Fatiha Suresi Dil ve Belagat İncelemesi

Fatiha suresi, Kur’an’ın mukaddimesi ve özeti olduğu gibi namazın da vaz geçilmez bir parçasıdır. Din ve ibadet açısından önemli olduğu kadar dil ve belagat açısından da son derece önemli bir metindir. Kur’an ve sünnette Fatiha suresinin önem ve faziletinden vurgulu bir şekilde söz edilmiş olması, bunun bir tezahürüdür. Bu önemin başka bir tezahürü ise diğer surelerden farklı olarak Fatiha suresinin pek çok isminin olmasıdır. Namazda huşunun sağlanabilmesi ve Kul-Rab arasında sahici bir buluşmanın gerçekleşmesi için okunan sure, dua ve zikirlerin ne anlama geldiği bilinmesi gerekir. İşte bu çalışmada Fatiha suresinin dil ve belagat inceliklerini ortaya koymaya ve bu inceliklerin kulluk ve namaz ile olan irtibatını el aldık. Çalışmamızda her türden tefsir kitaplarına başvursak da el-Keşşâf ve et-Tâhrîr ve’t-Tenvîr gibi dil ve belagat yönü öne çıkan tefsirler birinci dereceden referans kayanğımız oldu. Bu kay-naklardaki Fatiha suresi ile ilgili dilsel incelikleri ihtilaflı boyutlara girmeden yansıtmaya çalıştık.

Anahtar Kelimeler:

Fatiha suresi, Dil, Belagat, Tefsir, Namaz, Huşu

An Analysis of the Sūra al-Fātiḥa in terms of Language and Rhetoric

The sūra al-Fātiḥa is the introduction and summary of the Qurʾān, as it is a main part of prayer. It is an extremely important text in terms of language and rhetoric as well as in terms of religion and worship. The fact that the importance and virtue of sūra al-Fātiḥa is mentioned with emphasis in the Qurʾān and the Sunna is a manifestation of this. Another manifestation of this importance is that, unlike other sūras, the sūra al-Fātiḥa has many names. It is necessary to know what the recited sūras, prayers and dhikrs mean in order to ensure awe in prayer and to have a genuine meeting between the Servant and the Lord. In this study, we have tried to reveal the language and eloquence of the sūra al-Fātiḥa and to evaluate the connection of these subtleties with bondage and prayer. Although we have consulted all kinds of tafsir books in our study, tafsirs with important linguistic and rhetorical aspects, such as al-Kashshāf and al-Tahrīr wa al-Tanwīr, have become our main reference source. We have tried to reflect the linguistic subtleties of the sūra al-Fātiḥa in these sources without entering into controver-sial dimensions.

