Don Kazakları'nın Osmanlı Topraklarına Göçü ve İgnat Nekrasov'un Vasiyeti

Bu makalede Kazakların Karadeniz’in kuzey steplerinde bir topluluk olarak ortaya çıktıkları 15. asırdan itibaren yaşadıkları coğrafyanın güçlü devletleri olan Çarlık Rusya’sı, Lehistan, Kırım Hanlığı ve Osmanlı Devleti’ne siyasi ve sosyal manada nasıl bir etkileri olduğu ele alınmaktadır. Çalışmanın giriş kısmında Kazak ve Ataman kelimelerinin etimolojisine odaklanılmış Don Kazakları ile Osmanlı-Rus münasebetleri incelenmiştir. Don Kazakları, Atamanları İgnat Nekrasov liderliğinde anlaşmazlığa düştüğü Rusya’dan Osmanlı toprakları olan Kuban bölgesine ve sonrasında Anadolu ve Rumeli’ye göçmüşlerdir. İgnat Nekrasov, Osmanlı Devleti topraklarında yaşadıkları dönemde kimliklerini ve inançlarını korumak için sıkı kurallar içeren bir vasiyetname kaleme almış ve onun liderliğindeki Don Kazakları da bu kurallara sıkı sıkıya uymuşlardır. Böylece iki yüz elli yıldan fazla Anadolu’da yaşayıp dillerini, kültürlerini korumuş ve 1960’lı yıllarda, hem nüfuslarının azalması hem de evlilik problemleri gibi bazı nedenlerle Amerika ve Rusya’ya göç ederek Anadolu topraklarını terk etmişlerdir. Bu çalışma Osmanlı belgelerinde İğnad, Ağnad ve İnat Kazakları olarak adlandırılan bu topluluğun iki buçuk asırlık yaşayışlarına Türk ve Rus kaynakları üzerinden genel bir çerçeve çizmeyi amaçlamıştır.

Anahtar Kelimeler:

Don Kazakları, Ataman, Çarlık Rusya, Osmanlı Devleti, İgnat Nekrasov

The Migration of the Don Cossacks to the Ottoman Lands and the Will of Ignat Nekrasov

This article studies the Cossacks, a group of people that emerged in the northern steppes of the Black Sea during the fifteenth century. It mainly focuses on the community's political and social effects on the powerful states of the geography, namely Tsarist Russia, Poland, the Crimean Khanate and the Ottoman Empire. After examining the etymology of Cossack and Hetman in the introductory part, it analyzes Don Cossacks’ relations with the Ottomans and the Russian state. Don Cossacks migrated from Russia, where they had a dispute under the leadership of their Hetman Ignat Nekrasov, to the Ottoman lands. Nekrasov's will strictly asked Don Cossacks to protect their identity and beliefs after his death during the period. In this manner, they lived in Anatolia for more than two hundred and fifty years and preserved their language and culture. In the 1960s, they migrated to the USA and Russia due to some customary reasons related to marriage and population decrease. By scrutinizing Don Cossacks' changing contexts, this study aims to draw a framework for the life of the community through the lens of Ottoman documents and Turkish and Russian sources.

Keywords:

