"Mesih Annelik": Sosyal Medyada İnşa Edilen Annelik Kimliğinin Söylem Analizi

Eleştirel Söylemsel Analiz yönteminin kullanıldığı bu çalışma, Türkiye’de sosyal medya bağlamında annelik kimliğinin kadınlar tarafından inşasını, söylemsel kaynaklar olan açıklayıcı repertuarlar ve özne konumları ile ele almayı amaçlamıştır. Bunun için ilk olarak Facebook ve Instagram kanallarında yer alan fenomen anne profilleri ve annelik gruplarında paylaşılan gönderiler ve bu gönderilere gelen takipçi yorumları incelenmiştir. İkinci olarak birbirinden farklı özelliklere sahip 5 anne ile yarı yapılandırılmış mülakat yapılmıştır. Sosyal medya incelemesi sonucunda ‘bireysel annelik’, ‘kadın-erkek eşitsizliği üzerinden annelik’, ‘yeterince fedakârlık’ ve ‘yetersizlik’ olmak üzere 4 açıklayıcı repertuar elde edilmiştir. Özne konumları olarak da fenomen anneler için “duyurucu, öğretici, aydınlatıcı, yol gösterici, nasihat edici ve rol model olarak alınabilecek kişi” konumları tespit edilmiştir. Fenomen annelerin takipçileri için ise ‘fenomen annenin öğreticiliği, yol göstericiliği ve rol modelliğini kabul edenler ve kabul etmeyenler’ şeklinde özne konumları tespit edilmiştir. Mülakat yapılan katılımcı annelerin konuşmalarında ise ‘öngörülemeyen annelik’, ‘denge kurma olarak annelik’ ve ‘bireysel değişim olarak annelik’ olmak üzere 3 açıklayıcı repertuar tespit edilmiştir. Belirlenen özne konumları ise ‘zahmet çeken kişi’ konumu ve ‘olması gerekeni olan kişi’ konumu şeklindedir. Görüşmelerde tespit edilen annelik kimliğinin inşasında kullanılan açıklayıcı repertuarların, sosyal medya bağlamında kullanılan açıklayıcı repertuarlarla benzeştiği ve farklılaştığı noktaların olduğu görülmüştür. Her iki bağlamda kullanılan özne konumlarının ise farklılaşmadığı belirlenmiştir. Sonuçlar, Türkiye'de feminizm, annelik üzerine yapılan önceki çalışmalar ve sosyal medyada benlik sunumu bağlamında tartışılmıştır.

"The Messiah Motherhood”: An Analysis of Motherhood Constructed in Social Media

This study aims to analyze the construction of motherhood identity by women in Turkey using critical discurse analysis in psychology approach and its concepts such as interpretative repertoires and subject positions. For this, firstly, the messages that were shared on profiles of mothers who have become famous through their posts on social media hence called as ‘phenomena mothers’ and of maternity groups on Facebook and Instagram as well as their followers’ comments were analyzed. Secondly, semi-structured interviews were conducted with five mothers with different socio-demografic characteristics. The analysis of the data consisting of social media posts revealed four interpretative repertoires; ‘individual motherhood’, ‘maternity through equality between men and women’, ‘sufficient sacrifice’ and ‘inadequacy’ were obtained. In terms of subject positions, the ‘phenomena mothers’ was determined positioning themselves as ‘persons who can instruct, guide and act as role models’. For the followers of these mothers on social media, the subject positions were determined as ‘persons who accept these characteristics described above and role model positions of ‘phenomena mothers’. The results of the analysis of the interviews revealed three interpretative repertoires, ‘unpredictable motherhood’, ‘motherhood as maintaining equilibrium’ and ‘motherhood as personal change’. The identified subject positions were ‘the person who take great pains’ and ‘the person becoming her ought self’. The interpretative repertoires in construction of the motherhood identity used by participants who were interviewed compared to the interpretative repertoires used in the social media data were both similar on some aspects and different on others. However, the subject positions used in both contexts did not differ. The results were discussed in relation to feminism in Turkey, previous studies on motherhood, self-presentation on social media.

