Modernleşme sürecinde ataerkil rollerin yeniden yapılandırılması: Erkek feminizmi ve Türk edebiyatından örnekler
Bu çalışma Türkiyenin modernleşme sürecinde erkek feminizmi kavramını analiz etmektedir. Kadının toplumsal cinsiyet rolleri ve modernleşme arasında yakın bir ilişki bulunmaktadır. Türkiyede modernleşme sürecinde aydın, siyasetçi ve bürokratların kadına ilişkin rolleri yeniden tanımladığı ve kadının toplumsal yaşama katılımı gibi konularda çeşitli iyileştirmeleri savundukları görülmektedir. Bu iyileştirmeler aynı zamanda modernlik retoriğine de dönüşmektedir. Erkek feminizmi kavramının anlamının ve modernleşme sürecinde kadın üzerinden geliştirilen retoriğin anlaşılması bakımından 20. yüzyılın ilk yarısındaki dönemde Türkiyenin modernleşme sürecinde etkili olan aydınların edebi eserleri önemli örnekler sunmaktadır. Bu çalışmada, Ömer Seyfettin, Peyami Safa ve Vâlâ Nureddinin eserleri incelenmektedir. Çalışmanın temel iddialarını şu şekilde sıralamak mümkündür; erkek feminizmi kavramı toplumsal cinsiyet eşitsizliğini giderme amacıyla örtüşmemektedir; toplumda yeni ataerkil roller tanımlanmasına yol açmaktadır; erkek feminizmi yaklaşımında modernleşme retoriği kullanılmıştır; çalışmada ele alınan aydınların eserlerinde erkek feminizminin etkileri belirgnidir. Edebiyat eserleri toplumsal değerlerin oluşumunda ve kabul edilmesinde medya aracı olma rolü nedeniyle de önemlidir. Çalışmada iddia edilen savlar modernleşme ve uluslaşma sürecinde kadına atfedilen rollere ilişkin teorik yaklaşımdan yararlanılarak, Türkiyede modernleşme sürecinde kadına atfedilen yeni rollerin tespiti ve tespit edilen bu rollerin edebiyat eserlerinde tasvir edilen karakterlerin rolleri ve özellikleri ile karşılaştırılması yoluyla analiz edilmektedir.
The re-construction of patriarchal roles in the process of modernization: Pro-feminism examples in Turkish literature
This study analyzes pro-feminism in the modernization process of Turkey. The concept of pro-feminism is used to define men who support the change of patriarchal roles, and partially support feminist movements. However, this concept limits the genuine understanding of feminism and it does not mean more than a call for the re-construction of patriarchal roles. There is a strong relationship between woman and modernization attempts. During the modernization process in Turkey, it seems that intellectuals, politicians and bureaucrats have redefined the roles of woman in society and encouraged womans participation in social life more than before. The changes in the role of woman also started to be used as the rhetoric of modernity. The literature developed by the writers who contributed to the modernization process in Turkey in the first half of the 20th century provides important references to understand this rhetoric and the concept of pro-feminism. For this reason, this study focuses on the works of the important writers in the modernization process in Turkey such as Ömer Seyfettin, Peyami Safa, and Vâlâ Nureddin. This study unravels that pro eminism does not overlap with the aim of feminism to eliminate the gender inequalities in society; that profeminism leads to the emergence of new patriarchal gender roles; modernization rhetoric has been used in profeminist approaches and finally the influence of profeminism is evident in the works of the writers of that period. Novels are important media texts, which have impact on generating the values and the opinions of people. This study analyzes the approaches towards modernization and woman, which determines the new gender roles attributed to woman in the process of modernization of Turkey. These gender roles ascribed to woman are compared with the characteristics and roles of man and woman characters created in the works of the aforementioned writers.
___
- Alper E. (2009). Ömer Seyfettin. İçinde Bora T. & Gültekingil M. (Ed.), Modern Türkiyede Siyasal Düşünce-Cumhuriyete Devreden Düşünce Mirası: Tanzimat ve Meşrutiyet Birikimi, Cilt 1. İstanbul: İletişim Yayınları: 186-191.
- Arai M. (2009). Jön Türk Dönemi Türk Milliyetçiliği. İçinde Bora T. & Gültekingil M. (Eds.) Modern Türkiyede Siyasal Düşünce-Cumhuriyete Devreden Düşünce Mirası: Tanzimat ve Meşrutiyet Birikimi, Cilt 1. İstanbul: İletişim Yayınları:180-195.
- Ayvazoğlu B. (2006). Peyami Safa. İçinde Bora T. & Gültekingil M. (Ed.): Modern Türkiyede Siyasal Düşünce Muhafazakârlık. İstanbul: İletişim Yayınları: 220- 229.
- Berktay F. (2002). Doğu ile Batının Birleştiği Yer: Kadın İmgesinin Kurgulanışı. İçinde Kocabaşoğlu U. (Ed.), Modern Türkiyede Siyasal Düşünce-Modernleşme ve Batıcılık. İstanbul: İletişim Yayınları: 275-285.
- Bora T. (1997). Muhafazakârlığın Değişimi ve Türk Muhafazakârlığında Bazı Yol İzleri. Toplum ve Bilim74: 6-30.
- Bora T. (2005). Analar, Bacılar, Orospular: Türk-Milliyetçi Muhafazakâr Söyleminde Kadın: Ahmet Öncü ve Orhan Tekelioğlu - Şerif Mardine Armağan. İstanbul: İletişim.
- Connell R. W. (1998). Toplumsal Cinsiyet ve İktidar. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- Coşar S. (2007). Women in Turkish Political Thought. Feminist Review, 86: 113- 131.
- Çakır S. (2009). Fenimizm: Ataerkil İktidarın Eleştirisi. İçinde Örs B. (Ed.), Modern Siyasal İdeolojiler. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi: 413-465.
- Felski R. (1995). The Gender of Modernity. USA: Harvard University.
- Jayawardena K. (1986). Feminism and Nationalism in the Third World. UK: Zed Books.
- Kandiyotti D. (2007). Cariyeler, Bacılar, Yurttaşlar. İstanbul: Metis Yayınları.
- Nureddin V. (1939). Hayatımın Erkeği. Ankara: İnkılap Yayınları.
- Nureddin V. (1942). Mazinin Yükü Altında. İstanbul: İnkılap Yayınları.
- Nureddin V. (1943). Onu Elimden Aldın. İstanbul: İnkılap Yayınları.
- Okin S. M. (1979). Woman in Western Political Thought. Princeton: Princeton University.
- Özman A. (2007). Domesticated Souls: Vâlâ Nureddin (Vâ-Nû) on Womanhood, Turkish Studies, 8 (1): 137-150.
- Özman A. (2006). İsmail Hakkı Baltacıoğlunu Yeniden Okumak: Cinsi Latifin Ölümü ya da Erkekliğe Methiye. Toplum ve Bilim 107: 190-216.Erkek Feminizmi ve Türk Edebiyatından Örnekler
- Özman A. (2010). The Image of Woman in Turkish Political and Social Thought: On the Implications of Social Constructionism and Biological Essentialism. Turkish Studies, 11(3): 445 - 464.
- Parla J. (1993). Babalar ve Oğullar. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Safa P. (1995). Sözde Kızlar. İstanbul: Ötüken Yayınları.
- Safa P. (1989). Yalnızız. İstanbul: Ötüken Yayınları.
- Safa P. (1995). Fatih Harbiye, İstanbul: Ötüken Yayınları.
- Saktanber A. (2002). Kemalist Kadın Hakları Söylemi. İçinde: Modern Türkiyede Siyasal Düşünce - Kemalizm, İstanbul: İletişim Yayınları: 323-333.
- Scott J. (1993). Woman History. İçinde Burke P. (Ed.), New Perspectives on Historical Writing. Cambrigde: Polity Press: 42-66.
- Seyfettin Ö. (1990). Yüksek Ökçeler. İstanbul: Bilgi Yayınları.
- Seyfettin Ö. (2002). Bütün Hikâyeleri. İstanbul: Kızılelma Yayınları.
- Tekeli Ş. (1981). Woman in Turkish Politics. İçinde Unat N. A. (Ed.), Women in Turkish Society. Leiden: E. J. Brill: 293-310.
- Toska Z. (1998). Cumhuriyetin Kadın İdeali: Eşiği Aşanlar ve Aşamayanlar. İçinde Hacımirzaoğlu A. B. (Ed.), 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları: 71-88.
- Walby S. (2004). Kadın ve Ulus. İçinde Altınay A. G. (Ed.), Vatan, Millet, Kadınlar, İstanbul: İletişim Yayınları: 35-64.
- Yılmaz M. (2006). Türk Düşüncesi Dergisi. İçinde Bora T. & Gültekingil M. (Ed.), Modern Türkiyede Siyasal Düşünce Muhafazakârlık. İstanbul: İletişim Yayınları: 216-233.
- ISSN: 1302-9916
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2000
- Yayıncı: Doğu Akdeniz Üniversitesi Kadın Araştırmaları ve Eğitimi Merkezi
Sayıdaki Diğer Makaleler
Feminist Perspektiften Hukuk Eğitimi Eleştirisi