Harcama ve Borç İlişkisi Açısından Osmanlı’da Saray Kadınları: “Sultan Abdülmecid'in Başikbali Nalandil Hanım Örneği”

Türk ve Dünya tarihinde derin bir etki bırakan Osmanlı medeniyetinin izlerini bugün her sahada görmek mümkündür. Siyasi, iktisadi, sosyal ve kültürel boyutlarıyla geçmiş ve geleceğin kaderini tayin eden bu izler, pek çok akademik çalışmada ele alınmış ve bunlarla çeşitli tespitler ortaya konulmuştur. Ancak böylesine muazzam ve karmaşık bir medeniyetinin anlaşılması için muhtelif çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır. Bu çalışmada, Osmanlı’da saray kadınlarının harcamalarından kaynaklanan borçlar meselesine dikkat çekilmiştir. Bu bağlamda borçlar meselesinin tarihsel sürecine değinilmiş, saray kadınlarının gösterişli ve masraflı yaşantılarından doğan borçların probleme dönüşmesinde etkili olan hususlar genel çerçevede incelenmiştir. Meselenin anlaşılabilmesi için de Sultan Abdülmecid'in Başikbali Nalandil Hanım örneği irdelenmiştir. Nalandil Hanım’ın harcamaları ve bunlara konu olan eşyanın orijin bakımından dağılımı ortaya konulmuştur. Böylece tespit edilen toplam harcama miktarı ile borçlar arasında bir mukayese yapılmış, borç bilançosunun dengesi kurulmaya çalışılmıştır. Borçların soruna dönüşmesinde etkili olan nedenler izah edilmiştir. Bu noktada devlet erkânının çözüm politikası ve yaşanan gelişmeler ele alınmıştır. Son olarak Nalandil Hanım örneğinden hareketle hanım sultanların sosyo-iktisadi yaşantıları doğrultusunda iltimasta oldukları esnaf ve ticaret ağlarına ilişkin değerlendirmeler de yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Saray, Hanım Sultanlar, Nalandil Hanım, Harcamalar, Borçlar

Palace Women in the Ottoman Empire in terms of Expenditure and Debt Relations: “Sultan Abdulmecid’s Chief Favorite -Başikbal- in the Sultan’s Example of Lady Nalandil”

It is possible to see the traces of the Ottoman civilization, which has left a deep impact on Turkish and world history, in every field today. These traces, which determine the fate of the past and the future with their political, economic, social and cultural dimensions, have been taken in many academic studies and various determinations have been put forward. However, various studies are needed to understand such a huge and complex civilization. In this study, the issue of debts arising from the expenses of palace women in the Ottoman Empire was highlighted. In this context, the historical process of the debt issue is touched upon. The issues that are effective in turning the debts arising from the ostentatious and costly lives of palace women into problems have been examined within the general framework. In order to understand the issue, the example of Ms. Nalandil was examined. The distribution of the goods that are the subject of Nalandil Lady's expenses and expenses in terms of origin has been revealed. Thus, expenses and debts have been compared. An attempt has been made to establish the balance of the debt balance sheet. The reasons that are effective in turning debts into a problem have been explained. And at this point, the solution policy of the statesmen and the developments was discussed.

Keywords:

Palace, Palace Women, Lady Nalandil, Expenses, Debts,

PDF

___

(TS.MA.e), 1203/3.
(TS.MA.e), 544/64.
(TS.MA.e), 545/ 3, 4, 5, 6 ve 7.
(TS.MA.e), 588/1, 2, 3, 6 ve 10.
(TS.MA.e), 7854.
(Y..MTV.), 313/ 142.
(Y..MTV.), 67/40.
(Y..MTV.),69/80.
(Y..MTV.)313/95.
TS.MA.e, 1300/62.
Açba, Harun (2007), Kadınefendiler (1839-1924), Profil Yayıncılık, İstanbul.
Akgündüz, Ahmet (1995), İslam Hukukunda Kölelik-Cariyelik Müessesesi ve Osmanlı'da Harem, Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul.
Akgündüz, Ahmet (2011), Sarayda Harem (Saray-Kadın-Aşk), Hayat Yayıncılık, İstanbul.
Akyıldız, Ali (2017), Haremin Padişahı Valide Sultan, Timaş Yayınları, İstanbul.
Akyıldız, Ali (2019), Saray Harem ve Mahrem, Timaş Yayınları, İstanbul.
Ali Ufkî Bey/ Bobovius ,Albertus (2013), Saray-ı Enderun, Kitap yayınevi, İstanbul.
Altındal, Meral (1993), Osmanlı'da Harem, Altın Kitaplar Yayınevi, İstanbul.
Başarır, Özlem (2018), Osmanlı Hanedan Kızları ve Gelirleri (XVIII. Yüzyıl ve XIX. Yüzyılın İlk Çeyreği), Kriter Yayınevi, 2018.
Bozkurt, Fatih (2016), III. Mustafa Dönemine Ait Bir Kadınefendinin Masraf Defteri, Okur Kitaplığı, İstanbul.
Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), (TS.MA.e), 646/5. Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi Evrakı (TS.MA.e), 928/25.
Işıktaş, Erkan (2020), “Sultan II. Mahmud’un Başikbâli Hüsnü Melek Hanım’ın Kıymetli Malları Üzerine Bir Değerlendirme”, Geçmişten Günümüze Tarih Araştırmaları, Ed. Mutlu Adak, Gazi Kitabevi, (Uluslararası), Ankara, (91-111).
Işıktaş, Erkan (2021), “3862, 3863, 3865, 3866 Numaralı Masraf Defterleri Işığında Şah Sultan’ın Yapmış Olduğu Harcamaların Sosyo-İktisadî Açıdan Analizi”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23/2, (411-428).
Kara, Yıldıray (2010), Osmanlı’da Kadın Saltanatı, Yeditepe Yayınevi, İstanbul.
Ortaylı, İlber (2008), Osmanlı Sarayında Hayat, Yitik Hazine Yayınları, İstanbul.
Peırce, Leslıe P. (1996), Harem-i Hümayun Osmanlı İmparatorluğu'nda Hükümranlık ve Kadınlar, Tarih Vakfı Yurt Yayınları İstanbul.
Saz, Leyla (2000), Anılar 19. Yüzyılda Saray Haremi, Cumhuriyet Kitapları, İstanbul.
Saz, Leyla (2010), Haremde Yaşam, DBY Yayınları İstanbul.
Süleyman Kani, İrtem (1999), Osmanlı Sarayı ve Haremin İç Yüzü, Temel Yayınları, İstanbul.
Süreyya ,Mehmed (1995), Sicill-i Osmanî, Cilt 1, Haz. Ali Aktan vd., İstanbul.
Uluçay, Çağatay (1992), Harem II, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
Uluçay, M. Çağatay (2011), Padişahların Kadınları ve Kızları, Ötüken Neşriyat, İstanbul.
Ünüvar, Safiye (1964), Saray Hatıralarım, Nuruosmaniye Matbaası, İstanbul.
Yıldız Mütenevvi Maruzat Evrakı, (Y..MTV.), 42/39.