PDF

___

Aydın, Atik. Arap Edebiyatında Keşkul Geleneği. Malatya: Mengüceli Yayınları, 2014.
Baysal, Ali Fuat. “Mushaf Tezyinatının Tarih İçindeki Gelişimi”, Marife Dergisi, Sayı:3, (2010) 365-386.
Bedevî, Tabâne. Mu’cemu’l-Belâgati’l-Arabiyye. Dâru’l-Menâre, Cidde, 1988.
Beğevî, Ebû Muhammed el-Hüseyn. Maâlimu’t-Tenzîl. Riyad: Dâru’t-taybe li’n-neşr, 1997.
Beydavî, Nâsıruddîn Ebû Said. Envâru’t-Tenzîl ve Esrâru’t-Te’vîl. Beyrut: Dâru İhayai’t-Turâsi’l-Arabî, 1418.
Bikâ’î, İbrahim b. Ömer. Nazmu’d-Durar ve Tenâsubu’l-Ayâti ve’s-Suver. Kahire: Dâru’l-Kitâbi’l-İslâmî, 1984.
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. nşr. Muhammed Züheyr b. Nasr. 8 Cilt. b.y.: Dâru Tavki’n-Necât, 2. Basım, 2001.
Cevziyye, İbn Kayyım. Bedâi’u’l-Fevâid. Cidde: Dâru Âlemi’l-Fevâid, t.y.
Cevziyye, İbn Kayyim. Tefsîru’l-Kur’ani’l-Kerîm. Beyrut: Dâr’l-Hilâl, 1410.
Dahhâm, M. Tevfik ve Es’ad, Adnan. “Belâgatu Tenâsubi’l-Elfaz ve’l-Maânî fi’l-Âyâti’s-Sebi’l-Mesânî”, Mecelletu Abhâs Kulliyyeti’t-Terbiyyeti’l-Esâsiyye, 12/4 (2013) 282.
Ebû Hayyân, Muhammed b. Yusuf. el-Bahru’l-Muhît. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1420.
el-Ezherî, Muhammed b. Ahmed. Tehzîbu’l-Luğa. Beyrut: Dâru İhayai’t-Turâsi’l-Arabî, 2001.
Elûsî, Şihâbuddin. Rûhu’l-Maânî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1415.
Fahruddîn er-Râzî, Muhammed b. Ömer. Mefâtîhu’l-Ğayb. Beyrut: Dâru İhayai’t-Turâsi’l-Arabî, 1420.
Gazâlî, Ebû Hâmid, İhyâu Ulûmi’d-Dîn, Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2005.
Habenneke, Abdurrahman. el-Belgâtu’l-Arabiyye. Dimaşk: Dâru’l-Kalem, 1996.
Isfahânî, er-Râgıb. Tefsîru’r-Râgıb el-Isfahânî. Tanta: Câmiatu Tanta, 1999.
İbn Aşûr, Muhammed et-Tâhir. et-Tahrîr ve’t-Tenvîr. Tunus: Dâru Tunis li’n-Neşr, 1984.
İbn Atiyye, Abdülhak. el-Muharraru’l-Vecîz fî Tefsîri Kitâbi’l-Azîz. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmîyye, 1422.
İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ’ İsmail. Tefsiru’l-Kur’ani’l-Azîm. Kahire: Dâru Tîba, 1999.
İbnu’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec. Zâdu’l-Mesîr fî İlmi’t-Tefsîr. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1422.
Kurtubî, Muhammed b. Ahmed. el-Câmi’ li Ahkâmi’l-Kur’an. Kahire: Dâru’l-Kutubi’l-Mısriyye, 1964.
Kutub, Seyyid. Fî Zılâli’l-Kur’an, Beyrut: Dâru’ş-Şurûk, 2003.
Matlûb, Ahmed. Mu’camu’l-Mustalahâti’l-Belâgiyye. Beyrut: ed-Dâru’l-Arabiyye li’l-Mevsûât, 2006.
Mâturidî, Ebû Mansur. Te’vîlâtu Ehli’s-Sünne. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2005.
Mutayrî, Abdülaziz b. Dâhil. Tefsîru Sureti’l-Fatiha. Mahedu Âfâki’t-Teysîr, 1438.
Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. Sahîhu Muslim. nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkī. Kahire: y.y., 1955-56.
Nursi, Said. İşârâtu’l-İ’câz. İstanbul: Tenvir Neşriyat t.y.
Ömer, Nasır b. Süleyman. Tedebbüru Sûreti’l-Fâtiha. Riyad: Merkezu’t-tedebbür, 2016.
Samarrâî, Fadıl b. Sâlih. Lemesât Beyâniyye fî Nusûs mine’t-Tenzîl. Amman: Daru Ammâr li’n-Neşr ve’t-Tevzî’, 2003.
Taberî, Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-Beyân an-Te’vîli Âyi’l-Kur’an. Kahire: Dâru Hicr, 2001.
Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa. Sunenu’t-Tirmizî. nşr. A. Muhammed Şakir. 5 Cilt. b.y.: Matbaatu Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 2. Basım, 1975.
Vâhidî, Ebu’l-Hasan Ali. et-Tefsîru’l-Besît. Riyad: Câmiatu Muhammed b. Su’ûd el-İslâmiyye, 1430.
Yazır, Elmalılı Hamdi, Hak Dini Kur’an Dili. İstanbul: Yenda Yay., t.y.
Zemahşerî, Mahmud b. Ömer. el-Keşşâf an Hakâiki Ğavâmidi’t-Tenzîl. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî. 1407.