PDF

___

Akbulut, T.N. (2004). Türk Televizyonunda Kadın Söylemi. Kadın Çalışmalarında Disiplinlerarası Buluşma, 1-4 Mart 2004 Sempozyum Bildirileri 2. İstanbul: Yeditepe Üniversitesi Yayınları: 57-162.
Akça, E.B. (2015). Medyada Annelik Temsilleri ve Anne Savaşları: Haftanın Annesi Yarışma Programının Analizi. Kadın/Woman 2000, 16(2): 91-112.
Alparslan, B. (2020). Nesiller Arası Aktarımda Kadınlık Annelik İnşaları. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
Arkonaç, S. (2014). Psikolojide Söz ve Anlam Analizi. İstanbul: Ayrıntı
Badinter, E. (2011). Kadınlık mı Annelik mi? (Çev. Ekmekçi A.) İstanbul: İletişim. Berber, N. (30 Haziran 2010). 1980’lerden Bugüne Türkiye Kadın Hareket(ler)i. (Çevrimiçi) Kaynak: http://bianet.org/system/uploads/1/files/attachments /000/000/130/original/turkiyede_feminist_hareketin_otuz_yili.html. Erişim:23.4.2020.
Berber, N. İsyan, Direniş, Kazanım! Türkiye'de Kadın Hareketi (Çevrimiçi) Kaynak: https://tr.boell.org/tr/isyan-direnis-kazanim-turkiyede-kadin-hare keti. Erişim: 1.4.2018.
Berry, J.N. (February 15, 1998). Educate Library Leaders. Library Journal, (Çevrimiçi) Kaynak: http//www.epnet.com/ehost. Erişim: 3.4.2000.
Buldur, A. N. (2009). A Qualitative Investigation of Maternal Representations in Pregnancy and Early Motherhood. Boğaziçi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü,Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Burke, P.J., & Tully, J.C. (1977). The Measurement of Role Identity. Social Forces, 55(4): 881–897.
Büyükbaykal, I.C. (2007). Medyada Kadın Olgusu. İstanbul Üniveristesi İletişim Fakültesi Dergisi, 2: 25-26.
Büyükşener, E. (2009). Türkiye’de Sosyal Ağların Yeri ve Sosyal Medyaya Bakış. Türkiye’de İnternet Konferansı Bildirileri Kitabı. İstabul: Bilgi: 39-44.
Çaha, Ö. (2001). “Türkiye’de Kadın Hareketi Tarihi: Değişen Bir Şey Var mı?”, (Çevrimiçi) Kaynak: http://kadem.org.tr/turkiyede-kadin-hareketinin-tarihidegisen- bir-sey-varmi/. Erişim:1.4.2018.
Çoker, Ç. (2007). Bir Sosyal Fenomenin Değerlendirilmesinde Üniversite Öğrencilerinin Kullandığı Söylemler ve Kaynakları. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Edly, N. (2001). Analisying Mascunility: Interpretative Repertoires, Ideological Dilemmas and Subject Positions. İçinde, Wetherell M., Taylor S., Yates S.J. (Eds.) Discourse as Data: A Guide for Analysis. New York: SAGE: 189-228.
Elçi, E. (2010). ‘Kadın Olma’nın Anlamının Kadınların Söylemindeki İnşası ve Bu Söylemi Yaparken Kullanılan Dilsel Kaynaklar.. İstanbul: İstanbul Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Fischler, C. (1986). Learned Versus Spontaneous Dietetics: French Mothers Views Of What Children Should Eat. Social Science Information. 25(4): 945-965.
Goffman, E. (2009). Günlük Yaşamda Benliğin Sunumu (Çev. Cezar B.). İstanbul: Metis.
Göker, G. (2015). İletişimin McDonaldlaşması: Sosyal Medya Üzerine Bir İnceleme. International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 10(2): 389-410.
Işık, Y.S. (2015). Küresel Kültürel Değişim ve Yeni Annelik: Ankara Kamil Ocak Mahallesi Örneği. Eğitim Bilim Toplum Dergisi, 13(50): 48-75.
Komito, L.J. (2009). Virtually Local: Social Media and Community among Polish Nationals in Dublin. Aslib Proceedings: New Information Perspectives, 61(3): 232-244.
Oyserman, D. & James, L. (2011). Handbook of Identity Theory and Research. London: Springer.
Özkalp, E. (2004). Davranış Bilimlerine Giriş. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Web-Ofset.
Öztan. E.(2015). Annelik, Söylem ve Siyaset. Cogito, 81:97-105.
Schmitt, D.P. (2003). Are Men Universally More Dismissing Than Women? Gender Differences in Romantic Attachment across 62 Cultural Regions. Personal Relationships, 10:307–331.
Sever, M. (2015). Kadınlık, Annelik, Gönüllü Çocuksuzluk: Elisabeth Badinter’den Kadınlık mı Annelik mi? Tina Miller’dan Annelik Duygusu: Mitler ve Deneyimler ve Corinne Maier’den No Kid Üzerinden Bir Karşılaştırmalı Okuma Çalışması. Fe Dergi: Feminist Eleştiri, 7(2): 72-84.
Solis, B. (2010). TheEssential Guide to Social Media, (Çevrimiçi) Kaynak: http://www.onecaribbean.org/content/files/essentialGuidetoSocialMedia.pdf. Son erişim: 2.2.2017.
Solmuş, T. (2012). Kadınlık ve Annelik Psikolojisi. Ankara: Nobel. Stets, J.E. & Burke, P.J. (2000). Identity Theory and Social Identity Theory. Social Psychology Quarterly, 63(3), 224–237.
Şişman, N. (2017). Anneliğin Gizli ve Aşikar Tarihi. Nihayet Dergi, 28: 20-23.
Tajfel, H. ve Turner J.C. (1979). A Integrative Theory of Intergroup Conflict. Austin W.G., Worchel S. (Eds.), The Social Psychology of Intergroup Relations. Monterey: BrooksCole: 33-47.
Teke, G. S. (2014). Dönüşen Anneliğe Yönelik Netrografik Bir Analiz: Blogger Anneler. Milli Folklor, 103: 32-47.
Twenge, J.M. (2007). Ben Nesli (Çev. Öztürk E.). İstanbul: Kaknüs. Uğurlu, E.G. (2013). Annelik Rolünün Öğrenilme Sürecinde Medyanın Rolü. Sosyal Bilimler Estitüsü Dergisi, 1(34): 1-24.
Uluğtekin, M.G. (2002). A Sociological Analysis of Motherhood Ideology. Ankara: Ortadoğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Vatandaş, C. (2007). Toplumsal Cinsiyet ve Cinsiyet Rollerinin Algılanışı. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Konferansları Dergisi, 35: 29-56.
Yaşın-Dökmen, Z. (2010). Toplumsal Cinsiyet. İstanbul: Remzi. Wodak, R. (1997). Introduction: Some Important Issues in the Research of Gender and Discourse. R. Wodak (Ed.), Gender and Discourse London: Sage: 1-20.