Likert Tipi Ölçekleri Kullanma, Modifiye Etme, Uyarlama ve Geliştirme Süreçleri

Bilimsel araştırmalarda, etkili ve yenilikçi verilerin üretilmesi önemlidir. Bu amaçla gözlem, görüşme, deney, biyofiziksel ölçümler ve özbildirime dayalı teknikler kullanılabilir. Ölçekler, özbildirime dayalı veri toplama araçları olup araştırma verilerinin daha hızlı, kolay, ucuz ve standardize bir şekilde toplanmasını sağlar. Bu nedenle ölçek kullanma, modifiye etme, uyarlama ve geliştirme, insanı temel alan tüm bilim dallarında kritik bir rol oynar. Likert tipi ölçekler, bazı avantajları nedeniyle diğer ölçek türlerine kıyasla daha fazla tercih edilir. Konuyu bütüncül bir yaklaşımla ele alan kullanıcı dostu kaynakların oluşturulması ve araştırmacılar tarafından kullanımının yaygınlaştırılması ise bu konudaki farkındalığın arttırılmasına, daha kaliteli ölçeklerin üretilmesine ve kullanılmasına katkıda bulunur. Bu nedenle, sunulan derlemede Likert türü ölçeklerin kullanılması, modifikasyonu, uyarlanması ve geliştirilmesi süreçleri bütüncül bir yaklaşımla ele alınmıştır. Makalenin bu konudaki farkındalığın arttırılmasına, daha kaliteli ölçeklerin üretilmesine ve kullanılmasına katkıda bulunması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Geçerlik, güvenirlik, ölçek

Processes of Using, Modifying, Adapting and Developing Likert Type Scales

It is important to produce effective and innovative data in scientific research. For this aim, techniques based on observation, interview, experiment, biophysical measurements, and self-report can be used. The scales are self-report data collection tools and enable the faster, easier, cheaper, and standardized collection of research data. Therefore, using, modifying, adapting, and developing scales play a critical role in all human-based sciences. Likert-type scales are preferred more than other scale types due to some advantages. The creation of user-friendly resources that deal with the subject with a holistic approach and the dissemination of their use by researchers contribute to raising awareness on this issue and to the production and use of better quality scales. For this reason, the use, modification, adaptation, and development processes of Likert-type scales are discussed with a holistic approach in the present review. The aim of the article is to contribute to raising awareness on this issue, regarding the production and use of higher-quality scales.

Keywords:

Reliability, scale, validity,

PDF

___

1. Özdamar K. Eğitim, Sağlık ve Davranış Bilimlerinde Ölçek ve Test Geliştirme: Yapısal Eşitlik Modellemesi. Eskişehir: Sözkesen Matbaacılık, Nisan Kitabevi ; 2017.
2. Kishore K, Jaswal V, Kulkarni V, De D. Practical guidelines to develop and evaluate a questionnaire. Indian Dermatol Online J. 2021;12(2):266-275. [CrossRef]
3. McKim C. Using the literature to create a scale: an innovative qualitative methodological piece. Int J Soc Res Methodol. 2022:1-9. [CrossRef]
4. Boateng GO, Neilands TB, Frongillo EA, Melgar-Quiñonez HR, Young SL. Best practices for developing and validating scales for health, social, and behavioral research: A primer. Front Public Health. 2018;6(149):149. [CrossRef]
5. Carpenter S. Ten steps in scale development and reporting: A guide for researchers. Commun Methods Meas. 2018;12(1):25-44. [CrossRef]
6. Esin MN. Veri toplama yöntem ve araçları & veri toplama araçlarının güvenirlik ve geçerliği. İçinde: Erdoğan S, Nahcivan N, Esin MN, Çev. 1. Baskı. Hemşirelikte Araştırma Süreç, Uygulama ve Kritik (ss. 193-231). İstanbul: Nobel Tıp Kitapevleri; 2014.
7. DeVellis RF. Scale Development: Theory and Applications. 4th ed. London: SAGE Publications; 2017.
8. Özdemir Z. Sağlık bilimlerinde Likert tipi tutum ölçeği geliştirme. Hacettepe Univ Hemşirelik Fak Derg. 2018;5(1):60-68. [CrossRef]
9. Tavşancıl E. Tutumların Ölçülmesi ve SPSS ile Veri Analizi. 6. Baskı. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık; 2019.
10. Seçer İ. Psikolojik test geliştirme ve uyarlama süreci SPSS ve LISREL Uygulamaları. 2. Baskı. Ankara: Anı Yayıncılık; 2018.
11. Karaçam Z. Ölçme araçlarının Türkçeye uyarlanması. J Midwif Health Sci. 2019;2(1):28-37.
12. Güler G, Ayan C. A Review of attitude scales developed in Turkey between 2002-2018 regarding the scale development process. Ank Univ J Fac Educ Sci. 2020;53(3):839-863. [CrossRef]
13. Güvendir MA, Özkan YÖ. Türkiye’deki eğitim alanında yayımlanan bilimsel dergilerde ölçek geliştirme ve uyarlama konulu makalelerin incelenmesi. Electron J Soc Sci. 2015;14(5):23-33.
14. Koğar H. Kısa form geliştirme: yöntemler, öneriler ve incelemeler. Egit Psikol Olcme Deger Derg. 2020;113:302-310.
15. Karakoç FY, Dönmez PDL. Ölçek geliştirme çalışmalarında temel ilkeler. Tıp Eğitimi Dünyası. 2014;13(40):39-49. [CrossRef]
16. Yurdabakan İ, Çüm S. Davranış bilimlerinde ölçek geliştirme (Açıklayıcı faktör analizine dayalı). J Fam Med Prim Care. 2017;11(2):108-126.
17. Karagöz Y, Bardakçı S. Bilimsel Araştırmalarda Kullanılan Ölçme Araçları ve Ölçek Geliştirme. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık; 2020.
18. Erkuş A. Psikolojide ölçme ve ölçek Geliştirme-I: temel Kavramlar ve İşlemler. 5. Baskı. Ankara: Pegem Akademi Yayınevi; 2021.
19. ÇapıkC, Gözüm S, Aksayan S. Kültürlerarası ölçek uyarlama aşamaları, dil ve kültür uyarlaması: güncellenmiş rehber. Florence Nightingale J Nurs. 2018;26:199-210.
20. Hernández A, Hidalgo MD, Hambleton RK, Gómez-Benito J. International test commission guidelines for test adaptation: a criterion checklist. Psicothema. 2020;32(3):390-398. [CrossRef]
21. Dirlik EM, Altıntaş Ö, Kartal SK. Uluslararası test standartlarının ve yönergelerinin sistematik ve karşılaştırmalı incelenmesi. Opus–Uluslararası Toplum Araştırmaları Derg. 2021;18(39):804-830.
22. Gagnier JJ, Lai J, Mokkink LB, Terwee CB. COSMIN reporting guideline for studies on measurement properties of patient-reported outcome measures. Qual Life Res. 2021;30(8):2197-2218. [CrossRef]
23. Robinson MA. Using multi‐item psychometric scales for research and practice in human resource management. Hum Resour Manage. 2018;57(3):739-750. [CrossRef]
24. Çokluk Ö, Şekercioğlu G, Büyüköztürk Ş. Sosyal Bilimler için Çok Değişkenli İstatistik SPSS ve LISREL Uygulamaları. 5. Baskı. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık; 2018.
25. Field A. Discovering Statistics Using IBM SPSS Statistics. 5th ed. London: SAGE Publications; 2018.
26. Kline RB. Principles and Practice of Structural Equation Modeling. 4th ed. New York: Guilford Publications; 2016.
27. OrçanF. Açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi: İlk hangisi kullanılmalı? Egit Psikol Olcme Deger Derg. 2018;9(4):414-421.
28. Gürbüz S, Şahin F. Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri FelsefeYöntem-Analiz. 5. Baskı. Ankara: Seçkin Yayıncılık; 2018.
29. Morgado FFR, Meireles JFF, Neves CM, Amaral ACS, