20950

Kayıp Kadınlar: Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği ve Kapasite Yoksunluğu

1990lar sonrasında akademik araştırmalarda daha sık yer edinmeye başlayan toplumsal cinsiyet konusu hem doğa bilimlerinin hem de sosyal bilimlerin çeşitli alanlarında farklı açılardan ele alınmaktadır. Toplumsal cinsiyeti, iktisadi bir analiz birimi olarak ele alan Amartya Sen, toplumsal cinsiyet eşitsizliğini, siyaset, sosyoloji, sağlık, felsefe ve iktisat alanlarının birlikteliği içinde düşünülmesi gereken bir sorun olarak gündeme taşımıştır. Senin toplumsal cinsiyet çalışmaları ve özelde toplumsal cinsiyet eşitsizliği anlamındaki en önemli katkısı kayıp kadınlar olarak nitelediği tartışması çerçevesinde şekillenmektedir. Bu doğrultuda Sen, kapasite yaklaşımı tezi çerçevesinde kadınların erkeklere göre kapasite yoksunluğu içinde olduğunu ve bu durumun özgürlükle kalkınmanın önündeki önemli bir engel olduğunu savunmaktadır. Dünyada, özellikle Doğu ve Güney Asyada toplumsal cinsiyet ilişki ve rollerinden ötürü eşitsiz bakım ve muameleye maruz kalan milyonlarca kadın vardır. Bu durumun en vahim göstergesi, ölüm ve yaşam oranlarında vücut bulmaktadır. Toplumsal cinsiyet eşitsizliklerinin yarattığı kapasite yoksunlukları dolayısıyla normal şartlarda yaşaması beklenen milyonlarca kız çocuğu ve kadın şu an yoktur. Yaşama şansları ellerinden alınmış bu kadınlar, Senin deyimiyle çağımızın kayıp kadınlarıdır. Bu çalışma, Senin kapasite yaklaşımı ve kapasite yoksunluğu çerçevesinde açıkladığı toplumsal cinsiyet eşitsizliği sorununu, kayıp kadınlar, yoksulluk ve kadın eylemliliği tartışmaları üzerinden ele almayı amaçlamaktadır. Bu tartışmalar çerçevesinde, toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin toplumsal, kültürel, siyasal ve iktisadi boyutlarının bir arada ele alınmasının gerekliliği ve nedenleri vurgulanmaktadır. Son kısımdaysa, Senin kapasite yaklaşımı ve kayıp kadınlar tezleri temelinde toplumsal cinsiyet eşitsizliğiyle mücadelede izlenmesi gereken politika önceliklerine dair kısa bir tartışma yapılmaktadır.

Missing Women: Gender Inequality and the Capability Deprivation

The debates on gender issue become more visible in the various fields of both natural and social sciences due to increasing academic interests on the issue since 1990s. In that vein, Amartya Sen carried the issue of gender inequality to the academic and political discussions within the intersection of political, sociological, medical, philosophical and economical perspectives by taking gender as an economical unit of analysis. His most significant contributions on gender, particularly on gender inequality, are seen in the extent of his well-known discussion of missing women. Sen emphasizes that women relatively feel capacity deprivation in all parts of their life in compare to men which creates one of the biggest challenge to achieve freedom as development. There are millions of girls and women around the world in general, East and South Asia in particular, who are the subject of asymmetrical care and gender bias. The most devastating/brutal form of these inequalities is observed in the matters of life and death such as the high mortality rates for women and a consequent preponderance of men in total population. Millions of girls and women should have not had a chance to live today just because of the gender bias in society. Sen called this fact as missing women. This article aims to address the issue of gender inequality as a part of capacity deprivation on the framework of Sens related discussions such as missing women, poverty and womens agency. In that sense, the need of discussing gender inequality in the association of political, social, cultural and economical dimensions and its reasons is tried to reveal. In the last part, a brief discussion will be given on the political priorities of combating gender inequality in the extent of missing women and capacity deprivation of women.

