DOLUNAY ŞENOL, Sezgin ERDEM, Zafer UZUN, Elif ERDEM

Toplumsal Cinsiyetin Bir Aktarım Aracı Olarak Çizgi Filmler: Sindirella ve Pamuk Prenses Örneği

M asal, içinde bulunduğu toplumun normlarının, stereotiplerinin, baskın düşüncelerinin, örtük kodlarının ve kültürel unsurlarının yeniden üretiminde etken bir rol üstlenmektedir. 2-5 yaş arası çocuk grubuna hitap eden bu masallar, sundukları görsel materyaller ile çocukların sosyalizasyonlarına katkı sağlamaktadır. Günümüzde çocukların psiko-sosyal gelişimlerine katkıda bulunmak ve onları eğlendirmek amacıyla görselliğin daha etkin bir şekilde kullanıldığı masalları konu alan çizgi filmlerin sayıları gittikçe artmaktadır. Ebeveynler bu çizgi film masallarını çocuklarına satın alarak ve izleterek çocuklarının toplumsallaşma sürecine katkıda bulunmaktadırlar. Bu bağlamda toplumsal cinsiyete ilişkin inşa edilmiş kodların, masalları konu alan çizgi filmler üzerinden aktarımının incelenmesi eril tahakkümün örtük kodlarının keşfedilmesi açısından önem taşımaktadır. Bu araştırmanın konusunu toplumsal cinsiyet kodlarının bir aktarım aracı olarak kullanıldığı “Külkedisi: Sindirella” ve “Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler” adlı çizgi filmlerde toplumsal cinsiyet kodlarının hangi biçimlerde işlendiği ve çözümlendiğinin incelenmesi oluşturmaktadır. Çalışmada “Külkedisi: Sindirella”, “Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler” masallarında yapılandırılan kadınlık temsillerinin irdelenerek, toplumsal cinsiyet organizasyonunun ne şekilde biçimlendirildiğinin içerik analizi yöntemiyle ortaya konulmaya çalışılmıştır. Toplumsal cinsiyete ilişkin kodların erken yaşlarda öğrenildiğini kabul edersek; çocukluk döneminde bizlere de defalarca anlatılan ve aynı zamanda bu araştırmanın da konusu olan “Kül Kedisi: Sindirella” ve “Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler” adlı masallarda çocuklara sunulan ve toplumdaki eril-dişil kimlik kodlarının en baştan nasıl şekillendirildiğini ortaya koyması açısından bu araştırma bulguları önem arz etmektedir

Anahtar Kelimeler:

Cinsiyet, Toplumsal cinsiyet, Masal, Çizgi film, İçerik analizi

Cartoons As A Transmitting Tool Of Gender: Cinderella And

T ales have an active role in the reproduction of stereotypes, dominant thinking, norms of society, implicit codes and cultural elements. Tales that appeal to children between 2-5 years age group contribute also to their socialization with visual materials they offer. Today, the number of cartoons using tales which contribute to children’s psycho-social development and entertain them is increasing. Parents contribute to the socialization process of children by buying them cartoon tales and showing these to their children. In this context, investigation of transmission of the codes built on gender through cartoons is important for the discovery of implicit codes of masculine domination. The goal of this research project is to constitute to the examination in which ways gender codes have been processed and resolved in the “Cinderella: Cinderella,” “Snow White and the Seven Dwarfs” .The study has tried to reveal in which way gender organizations have been formatted by examining the representation of feminity in “Cinderella: Cinderella,” “Snow White and the Seven Dwarfs” fairy tales using the method of content analysis. It can be assumed that gender codes are learned at an early age, and in childhood they are narrated many times. Also the “Cinderella: Cinderella” and “Snow White and the Seven Dwarfs” fairy tales’ research findings are important in terms of proving how the masculine-feminine identity code is structured in society

___

Abisel, N. (1994). Nasıl Yaşıyor, Nasıl Düşlüyoruz? Yerli Filmlerin Kurmaca Dünyasında Demokrasi. O. Onaran, N. Abisel, ve L. Köker (Düzenleyen) içinde, Türk Sinemasın- da Demokrasi Kavramının Gelişmesi (s. 74-132). Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Ya- yınları.
Ahıska, M. (1999). Genç Olmayan Gençler Üzerine Bir Deneme. Defter Dergisi (37), 11-19.
Akın, A., ve DEMİREL, S. (2003). Toplumsal Cinsiyet Kavramı ve Sağlığa Etkisi (Concept of Gender and Its Effects on Healt). Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi Halk Sağlığı Özel Eki, 25 (4), 73-82.
Alkan, A. ve Çakır, S. (2012). Osmanlı İmparatorluğu’ndan Modern Türkiye’ye Cinsiyet Re- jimi: Süreklilik ve Kırılmalar. F. Alpkaya, ve B. Duru (Düzenleyen) içinde, 1920’den Günümüze Türkiye’de Toplumsal Yapı ve Değişim (s. 197-239). Ankara: Phoenix Ya- yınları.
Beauvioir, S. (1997). Kadın İkinci Cins 1: Genç Kızlık Çağı (B. Onaran, Çeviren). İstanbul: Payel Yayınevi.
Bee, H., ve Boyd, D. (2009). Çocuk Gelişim Psikolojisi (O. Gündüz, Çeviren). İstanbul: Kak- nüs Yayınları.
Bilican Gökkaya, V. (2015). Ahtapot Kadınlar: Aile Ve İş Yaşamı Kıskacındaki Kadınlar Ve Karşılaştıkları Sorunlar. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. 10 (10), 233-248.
Cesur, S. ve Paker, O. (2007). Televizyon ve Çocuk. Çocukların Tv Programlarına İlişkin Tercihleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (19), 106-125.
Cihangir, S. ve Demir, Y. (2003). 3-6 Yaş Çocuklarının Anne-Babalarının Televizyon İzleme Özellikleri. İzmir, Kuşadası: OMEP Dünya Konsey Toplantısı.
Connel, R. W. (1998). Toplumsal Cinsiyet ve İktidar (C. Soydemir, Çeviren). İstanbul: Ayrın- tı Yayınları.
Cressell, J. W. (2007). Qualitative Inquiry ve Research Desing. Thousand Oaks, CA: Sage.
Çalışır G. ve Okur Çakıcı F. (2015). Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Sosyal Medyada Kuru- lan Benlik İnşasının Temsili. Turkish Studies International Periodical for the Langua- ges, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 10 (10), 267-290.
Deaux, K. (1987). Putting Gender Intı Context: An Interactive Model of Gender-Related Behavior. Psychological Review, 94 (3), 369-389.
Delphy, C. (1999). Baş Düşman Patriyarkının Ekonomi Politiği (H. Öz, ve L. Aykent, Çevi- ren). İstanbul: Saf Yayıncılık.
Dennison, B., Russo, T., Burdıck, P., ve Jenkıns, P. (2004). An Intervantion to Reduce Televi- sion Viewing by Preschool Children. Archives of Pediatrics and Adolescent Medicine, 158 (2), 170-178.
Dewey, J. (1996). The Collected Works of John Dewey: The Electronic Edition (A. Hickman, Düzenleyen). L.A.: Intelex Coprporation.
Dowling, C. (1999). Sindrella Kompleksi: Çağdaş Kadında Bağımsızlık Korkusu (S. Budak, Çeviren). Ankara: Öteki Yayınları.
Ekici, A. (2007). 1980-1990 Arası Türk Sinemasında Kentsel Ailede Kadının Konumu. Anka- ra: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Foucault, M. (2007). Özne ve İktidar (O. Akınhay, ve I. Ergüden, Çeviren). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Franzoi, L. (1996). Social Psychology. Dubuque: IA Brown ve Bencmark.
Göçgün, Ö. (2004). Türk Dünyası Edebiyat Tarihi 2. Cilt. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
Güzel, B. (2015). Lysıstrata: Kadının Antik Yunan Toplumundaki Yeri. Turkish Studies-Inter- national Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 10 (10), 505-522.
Hall, S. (1998). Eski ve Yeni Kimlikler, Eski ve Yeni Etniklikler içinde, Kültür, Küreselleşme ve Dünya Sistemi (G. Seçkin, ve Ü. H. Yolsal, Çeviren). Ankara: Bilim ve Sanat Ya- yınları.
Hans, G. (2006). Kadın Psikolojisi (K. Şipal, Çeviren). İstanbul: Cem Yayınevi.
Illich, I. (1996). Gender (A. Fethi, Çeviren). Ankara: Ayraç Yayınları.
Junk, K. G. (1996). Analitik Psikolojinin Temel İlkeleri/Konferanslar (K. Şipal, Çeviren). İs- tanbul: Cem Yayınevi.
Lips, H. M. (2001). Sex and Gender: An Introduction. California: Mayfield Publishing Com- pany.
Lorber, J. (1994). The Construction of Gender, In Reconstructing Gender: A Multicultural Antology. New York: Sage.
Merriam, H. (2013). Nitel Araştırma: Desen ve Uygulama İçin Bir Rehber (S. Turan, Çeviren). Ankara: Nobel Yayıncılık.
Neuman, W. L. (2011). Toplumsal Araştırma Yöntemleri 1-2 (S. Özge, Çeviren). İstanbul: Yayın Odası Yayınları.
Propp, V. (2001). Masalın Biçimbilimi (M. Rifat, ve S. Rifat, Çeviren). İstanbul: Om Yayınla- rı.
Saydam, M. B. (1997). Deli Dumrul’un Bilinci. İstanbul: Metis Yayınları.
Scott, W. J. (2007). Toplumsal Cinsiyet: Faydalı Bir Tarihsel Analiz (A. T. Kılıç, Çeviren). İs- tanbul: Agora Yayınları.
Sezer, M. Ö. (2004). Masallarda Toplumsal Cinsiyetin İşlenişi. Doktora Tezi, Ankara Üniver- sitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Kadın Çalışmaları Anabilim Dalı, Ankara.
Şirin, M.R. (2006). Televizyon Çocuk ve Aile: Yeni Çocukluğun Televizyon Sarmalı. İstanbul: İz Yayıncılık.
Türmen, T. (2003). Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Sağlığı. Toplumsal Cinsiyet, Sağlık ve Kadın (s. 3-17) içinde, Ankara: HÜKSAM Yayınları.
Wharton, A. S. (2009). The Sociology of Gender: An Introduction to Theory and Research. Chichester: Blacwell Publishing.
Yağan Güder, S. (2014). Okul Öncesi Dönemdeki Çocukların Toplumsal Cinsiyet Algılarının İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü Müdürlüğü İlköğretim Anabilim Dalı Okul Öncesi Eğitimi Bilim Dalı, Ankara.
Yıldırım, E. (2008). Çocuk ve Televizyonda Şiddet: 5 Yaşındaki Çocukların Anne-Babalarının Televizyondaki Şiddetin Saldırgan Davranışlar Üzerindeki Etkilerine İlişkin Görüşleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Anabilim Dalı, Ankara.
Zoonen, L. (1997). Feminist Media Perspectives. University Of Wasl.