Mâtûrîdî Kelâm Okulunda İnsan Hürriyeti Problemi

İnsanı diğer varlıklardan ayıran en önemli özelliği bilinç (akıl) sahibi ve seçme hürriyetine sahip olmasıdır. İnsanlık tarihi boyunca insanın hürriyeti, bu hürriyetin sınırları, mahiyeti sorgulana gelmiştir. İnsan özgürlüğü konusunda genellikle iki çeşit yaklaşım söz konusudur: Bunlardan birincisi filozofların getirmiş oldukları yaklaşım diğeri ise dinlerin getirmiş oldukları yaklaşımdır. Hürriyet kavramı katı bir tarif/tanımlama kalıbına kolayca sığabilen bir kavram değildir.  Mantıkçıların “ağyârını mâni‘ efrâdını câmi‘” diye nitelendirdikleri tam ve tümel bir tanım yapılamamıştır. Dolayısıyla filozoflar, bilginler kendi çağlarının düşünce ortamına, entelektüel birikime göre hürriyet kavramını temellendirmeye çalışmışlardır. Yukarıda da ifade edildiği gibi hürriyet meselesi çözümü zor bir konudur. Bu nedenden dolayı bu çalışmamızda öncelikle hürriyet kavramının etimolojik tahlilini, tanımını yaptıktan sonra Mâtürîdî kelâm düşünürlerinin hürriyet problemine yaklaşım tarzları, çözüm önerileri ve tanımlama biçimleri değerlendirilmeye çalışılacaktır. Mâtürîdî kelâm düşünürleri derken kastımız spesifik anlamda İmam Mâtürîdî ve onun en güçlü takipçisi olan Ebü’l-Muîn en-Nesefî’nin çözüm şekilleri üzerinde durulacaktır. 

The Problem of Human Freedom in the Mâturîdî Kalâm School

The most important feature that distinguishes human beings from other beings is that they have consciousness (intelligence) and freedom of choice. Throughout the history of mankind, human freedom, the limits and nature of this freedom have come to question.There are usually two approaches to human freedom: The first of these is the approach that the philosophers adopt, and the other is the approach that religions bring.The concept of freedom is not a concept that can easily fit into a fixed definition pattern. A complete and total definition could not be made, which the logicians described as "including what is necessary while excluding those that are unnecessary". Therefore, philosophers and scholars have tried to base their concept of freedom on the basis of intellectual accumulation and the environment of thought of their own age. As mentioned above, the issue of freedom is a difficult subject to solve. For this reason, in this study, we try to evaluate the approaches of Mâturîdite kalam thinkers to the freedom problem, their solution offers and definitions after first analyzing the concept of freedom from an etymological point of view and defining it. In this study, the types of solutions offered by Imam Mâturîdi and his most powerful follower Ebü’l-Muîn an-Nasafî, two of the Mâturîdite kalam thinkers, will be emphasized.

___

  • القرآن الكريمابن أبي عاصم، أحمد بن عمرو بن الضحاك بن مخلد الشيباني، كتاب السنة، تحقيق: محمد ناصر الدين الالباني، المكتب الإسلامي، بيروت، 1980ابن الهمام، كمال الدين محمد بن عبدالواحد، كتاب المسايرة في علم الكلام، الطبعة الأولى ، القاهرةابن حبان، محمد بن حبان بن أحمد، المجروحين من المحدثين، تحقيق: حمدي بن عبدالمجيد السلفي، دار الصميعي، الرياض، 2000ابن رشد، أبي الوليد محمد بن أحمد بن محمد بن أحمد، الكشف عن مناهج الأدلة في عقائد الملة، دار الكتب العلمية، بيروت، 1964ابن عدي، أبو أحمد بن عدي الجرجاني، الكامل في ضعفاء الرجال، تحقيق: عادل أحمد عبدالموجود وعلي محمد معوض، دار الكتب العلمية، بيروت، 1997ابن عساكر، أبو القاسم علي بن الحسن بن هبة الله، تاريخ مدينة دمشق، تحقيق: عمرو بن غرامة العمروي، دار الفكر، بيروت، 1995ابن منظور، محمد بن مكرم، لسان العرب، بيروت، 1955أبو العباس، ثعلب، شرح ديوان ديوان زهير بن أبي سلمى، تحقيق: د. فخرالدين قباوة، مكتبة هارون الرشيد، دمشق، ط3، 1428هـأبو حنيفة، النعمان بن ثابت، الفقه الأكبر وشرحه للإمام ملا علي القاري، دار الكتب العربية الكبرى، مصرأبو داود، سليمان بن الأشعث الأزدي السجستاني، سنن أبي داود، دار الرسالة العالمية، 2009الأشعري، أبو الحسن، اللمع في الرد على أهل الزيغ والبدع، بيروت، 1953البغوي، أبو أحمد الحسين بن مسعود بن محمد بن الفراء، شرح السنة، تحقيق: شعيب الأرنؤوط وزهير الشاويس، المكتب الإسلامي، بيروت، 1983البيهقي، أحمد بن الحسين بن علي بن موسى، السنن الكبرى، تحقيق: محمد عبدالقادر عطا، دار الكتب العلمية، بيروت، 2003الجوهري، أبو نصر إسماعيل بن حماد، الصحاح تاج اللغة وصحاح العربية، تحقيق: أحمد عبدالغفور عطار، دار العلم للملايين، بيروت، 1987الحاكم، أبو عبدالله محمد بن عبدالله النيسابوري، المستدرك على الصحيحين، تحقيق: مصطفى عبدالقادر عطا، دار الكتب العلمية، بيروت، 2002سعدالدين التفتازاني، مسعود بن عمر بن عبدالله، شرح العقائد النسفية، تحقيق: د. أحمد حجازي السقا، القاهرة، 1988الطبراني، أبو القاسم سليمان بن أحمد بن أيوب، المعجم الأوسط، تحقيق: طارق بن عوض الله ومحسن الحسيني، دار الحرمين، القاهرة، 1995عجلوني، إسماعيل بن محمد، كشف الخفاء، حلبالقاضي، أبو الحسن عبدالجبار بن أحمد، المغني في أبواب التوحيد والعدل، تحقيق: الدكتور عبدالحليم محمود وغيره، الدار المصرية، القاهرةالقاضي، أبو الحسن عبدالجبار بن أحمد، شرح الأصول الخمسة، تحقيق د. عبدالكريم عثمان، ط3، القاهرة، 1996الماتريدي، أبو منصور محمد بن محمد، كتاب التوحيد، مكتبة الإرشاد، إسطنبولمعلوف، لويس وآخرون، المنجد في اللغة والأعلام، دار المشرق، بيروت، 1986النسفي، أبو المعين ميمون بن محمد، بحر الكلام، دراسة وتحقيق: محمد السيد البرسيجي، دار الفتح، الأردن، 2014النسفي، أبو المعين ميمون بن محمد، تبصرة الأدلة في أصول الدين، تحقيق محمد الأنور حامد عيسى، ط1، القاهرة، 2011
  • ثانيا: المصادر التركيةAkbulut, Ahmet, Allah’ın Takdiri Kulun Tedbiri, AÜİFD, Sayı, 33,Ankara 1992.Akın, İlhan, Temel Hak ve Özgürlükler, İstanbul, 1971.Atay, Hüseyin, Farabi ve İbn Sina’ya Göre Yaratma, Ankara,1974.Aydın, Mehmet, Din Felsefesi, İzmir, 1990.Demir, Ömer-Acar, M., Sosyal Bilimler Sözlüğü, Ankara, 1993.Devellioğlu, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Sözlük, 1984.Friecdric, A. Hayek, Özgürlük Yolu Hayek’in Sosyal Teorisi,( çev: Atilla), Yayla, İş Bankası Yayını, Ankara, 1994.Kadri, H. Kazım, Türk Lügati, İstanbul, 1928.Kapani, Münci, Kamu Hürriyetleri, Ankara, 1981.Meydan Larousse, Sabah Gazetesi, İstanbul, trz.Mumcu, Ahmet, Atatürk’ün Kültür Anlayışında Vicdan ve Din Özgürlüğünün Yeri, Ankara, 1991.Öner, Necati, İnsan Hürriyeti, Ankara, 1990.Özden, Mustafa, Kur’an’a Göre İnanma Hürriyeti, Araştırma Yayınları, Ankara, 2011.Özel, İsmet, Taşları Yemek Yasak, İstanbul, 1986.Şemsed’din Sami, Kamus-İ Türki, İstanbul, 1992.Yazıcıoğlu, Mustafa Sait, Matüridi ve Nesefi’ye Göre İnsan Hürriyeti Kavramı, MEB Yayını, İstanbul, 1992.Yeni Türk Ansiklopedisi, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 1985.Yeprem,M. Said,İrade Hürriyeti ve İmam Maturidi, MÜİF Yayını, İstanbul ,1984.