PDF

___

Alexander J.M. (2008). Capabilities and Social Justice: The Political Philosophy of Amartya Sen and Martha Nussbaum. Hamsphire: Ashgate Publishing Ltd.
Alkire S. (2002). Valuing Freedoms: Sen's Capability Approach and Poverty Reduction. New York: Oxford University Press.
Alkire S. (2007). Choosing Dimensions: The Capability Approach and Multidimensional Poverty, Chronic Poverty Research Centre Working Paper 88.
Arın T. (2004). İnsani Gelişme ve Toplumsal Cinsiyet Gelişme Endeksi, Necla Arata Armağan. İstanbul: Beta Yayınları.
Anderson S. (2010). Missing Women: Age and Disease. The Review of Economic Studies, 7: 1262-1300.
Coale A. (1994). Excess Female Mortality and the Balance of the Sexes. Population and Development Review, 17 (3): 517-23.
Croll E.J. (2001). Amartya Sens 100 Million Missing Women. Oxford Development Studies, 29 (3): 225-244.
Gürses D. (2009). İnsani Gelişme ve Türkiye. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12 (21): 339-350.
Farber D.A. (2003). The Problematics of the Pareto Principle, Working Paper No. 114, UC Berkeley Public Law, Internet adresi: http://papers.ssrn.com/sol3/ papers.cfm?abstract_id= 384142. Erişim Tarihi: 27.01.2015.
Fraser N. (1999). Cinsiyet Eşitliği ve Refah Devleti: Sanayi Sonrası Bir Düşünme Girişimi. İçinde Benhabib S. (Der.), Demokrasi ve Farklılık. İstanbul: WALD: 310-344.
Hill M. (2003). Development As Empowerment, Feminist Economics, 9 (2/3): 117-135.
İnsel A. (2000). Özgürlük Etiği Karşısında İktisat Kuramı: Amartya Senin Etik İktisat Önerisi. Toplum ve Bilim, 86 Güz: 7-21.
Iversen V. (2003). Intra-Household Inequality: A Challenge For The Capability Approach? Feminist Economics, 9(2/3): 93-115.
Karaçay-Çakmak H. (2008). Senin Yetenek Yaklaşımı Anaakım İktisada Alternatif Bir Paradigma Sunmakta mıdır? Ekonomik Yaklaşım, 19(68): 1-15.
Kardam F. & Yüksel İ. (2004). Kadınların Yoksulluğu Yaşama Biçimleri: Yapabilirlik ve Yapabilirlikten Yoksunluk. Nüfusbilim Dergisi, 26: 45-72.
Klasen S. (1994). Missing Women Reconsidered. World Development, 22(7) : 1066-71.
Klasen S. & Wink C. (2003). Missing Women: Revisiting the Debate Feminist Economics, 9(2/3): 263-299.
Kılıç A. (2008). Toplumsal Cinsiyet, Yapabilirlik Yaklaşımı ve Sosyal Politika, Amargi, 8(Bahar): 33-35.
Kirmanoğlu H. (2005). Amartya Senin Özgürlük ve Kalkınma Üzerine Düşüncelerine Bir Bakış. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Maliye Araştırma Merkezi Konferansları 47. Seri / Yıl 2005, Prof. Dr. Türkan Öncele Armağan: 21-30.
Mage DT. & Donneri M. (2006). Female Resistance to Hypoxia: Does It Explain the Sex Difference in Mortality Rates?, Journal of Womens Health, 15(6): 786-94.
Metin B. (2014). Yoksullukla Mücadeleye İnsan Hakları Açısından Bakmak: Amartya Senin Kapasite (Capability) Yaklaşımı Temelinde Bir Değerlendirme. Journal of Yaşar University, 9(36): 6261-6380.
Molyneux M. (1985). Mobilization without Emancipation? Womens Interests, the State, and Revolution in Nicaragu. Feminist Studies, 11(2): 227-254.
Robeyns I. (2003). Sen's Capability Approach and Gender Inequality: Selecting Relevant Capabilities. Feminist Economics, 9(2/3): 61-92.
Robeyns I. (2005). The Capability Approach: A Theoretical Survey. Journal of Human Development, 6(1): 93-117.
Robeyns I. (2006). The Capability Approach in Practice. Journal of Political Philosophy, 14(3): 351-376.
Sen A. (1985). Well-being, Agency and Freedom: The Dewey Lectures 1984. Journal of Philiosophy, 82(4): 169-221.
Sen A. (1987). Gender and Cooperative Conflicts. Working Paper 18, World Institute for Development Economics Research Helsinki.
Sen A. (1989a). Womens Survival As a Development Problem. American Academy of Arts and Sciences, 43(2): 14-29.
Sen A. (1989b). Development as Capability Expansion. Journal of Development Planning, 19: 41-58.
Sen A. (1991). On Ethics and Economics. Wiley-Blackwell.
Sen A. (1992). Missing Women. British Medical Journal, 304: 587-588.
Sen A. (2001). The Many Faces of Gender Inequality. In Kimmel M.S. & Aronson A. (Eds.), The Gendered Society (3rd Ed.). Oxford University Press: 466-477.
Sen A. (2003). Missing Women-Revisited. British Medical Journal, 327: 1297- 1298.
Sen A. (2004). Özgürlükle Kalkınma. Çev. Yavuz Alogan, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Sudha S. & Rajan S. I. (1999) Female Demographic Disadvantage in India 1981 1991: Sex Selective Abortions and Female Infanticide. Development and Change, 30: 585-618.
Sumbas A. (2013). Toplumsal Cinsiyete Duyarlı Politika Yaklaşımı Çerçevesinde Türkiyede Belediyelerin Hukuksal ve Siyasal Durumları. Hacettepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 3(1): 31-44.
Qizilbash M. (1996). Ethical Development. World Development, 24(7): 1209- 1221.
Waldron I. (1983). Sex Differences in Human Mortality: The Role of Genetic Factors. Social Science Medine, 17(6): 321-33.
Waldron I. (1993). Recent Trends in Sex Mortality Ratios for Adults in Developed Countries. Social Science Medicine, 36(4): 451-52.
Walker M. & Unterhalter E. (Eds.) (2007). Amartya Sen's Capability Approach and Social Justice in Education. New York: Palgrave Macmillan.