İçişleri Bakanı Şükrü Kaya’nın Sınır İllerine Ziyareti ve Kaçakçılık Hakkındaki Raporu

1929 dünya ekonomik buhranının olumsuz etkilerinden sonra, I. Dünya Savaşının yaralarını birçok alanda saramamış ve kendi ayakları üzerinde durmaya çalışan Türkiye gibi ülkelerde iktisadi sıkıntılar oldukça fazla hissedilmiştir. Türkiye yaşanan ekonomik krizin etkisini azaltmak için giderlerini azaltmaya, gelirlerini ise artırmaya yönelik birtakım tedbirler almıştır. Hükümet, gelir kaynakları arasında önemli bir yere sahip olan gümrük vergisi oranlarını artırırken, gümrük gelirlerini azaltan kaçakçılığı engellemek için de ciddi mücadeleler vermiş, somut adımlar atmıştır. Bu kapsamda birtakım kanuni düzenlemeler yapmış, gümrük kaçakçılığını engelleyecek kurumları sil baştan düzenleyerek gümrük gelirlerinde yaşanan kaçakları önlemeye yönelik bir politika takip etmiştir. Bununla birlikte Hükümet yetkilileri yerinde tespitlerde bulunabilmek için halkla iç içe olma ihtiyacını hissetmişler, bu amaca yönelik birtakım geziler yapmışlardır. Bu bağlamda İçişleri Bakanı Şükrü Kaya’nın Türkiye’nin güney illerine yapmış olduğu inceleme gezisi ve hazırladığı rapor bölgedeki sınır kaçakçılık faaliyetleri konusunda önemli noktalara değinmiştir. Rapor, yaşanan sorunlar ve alınması gereken tedbirler konusunda bizzat alanda bulunmak suretiyle yapılan tespitleri içermesi açısından önemlidir. Düzenlenen rapor başta Cumhurbaşkanı ve Başbakan olmak üzere devlet yetkililerinin dikkatini çekmiş ve bu dönemde yapılacak kanuni düzenlemeleri etkilemiş bunun yanında Gümrük ve İnhisarlar Bakanlığı ile Gümrük Muhafaza Komutanlığının şekillenmesinde ve Kaçakçılık Kanunu gibi düzenlemelerde de belirleyici olmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Şükrü Kaya, Kaçakçılık Raporu, Sınır Gezisi, Güney İlleri

The Minister of Interior Affairs Şükrü Kaya’s Visit to Border Provinces and Smuggling Report

After the negative impact of the 1929 world economic depression, economic problems were felt quite a lot in countries such as Turkey, which could not heal the wounds of World War I in many areas and tried to stand on its own feet. In order to reduce the impact of the economic crisis, Turkey has taken some measures to reduce its expenses and increase its revenues. The government, while increasing the customs tax rates, which had an important place among the income sources, also took serious and concrete steps to prevent smuggling, which reduced the customs revenues. In this respect, it made some legal arrangements, and followed a policy to prevent smuggling in customs revenues by reorganizing the institutions that would prevent customs smuggling. However, the government officials felt the need to be with the public in order to make on-site observations, and they made some trips for this purpose. In this context, the inspection trip to the southern provinces of Turkey and the report prepared by the Minister of Interior Affairs Şükrü Kaya touched upon important points regarding the border smuggling activities in the region. The report is important in that it contains on-site observations about the problems experienced and the measures needed to be taken. As well as being influential in the formation of the Ministry of Customs and Exclusivity and the Customs Enforcement Command and in the regulations such as the Law regarding Smuggling, the report attracted the attention of state officials, especially the President and the Prime Minister and affected the legal regulations to be made in this period.