Don Cossasck, Hetman, Russian Empire, Ottoman Empire, Ignat Nekrasov,

PDF

___

BOA, Bab-ı Asafî Name-i Hümayun Defteri: 7; 70. BOA, Cevdet Hariciye: 155/7713; 78/3855. BOA, Cevdet Dahiliye: 31/1534. BOA, Cevdet Maliye: 619/25513.
Çetin, Mehmet. "Osmanlı Devleti’nde Savaşçı Toplulukların Sosyo-Ekonomik Analizi: Ağnad Kazakları." Journal of International Social Research 10.51 (2017), 892-906.
Donuk, Abdülkadir. Eski Türk Devletlerinde İdari ve Askeri Unvan ve Terimler. İstanbul: TDAV Yayınları, 1988.
Duralı, Şaban Teoman. “Toplum-Devlet Ülküsü Olarak Tarihte Türklüğün Oluşması”, Türkler, I. 335-349. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2002.
Ergin, Muharrem. Orhun Abideleri. Hisar Kültür Gönüllüleri, 2003.
Erokhin, İ. Kazaçiy Monarkhizm Kak Yavleniye Osobogo Poryadka, Armiya i Obşchestvo 1, Moskva, 2015.
Erzi, H. Adnan. “Osmanlı Devleti’nin Kurucusunun İsmi Meselesi”, Türkiyat Mecmuası. (1942), 323-326.
Fındıkoğlu, Ziyaeddin. “Rus Kazakları Etrafında Nazariyeler ve Bir Ek”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası. (2015), 151-166.
Gosudarstvennyy Institut Russkogo Yazyka Im Pushkina. “Multimediynyy Lingvostranovedçeskiy Slovar Rossiya”. Erişim 02.02.2021. https://ls.pushkininstitute.ru/lsslovar/index.php?title=атаман/C1-C2
Hitchins, Keith, “Kazaklar”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 1989. Erişim 8 Şubat 2021. https://islamansiklopedisi.org.tr/kazaklar
Istoriya.Ru. “Entsiklopediya Vsemirnaya Istoriya”. Erişim Tarihi 02.02.2021. https://w.histrf.ru/articles/article/show/mongolo_tatarskoie_igo
İnalcık, Halil, “Karadeniz’de Kazaklar ve Rusya: İstanbul Boğazı Tehlikede”. Çanakkale Savaşları Tarihi. Edit. Mustafa Demir, İstanbul 2008.
Kalkan, Dr. Mustafa, "Sovyetler Döneminde Kazakların Göç Hareketleri ve Anadolu’da (Altay Köyü’nde) İskân Edilişleri". Türklük Bilimi Araştırmaları 21 (Nisan 2007), 0-141.
Kanat, Vedat. “XVIII. Yüzyılda Don Kazaklarının (Ağnadlar) Tuna Deltası’na Yerleştirilmeleri” Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6/67 (2018), 333-352.
Korkmaz, Telli, "Rusya’da Osmanlı’nın Yararlanamadığı Bir Isyan Pugaçev İsyanı (1773-1775)", OTAM (Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi), (2018), 97-108.
Korolenko, P.P. Nekrasovskie Kazaki: İstoriçeskie Oçerk. Sastavlenniy Po Peçatnım i Arkhivym Dannym, Yekaterinodar, 1899.
Kurat, Akdes Nimet. Türkiye ve Rusya. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1990.
Nagiyev, Ferhad. "Hatman", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 01 Şubat 2021 https://islamansiklopedisi.org.tr/hatman
Novoselskiy, A. A. Borba Moskovskogo Gosudarstva S Tatarami V Pervoy Polovine XVII. Veka. Moskva, 1948.
Prohorov, Aleksandr. “Ataman”. Bolşaya Sovetskaya Entsiklopediya. Moskva. Erişim Tarihi 02.02.2021. https://bse.slovaronline.com/1693-ATAMAN Rigelman, Aleksadr. Istoriya Ili Povestvovania o Donskikh Kozakakh. Moskva, 1846.
Sagnaeva, S. - Frayonova, Y. “Kazaki”. Bolşaya Rossiyskaya Entsiklopediya Erişim 01.01.2021 https://bigenc.ru/ethnology/text/2032333
Sarı, Hilal, “Osmanlı Diplomasisinde Bir Kaynak: Nâmei -Hümâyûn Defterleri ve 7 Numaralı Defterin Tanıtımı ". Osmanlı Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, 6 (2020), 1-26.
Sen, D. V. Pereseleniye Kubanskikh Kazakov-Nekrasovtsev v Osmanskuyu Imperiyu v 18. Veka. Lipovane Istoriya i Kultura Russkikh-Staroobryadtsev, Vypusk 5. Odessa 2008.
Skrilov, A. İ. - Gubarev, G.V. Kazaçiy Slovar-Spravoçnik, Tom 1. Ohio, 1966.
Tumilyeviç, F.V. Kazaki Nekrasovtsi: Yazık, Istoriya, Kultura. Rostovna Donu, 2012.
Yetişgin, Memet, "Rusların Türk Toprakları Üzerinde Yayılmasının Sebepleri Üzerine Bazı Düşünceler", Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 16 (2006), 671-702.
Yüksel, Sinan, "Don Kazaklarının Azak’ı İşgalleri (1637-1642)" . Tarih Araştırmaları Dergisi 30 (2011), 205-218.