Mehmet Emin SÖNMEZ, Mehmet Ali ÇELİK, Mutlu SEVEN

Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Uzaktan Algılama Yardımıyla Kilis Merkez İlçesinin Erozyon Risk Alanlarının Belirlenmesi

Yarı kurak iklim şartlarına sahip Kilis’te, yağışların düzensiz ve sağanak şeklinde oluşu, litolojik yapının erozyona duyarlı olması, bitki örtüsünün cılızlığı erozyon riskini arttırmaktadır. Bunlara ek olarak, son yıllarda artan nüfusla beraber beşeri faaliyetlerin de arazi üzerindeki baskısı artmış ve hatalı arazi kullanımı nedeniyle de erozyon riski yüksek alanların miktarı daha da artmaya başlamıştır. Bu nedenle, bu çalışmada, Kilis’te, yerleşme, ulaşım ve tarım amaçlı arazi kullanımı veya planlama çalışmalarında erozyon riskinin dikkate alınması amacıyla Kilis ili merkez ilçesinin erozyon risk haritası oluşturulmuştur. Çok Kriterli Karar Verme Yöntemi ile oluşturulan Erozyon risk haritası ArcGIS 10.x yardımıyla üretilmiştir. Söz konusu haritanın üretilebilmesi için erozyon üzerinde etkili olan, eğim, yağış, bakı, litoloji, yükseklik, bitki örtüsü yoğunluğu ile toprak derinliği ve sığlığı parametreleri kullanılmıştır. Önce kendi içindeki etki değerlerine göre CBS sınıf değerleri atanan bu parametrelerin, daha sonra erozyon riski içindeki CBS ağırlık değerlerine göre etki dereceleri belirlenmiştir. Son tahlilde Erozyonda etkili olan parametrelerin her biri Raster hale getirilip Raster Calculater seçeneği ile çakıştırma işlemi gerçekleştirilmiştir. Erozyon riski yüksek alanları ortaya çıkarmak amacıyla yapılan haritaya göre, çalışma sahasının % 52’si erozyon bakımından orta, yüksek ve çok yüksek risk taşımaktadır. Geriye kalan % 48’lik kesimin ise düşük ve çok düşük risk değerlerine sahip olduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Anahtar Kelimler: CBS, Kilis, erozyon, erozyon risk haritası, planlama.

Determination of Ersion Risk Areas Using GIS and Remote Sensing in Kilis

In Kilis, there is a semi-arid climate pattern, and irregular heavy rainfall, sensitivity of lithologic structure to erosion, and weak vegetation. These factors increase the risk of erosion. In addition to all these, intensity of human activity resulting from increased population boosted pressure on the land. Also, improper use of land widens areas susceptible to erosion. Thus, erosion risk map of central Kilis county is made up in order to bring to light the erosion risk in relation with settlement, transportation and agriculture or planning studies in Kilis. The risk map was created by using the Multicriteria Decision-making Model and produced with ArcGIS 10.x. In order to make up the map, certain parameters affecting erosion were used such as slope, precipitation, aspect, lithology, and intensity of vegetation. First of all, GIS values were appointed to these parameters depending on their respective impact values, and then impact degrees of the same were found out depending on their respective GIS weight values within erosion risk. In the last instance, each of the parameters effective in erosion was turned into Raster, and overlaying was realized by means of Raster Calculater option. According to the analysis carried out to find out areas under high risk of erosion, 52 % of the study area was determined as having erosion risk at medium, high and too high levels. 48 % of the remaining area is subject to low and too low risk values.

Keywords:

GIS, erosion, erosion risk map, Kilis, planning.,

PDF

___

Aydın, M. (2009). Gümüşhane-Tortul Barajı Yağış Havzasında Arazi Kullanımına Göre WEPP (Water Erosion Prediction Project) Modeli ile Toprak Kayıplarının Belirlenmesi ve Alınması Gereken Önlemler, Kastamonu Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 9 (1), s. 54-65. Bouaziz M., Leidig M. and Gloaguen, R. (2011). Optimal parameter selection for qualitative regional erosion risk monitoring: A remote sensing study of SE Ethiopia, Geoscıence Frontıers 2 (2) (2011) 237-245.
Cürebal, İ., Ekinci, D., (2006). Kızılkeçili Deresi Havzasında CBS Tabanlı RUSLE (3d) Yöntemi ile Erozyon Analizi, Türk Coğrafya Derg., 47, s. 115-131, İstanbul.
Çelik, M. A. (2012). Kilis Şehri ve Yakın Çevresinde Marnlı Çıplak Yüzeylerin Zamansal Değişiminin Uzaktan Algılama ile Analizi, Ekoloji Sempozyumu 2012, Kilis.
Çepel, N., (1997). Toprak Kirliliği Erozyon ve Çevreye Verdiği Zararlar, Tema Vakfı Yayınları 14, İstanbul.
Ekinci, D., (2006). CBS Tabanlı Uyarlanmış RUSLE yöntemi ile Kozlu Deresi Havzasında Erozyon Analizi, Türk Coğrafya Dergisi, 13, s. 109-113, İstanbul.
Ekinci, D., Ekinci, B., (2006). Küçükçekmece Gölü ve Yakın Çevresinde (İstanbul) Zemin Örtüsü Değişiminin Coğrafya Üzerindeki Etkileri, Türk Coğrafya Dergisi, 47, s. 131-146, İstanbul.
Ekinci, D., Sönmez, M. E. (2006). “İstanbul konürbasyonunun yeni habitat adacığında CBS tabanlı jeoekoloji planlama analizi”. Türk Coğrafya Dergisi, 46: 146-167.
Erol E. ve Çanga, M. R. (2004). Coğrafi Bilgi Sistemi Tekniği Kullanarak Erozyon Tehlikesinin Değerlendirilmesi, Tarım Bilimleri Dergisi, 10 (2), s. 136-143.
Karabulut, M. ve Küçükönder, M. (2008). Kahramanmaraş ve Ovası Çevresinde CBS Kullanarak Erozyon alanlarının Tespiti, KSÜ Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi,11 (2), s. 14-22.
Karaburun, A., Demirci, A. ve Karakuyu, M. (2009). Erozyon Tahmininde CBS Tabanlı Rusle Metodunun Kullanılması: Büyükçekmece Örneği, 3. DEÜ CBS Sempozyumu CBS ve Bilgi Teknolojileri 10-11 Aralık, İstanbul.
Kesici, Ö. (1994). Kilis Yöresinin Coğrafyası, Kilis: Kilis Kültür Derneği Genel Yayın No: 12. Arş. Dizisi-1.
Michelle L Bell, Benjamin F Hobbs, Hugh Ellis (2003). The use of multicriteria decision-making methods in the integrated assessment of climate change: implications for IA practitioners Socio-Economic Planning Sciences, Volume 37, Issue 4, Pages 289-316.
Okatan, A., Yüksek, A. ve Reis, M. (2000). Kahramanmaraş-Ayvalı Barajı Kızıldere Havzasında Toprakların Erozyon Eğilim Değerlerinin Hidrofiziksel Toprak Özelliklerine Bağlı Olarak Değişimi, KSÜ Fen ve Mühendislik Dergisi, Cilt 3, Sayı 1, s. 28-42.
Okatan, A., Aydın, M. ve Urhan O. Ş. (2007). Coğrafi Bilgi Sistemlerinin Havza Amenajmanında Kullanımı ve Önemi, TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi 30 Ekim- 02 Kasım, Trabzon.
Othman A. N., Naim W. M., Noraini S. (2012). GIS Based Multi-Criteria Decision Making for Landslide Hazard Zonation, Procedia - Social and Behavioral Sciences, Volume 35, Pages 595-602.
Prasannakumar, V., Vijith, H., Abinod S. and Geetha, N., (2012). Estimation of soil erosion risk within a small mountainous sub-watershed in Kerala, India, using Revised Universal Soil Loss Equation (RUSLE) and geoinformation technology, Geoscience Frontiers, Volume 3, Issue 2, March 2012, Pages 209-21.
Phua and Minowa (2005). A GIS-based multi-criteria decision making approach to forest conservation planning at a landscape scale: a case study in the Kinabalu Area, Sabah, Malaysia, Landscape and Urban Planning, Volume 71, Issues 2–4, Pages 207-222.
Selçukbiricik, A., (1985). Sarayköy Civarında Erozyon ve Önlemleri (Konya), İstanbul Üniversitesi Edebiyat. Fakültesi Coğrafya Dergisi, I, s. 173181, İstanbul.
Sönmez, E., (2010). Mekânsal Potansiyel ve Kalkınmayı Geciktiren Sorunlara Coğrafi Bir Yaklaşım: Göksu Çayı Havzası (Adıyaman), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul.
Stocking, M.A., Murnaghan, N., 2001. A Handbook for the Field Assessment of Land Degradation. Earthscan Publication, London, UK, p. 169. Tağıl, Ş. (2009). Çakırdere ve Yahu Dere Havzalarında (Balıkesir) Toprak Kaybının Mekânsal Dağılışı ve Etkileyen Faktörler, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 12, Sayı 22, s. 23
Tombuş, F. E. ve Ozulu, İ. M. (2007). Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri Kullanarak Erozyon Risk Belirlenmesine Yeni Bir Yaklaşım, Çorum İli Örneği, TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi 30 Ekim- 02 Kasım, Trabzon.
Yalçınlar, İ., (1977). Türkiye Erozyonunda Disimetrik Sistemler, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 22, s. 21-29, İstanbul.
Yılmaz, E., (2006). Çamlıdere Barajı Havzasında Erozyon Problemi ve Risk Analizi, Ankara Üniversitesi Sosyal bilimler Enstitüsü Coğrafya Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
Zengin, M., Özer, S. ve Özgül, M. (2009). Çoruh Havzası ( İspir-Pazaryolu) Erozyon Durumunun CBS ile Belirlenmesi ve Çözüm Önerileri, Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 40 (1), 9-19.
Zeybek H. İ., (2002). Turhal Ovası Ve Yakın Çevresinde Toprak Erozyonu, Doğu Coğrafya Dergisi, 08: 99-130, Erzurum.
Zhang, Y.J., Li, A.J. and Fung, T. (2012). Using GIS and Multi-criteria Decision Analysis for Conflict Resolution in Land Use Planning Original Research Article, Procedia Environmental Sciences, Volume 13, Pages 2264-2273.
Wu, X. and Wang, X., (2011), Spatial Influence of Geographical Factors on Soil Erosion in Fuyang County, China, Proscedia Environmental Sciences 10 (2011) 2128 – 2133.