Keywords:

Şükrü Kaya, smuggling report, border excursion, southern provinces,

PDF

___

I. Arşiv Kaynakları T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Cumhuriyet Arşivi (BCA)
BCA, Fon No: 030.10, Kutu No:180, Dosya No: 244, Sıra No: 5.
BCA, Fon No: 030.10, Kutu No: 180, Dosya No: 244, Sıra No: 7.
BCA, Fon No: 030.10, Kutu No: 180, Dosya No: 244, Sıra No: 6.
BCA, Fon No: 030.10, Kutu No: 12, Dosya No: 73. Sıra No: 25.
BCA, Fon No: 030.10, Kutu No: 180, Dosya No: 245, Sıra No: 16.
BCA, Fon No: 030.10, Kutu No: 116, Dosya No: 880, Sıra No: 18.
BCA, Fon No: 030.18,01.02. Kutu No: 97. Dosya No: 112, Sıra No: 13.
II. Resmi Yayınlar
Düstur, XVII, Üçüncü Tertip, Ankara 1955.
TBMM Zabıt Ceridesi, D: 4, C: 4, 7. Birleşim (29-XI-1931).
TBMM Zabıt Ceridesi, D: 4, C: 5, 19 Birleşim (29. XII. 1931).
TBMM Zabıt Ceridesi, D: 4, C: 5, 22. Birleşim (7. 1. 1932).
TBMM Zabıt Ceridesi, D: V, C: 7, 21. İnikad (25. XII. 1935).
Resmî Gazete, Sayı: 1989, (30 Kanunuevvel 1931), https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/1989.pdf, (17.08.2022).
Resmî Gazete, Sayı: 2000, (12 Kânunusani 1932), https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/2000.pdf, (17.08.2022)
Resmî Gazete, Sayı: 1858, (27 Temmuz 1931), 668.https://www.resmigazete.gov.tr/ arsiv/1858.pdf, (17.08.2022).
Resmî Gazete, Sayı: 3195, (2 Kânunusani 1936), https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/3195.pdf, (30.08.2022).
Resmî Gazete, Sayı: 3195, (16 Kânunusani 1936), https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/3195.pdf, (30.08.2022).
III. Süreli Yayınlar Gazeteler
Cumhuriyet (6 Teşrinisani 1931-3 Kanunuevvel 1931).
Hakimiyet-i Milliye (2 Birinci kanun 1931-4 Teşrinisani 1931).
Milliyet (28 Şubat 1931-3 Kanunusani 1932).
Son Posta (12 Teşrinisani 1931-7 Kanunuevvel 1931).
Vakit (9 Teşrinisani 1931-9 Kanunuevvel 1931).
IV. İnceleme Yapıtlar Kitap ve Makaleler
Asım, M. (9 Kanunuevvel 1931). Kaçakçılık, Vakit.
Asım, M. (19 Kanunuevvel 1931). Bütçe Vekâleti, Vakit.
Baş, İ. (2 Temmuz). Kâzım Orbay (1886-1964), 1-6. https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/kazim-orbay-1886-1964/
Beşikçi, İ. (1992). Tunceli Kanunu (1935) ve Dersim Jenosidi, Yurt Kitap Yay.
Bulut, E. Ç. (Bahar 2015). Devletin Taşradaki Eli: Umumi Müfettişlikler, CTAD, (21), 83-110.
Gök, S. (2021). Türkiye’de Gümrük Sistemi ve İzlenilen Politikalar (1920-1950), Efe Akademi Yay.
Gözcü, A. Ve Çakmak, F. (2019). Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Türkiye’nin Güney Sınırında Gerçekleştirilen Kaçakçılık Faaliyetleri, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(3), 683-714. https://doi.org/10.16953/deusosbil.513739
Hakkı, N. (18 Teşrinisani 1931). Dahiliye Vekili Şark Vilayetlerinde, Hakimiyet-i Milliye.
Hakkı, N. (24 Teşrinisani 1931). Şark Seyahati ve Kaçakçılık Meselesi, Hakimiyet-i Milliye.
Hakkı, N. (29 Teşrinisani 1931). Dahiliye Vekilinin Tetkik Seyahati, Hakimiyet-i Milliye.
Hakkı, N. (16 Birinci Kânun 1931). Kaçakçılar, Hakimiyet-i Milliye
Hakkı, N. (26 Birinci Kânun 1931). Kaçakçı Propagandacı, Hakimiyet-i Milliye.
Hakkı, N. (27 Birinci Kânun 1931). Siirt’in Kaçakçılıktan Izdırabı Çok Derindir, Hakimiyet-i Milliye.
Hakkı, N. (3 Kânunusani 1932). Kaçakçı Yolları Üzerinde Mardin, Milliyet.
Kadri, Y. (4 Teşrinisani 1931). Buhranlar Karşısında, Hakimiyet-i Milliye.
Kızılkaya, R. (2020). Türk Siyasi Hayatında Mahmut Soydan (Hayatı, Faaliyetleri ve Düşünce Dünyası), Hiperyayın.
Koçak, C. (2003). Umûmî Müfettişlikler (1927-1952), İletişim Yay.
Köse, R. (2020). Cumhuriyet Döneminde Doğu Sınırlarında Kaçakçılıkla Mücadele (1923-1950), Tarih Okulu Dergisi, (46), 1556-1588, DOI No: http://dx.doi.org/10.29228/Joh42263
Köse, R. (2021). Şükrü Kaya’nın Doğu ve Güney Vilayetleri Gezisi ve Sonuçlar, Selçuk Türkiyat, (52), 339-363.
Mahmut, (16 Teşrinisani 1931), Hazineyi ve Ahlâkı Tehdit Eden Tehlike, Hakimiyet-i Milliye.
Mahmut, (22 Teşrinisani 1931), Halkın Dilek ve Istırapları Nelerdir? Milliyet.
Mahmut, (15 Teşrinisani 1931), Hazineyi ve Ahlâkı Tehdit Eden Tehlike, Milliyet.
Metintaş, M. Y. (2019). Ankara Antlaşması’nın Türkiye Büyük Millet Meclisinde Tartışılması, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Yakın Tarih Dergisi, 2(5), 1-26.
Nadi, Y. (6 Teşrinisani 1931). Cihan Buhranın Bizdeki Tesirleri, Cumhuriyet.
Nadi, Y. (13 Teşrinisani 1931). Maliyemizde Mühim Bir Eksiklik, Cumhuriyet.
Nadi, Y. (20 Teşrinisani 1931). İstiklâl Mahkemesi İstiyoruz!.., Cumhuriyet.
Nadi, Y. (21 Teşrinisani 1931). Niçin Fevkalâde Tedbir İstiyoruz, Cumhuriyet.
Nadi, Y. (15 Kanunuevvel 1931). Kaçakçıya Düşman Olalım, Cumhuriyet.
Nadi, Y. (23 Kanunuevvel 1931). Yeni Mücadelenin Arifesinde, Cumhuriyet.
Özmen, A. (1947). Genel Müfettişlikler Hakkında Bir Düşünce, İdare Dergisi, (184).
Rıfkı, F. (19 Teşrinisani 1931). Kaçakçı Vatan Düşmanıdır, Hakimiyet-i Milliye.
Rıfkı, F. (30 Teşrinisani 1931). Neredeyiz, Hakimiyet-i Milliye.
Solak, M. (2010). Atatürk Döneminde Şükrü Kaya’nın Siyasi Hayatı (1923-1938), [Yayınlanmamış Yüksek Lisan Tezi], Ankara Üniversitesi.
Şenoğuz, P. H. (2015). Sahanın Gölgeleriyle Baş Etmek: Türkiye-Suriye Sınırındaki Kilis'te Kaçakçılık Anlatıları, Gaziantep University Journal of Social Sciences, 14(1), 1-17.
Uluğ, N. (1939). Tunceli Medeniyete Açılıyor, İstanbul.
V. İnternet Kaynakları https://www5.tbmm.gov.tr/TBMM_Album/Cilt1-4.pdf (16.08.2022).