azerbaycanşinaslık Ocağı: Azerbaycan Kültür Derneği”. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi. V/3: 1182-1202.
UMAR, Ö. O. (2004). “İkinci Dünya Savaşı Sırasında Türk-Sovyet İlişkileri”. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. XX/59: 369-412.
YAGUBLU, N. (2015). Mehmet Emin Resulzade Ansiklopedisi. Ankara: Azerbaycan Kültür Derneği Yayınları.
URL 1. TÜRKSOY (2015). “TÜRKSOY Hakkında”. Erişim Tarihi: 31.01.2022. https://www.turksoy.org/tr/turksoy/about
“Bakü’de Ortak Ses” (1995.12.09). Milliyet. 24.
BCA, 030.18.1.2.780.589.6.
BCA, 030.18.1.2.713.308.2.
BCA, 030.18.1.2.700.257.10.
BCA, 030.18.1.2.703.268.4.
BCA, 030.18.1.2.717.327.7.
BCA, 030.18.1.2.669.133.4.
BCA, 030.18.1.2.677.163.3.
BCA, 030.18.1.2.677.166.4.
BCA, 030.18.1.2.825.762.5.
BCA, 030.18.1.2.714.312.2.
BCA, 030.18.1.2.835.794.8.
BCA, 030.18.1.2.769.539.8.
BCA, 030.18.1.2.715.318.2.
BCA, 030.18.1.2.832.785.4.
BCA, 030.18.1.2.732.389.8.
BCA, 030.18.1.2.727.367.1.
BCA, 030.18.1.2.778.575.8.
BCA, 030.18.1.2.770.541.10.
BCA, 030.18.1.2.776.570.9.
Resmî Gazete, S. 11425, 11.06.1963.
Resmî Gazete, S. 18184, 07.10.1983.
Resmî Gazete, S. 21006, 29.09.1991.
Resmî Gazete, S. 21126, 29.01.1992.
Resmi Gazete, S. 21246, 02.06.1992.
Resmî Gazete, S. 21284, 14.07.1992.
Resmî Gazete, S. 21294, 24.07.1992.
Resmî Gazete, S. 21474, 23.01.1993.
Resmî Gazete, S. 21531, 21.03.1993.
Resmî Gazete, S. 21559, 21.04.1993.
Resmî Gazete, S. 21630, 07.07.1993.
Resmî Gazete, S. 21703, 19.09.1993.
Resmî Gazete, S. 21860, 25.02.1994.
Resmî Gazete, S. 21945, 30.05.1994.
Resmî Gazete, S. 21955, 09.06.1994.
Resmî Gazete, S. 21970, 24.06.1994.
Resmî Gazete, S. 22996, 22.05.1997.
Resmî Gazete, S. 23019, 14.06.1997.