AFGANİSTAN’DA YAŞANAN İŞGALLERİN SEBEPLERİ VE NEDEN OLDUĞU ZORUNLU GÖÇ SÜRECİ

Yüzyıllardır güvenlik problemlerinin yaşandığı ve istikrarsız bir ülke konumunda olan Afganistan’daki işgal ve göç süreçlerini iyi anlayabilmek için, öncelikle tarihsel konjonktür ve ‘Büyük Oyun’ bağlamında ne tür bir siyasi perspektif oluştuğundan bahsetmek gerekmektedir. Sonrasında ise, hem SSCB hem de ABD işgali ile yaşanan düzensiz göç hare-ketlerinden yola çıkarak ‘Yeni Büyük Oyun’a değinmek mantıklı olacaktır. 1979’da yaşanan SSCB işgali ile Pakistan, İran ve Türkiye gibi ülkelere yönelen Afgan sığınmacıların, hangi metot ve yollarla bu ülkelere kabul edildiklerinin anlatılacağı bu çalışmada, çok fazla gündeme gelmeyen düzensiz göç hareketlerine de vurgu yapılacaktır. Özellikle 1982 yılında ‘2641 Sayılı İskan Kanunu’ aracılığıyla Pakistan üzerinden Türkiye’ye gelen 5 bine yakın Türk kökenli sığınmacının anlatılacağı alt başlıklarda, tarihin derinliklerinde kalan sığınma eylemleri ön plana çıkarılmaya çalışıla-caktır. Bu makalede: ‘Taliban’ın kurulmasında ve güçlenmesinde Afganistan’da yaşanan işgaller ve sınır ülkelerindeki sığınmacı ve mülteci politikaları (Pakistan-Peşaver vb.) etkili oldu mu?; sırasıyla İngiltere, SSCB ve ABD’nin hüküm sürmeye çalıştığı bu topraklarda, terörün ve düzensiz göç akışının oluşmasının nedeni neydi?; meydana gelen bu göç sürecinden Türkiye gibi ülkeler nasıl etkilendi?; Afgan sığınmacı hareketinin önlenmesi için ne tür çözüm önerileri sunulabilir?’ gibi sorulara cevap aranacak, karşılaştırmalı bakış açısıyla analiz yapılmaya çalışılacaktır

Anahtar Kelimeler:

Afganistan, İşgal, Düzensiz Göç, SSCB, ABD

REASONS OF THE OCCUPATIONS AND CONSEQUENT PROCESS OF FORCED MIGRATION IN AFGHANISTAN

First of all, it is necessary to address what kind of political perspective created in the context of historical conjuncture and ‘the Great Game’ in order to understand the occupation and migration processes in Afghanistan, an unstable coun-try in which security problems have been going through for centuries. Thereafter, it will be logical to address ‘the New Great Game’ based on the irregular migration movements experienced by both the USSR and the US occupation. Irreg-ular migration movements that do not come to the fore will also be emphasized in this study where how Afghan asy-lum seekers who moved to Pakistan, Iran and Türkiye with the occupation of the USSR in 1979 were accepted by these countries with what kind of methods and ways will be explained. Particularly, in the sub titles where nearly 5 thousands asylum seekers of Turkish origin who came to Türkiye through Pakistan by ‘the Settlement Law No. 2641’ in 1982 will be explained, the asylum actions that remain in the depths of history will be tried to be brought to the forefront. In this article, questions that followed will be answered and an analyses will be tried to be made from com-parative perspective: ‘Were the occupations in Afghanistan and the asylum seeker and the refugee policies in the bor-der countries (Pakistan-Peshawar, etc.) effective in the establishment and strengthening of the Taliban?; what was the reason for the occurrence of terror and irregular migration flows in these lands where Britain, the USSR and the United States respectively tried to prevail?; how were countries like Türkiye affected by this migration process?; what kind of solutions can be offered to prevent the movement of Afghan asylum seekers?

Keywords:

Afghanistan, Occupation, Irregular Migration, The USSR, The US,

PDF

___

KAYNAKÇA ABBAS, H. (2014). The Taliban Revival: Violence and Extremism on the Pakistan-Afghanistan Frontier. Yale University Press.
ALAGÖZ, B. - E. KANDEMİR (2015). “11 Eylül Sonrası Dönemde Bölgesel Güvenlik ve İran’ın Afganistan Siyaseti”. Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi, II/2: 109-140.
ATACAN, F. (2008). “Radikal İslam’ın Küresel Bir Tehdite Dönüşüm Süreci: Afganistan Deneyi-mi”. YDÜ Sosyal Bilimler Dergisi, I/1: 32-49.
BRESEEG, T. M. (2004). Baloch Nationalism: Its Origin and Development. Royal Book Company
CANKARA, Y. - O. ÇEREZ (2020). “Tarihsel Süreç İçerisinde Afganistan’ın Göç Sorunu ve Türki-ye’ye Yansımaları”. Türk Dünyası Araştırmaları, CXXIV/245: 447-460.
CREWS, R. D. - Tarzi, A. (Eds.). (2008). The Taliban and the Crisis of Afghanistan. Harvard Uni-versity Press.
ÇİNİ, P. (2021). “‘Yeni Büyük Oyun’un Ne Kadar Büyük Olduğu Üzerine”. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, IX/26: 266-295.
DASHTI, Z. (2021). “ABD'nin Afganistan’dan Çekilmesi İle Taliban’ın Yeniden İktidara Gelmesi”. Asya Araştırmaları Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, V/2: 195-212.
DEMİRTEPE, M. T. - İ. ERDOĞAN (2013). “Obama’nın Afganistan Stratejisi: Değişim ve Sürekli-lik”. Journal of Security Strategies. IX/17: 49-83.
DERRIDA, J. (2006). Specters of Marx: The State of the Debt, The Work of Mourning & the New International. Oxfordshire: Routledge.
DIMITRIADI, A. (2017). Irregular Afghan Migration to Europe: At the Margins, Looking in. Sprin-ger.
ERDOĞAN, A. (2020). “Sovyetler Birliği'nin Dağılmasından Sonra Orta Asya'da Gerçekleşen Yeni Büyük Oyun”. Itobiad: Journal of the Human and Social Science Researches, IX/2: 989-1015.
ERMAN, K. (2018). “Sovyetler Birliği’nin Afganistan’ı İşgali ve Türkler”. Selçuk Üniversitesi Tür-kiyat Araştırmaları Dergisi, 44: 303-320.
EROL, H. - A. M. ALİ (2022). “Reasons for the Migration from Afghanistan to Turkey: Aegean Region Example”. Ege Stratejik Araştırmalar Dergisi, XIII/1: 27-38.
EROL, M. S. - E. KAYA (2021). “Afganistan Barış Süreci, Küresel ve Bölgesel Aktör-ler”. Uluslararası Kriz ve Siyaset Araştırmaları Dergisi, V/2: 407-457.
FITZGIBBON, J. (2020). US Politics, Propaganda and the Afghan Mujahedeen: Domestic Politics and the Afghan War. I. B. Tauris Publishing.
GENELKURMAY BAŞKANLIĞI (2009). Geçmişten Günümüze Türk-Afgan İlişkileri. Ankara: Genel-kurmay Basımevi.
GEYİK, S. (2018). “Göç ve Afganlar: ‘İstikrarlı Mülteciler’”. Göç Araştırmaları Dergisi, IV/2: 128-159.
GRAU, L. W. - Gress, M. A. (Eds.). (2002). The Soviet-Afghan War: How a Superpower Fought and Lost. University Press of Kansas.
GÜLER, A. (2013). “Uluslararası Mülteci Rejimi: Afganistan Örneği Üzerinden Bir Rejim Etkinliği Analizi”. Uluslararası İlişkiler Dergisi, IX/36: 101-127.
HARPVIKEN, K. B. (2009). Social Networks and Migration in Wartime Afghanistan. New York: Palgrave Macmillan.
JAZAYERY, L. (2002). “The Migration–development Nexus: Afghanistan Case Study”. International Migration, XL/5: 231-254.
KİŞİ, E. (2022). “Uluslararası Alanda Afganistan Sorunu: Taliban İktidarı, Afgan Mülteciler ve Türkiye”. Al Farabi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, VII/1: 39-55.
LAHOUD, N. (2022). The Bin Laden Papers: How the Abbottabad Raid Revealed the Truth About Al-Qaeda, Its Leader and His Family. Yale University Press.
MACKINDER, H. J. (1919). Democratic Ideals and Reality: A Study in the Politics of Reconstruc-tion. Hnery Holt & Co Publishing.
MALKASIAN, C. (2013). War Comes to Garmser: Thirty Years of Conflict on the Afghan Frontier. Oxford University Press.
MILI, H., Sati, S. - Townsend, J. (2015). Afghan Opiate Trafficking Through the Southern Route. United Nations Office on Drugs and Crime.
O'BALLANCE, E. (1998). Civil war in Lebanon, 1975-92. Springer.
OBAYD, A. J. - A. KARATAŞ (2021). “Afganistan’da Göç Hareketliliğinin Neden ve Sonuçla-rı”. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, I/50: 75-91.
RASHID, A. (2001). Taliban: Militant Islam, Oil and Fundamentalism in Central Asia. Yale University Press.
ŞENLİ, B. (2022). Afganistan’da Rus Kıskacı ve İşgali. İstanbul: Yeniyüz Yayınları.
ŞEYHANLIOĞLU, H. (2008). “18. Yüzyıldan Günümüze Kadar Afganistan’ın Jeostratejik Öne-mi”. Avrasya Etüdleri, XXXIV/2: 22-43.
VAN HOUTE, M. (2017). Return Migration to Afghanistan. New York: Palgrave Macmillan.
WELLS, D. N. (Ed.). (2004). Russian Views of Japan, 1792-1913: An Anthology of Travel Writing (Vol. 23). Psychology Press.
WILD, R. (1932). Amanullah: Ex-King of Afghanistan. London: Hurs&Blackett Publishing.
WIRBEL, L. (2004). Star Wars: US Tools of Space Supremacy. Pluto Press.
İnternet Kaynakları
HÜRRİYET. (2021). “Afgan Ordusu Niye Savaşmıyor”. Erişim Tarihi: 16.08.2022.
https://www.hurriyet.com.tr/dunya/afgan-ordusu-niye-savasmiyor-41872912
INDEPENDENT TÜRKÇE. (2020). “Pakistan’ın Kabil’inde 40 Yıldır Yaşayan Afgan Mülteciler: Geri Dönmek İstemiyoruz”. Erişim Tarihi: 06.08.2022.
https://www.indyturk.com/node/133221/d%C3%BCnya/%E2%80%9Cpakistan%E2%80%99%C4%B1n-kabil%E2%80%99i%E2%80%9Dnde-40-y%C4%B1ld%C4%B1r-ya%C5%9Fayan-afgan-m%C3%BClteciler-geri-d%C3%B6nmek
KARAKURT, O. (2021). “40 Yıllık Umuda Yolculuk Hikayesi: Afgan Göçmenler”. TRT Haber. Eri-şim Tarihi: 25.08.2022.
https://www.trthaber.com/haber/dunya/40-yillik-umuda-yolculuk-hikayesi-afgan-gocmenler-575024.html
OMAR, S. (2022). “Sovyetler ile ABD'nin Afganistan Hezimeti ve Ödenen Ağır Bedel”. Independent Türkçe. Erişim Tarihi: 07.08.2022.
https://www.indyturk.com/node/507136/d%C3%BCnya/sovyetler-ile-abdnin-afganistan-hezimeti-ve-%C3%B6denen-a%C4%9F%C4%B1r-bedel ÖZTÜRK, M. (2018). “Sovyetlerin Afganistan Hezimeti ve Ödenen Ağır Bedel”. Anadolu Ajansı. Erişim Tarihi: 19.08.2022.
https://www.aa.com.tr/tr/analiz-haber/sovyetlerin-afganistan-hezimeti-ve-odenen-agir-bedel/1065078 ŞİMŞEK, A. R. (2021). “Tarihten Günümüze Afganistan Göçleri ve Türk Asıllı Göçmenler”. ANKA-SAM. Erişim Tarihi: 14.08.2022.
https://www.ankasam.org/tarihten-gunumuze-afganistan-gocleri-ve-turk-asilli-gocmenler/ T24. (2011). “Afgan Türklerinin Türkiye'ye Göçü”. Erişim Tarihi: 04.08.2022.
https://t24.com.tr/haber/afgan-turklerinin-turkiyeye-gocu-ankara-aa,162444 TBMM. (1982). “Afganistan’dan Pakistan’a Sığınan Türk Soylu Göçmenlerin Türkiye’ye Kabulü ve İskanına Dair Kanun Tasarısı”. Erişim Tarihi: 01.08.2022.
https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/DM__/d02/c004/b065/dm__020040650342.pdf T.C. MEVZUAT BİLGİ SİSTEMİ. (2013). “Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu”. Erişim Tarihi: 03.09.2022. http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6458.pdf
UNHCR. (2022). “Asylum System in Pakistan”. Erişim Tarihi: 04.08.2022. https://www.unhcr.org/pk/protection/asylum-system-in-pakistan
UNHCR. (2010). “Convention and Protocol Relating to the Status of Refugees”. Erişim Tarihi: 10.08.2022. https://www.unhcr.org/3b66c2aa10.pdf?fbclid=IwAR2sGq55XmzF-BtGtWfwu1vLreJ4nplpF0Dm6tg3UNOyYJwqRo_K4d9S7OA#zoom=95
UNHCR. (2023a). “Convention and Protocol Relating to the Status of Refugees: Participant”. Erişim Tarihi: 04.01.2023. https://treaties.un.org/pages/ViewDetailsII.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=V-2&chapter=5&Temp=mtdsg2&clang=_en
UNHCR. (2023b). “Refugees and Asylum Seekers in Turkey”. Erişim Tarihi: 23.01.2023. https://www.unhcr.org/tr/en/refugees-and-asylum-seekers-in-turkey
US OFFICIAL DOCUMENT. (2020). “Joint Declaration Between the Islamic Republic of Afghanis-tan and the United States of America for Bringing Peace to Afghanistan”. Erişim Tarihi: 25.02.2023. https://www.state.gov/wp-content/uploads/2020/02/02.29.20-US-Afghanistan-Joint-Declaration.pdf
WHITE HOUSE. (2023). “The Document: U.S. Withdrawal from Afghanistan”. Erişim Tarihi: 18.02.2023. https://www.whitehouse.gov/wp-content/uploads/2023/04/US-Withdrawal-from-Afghanistan.pdf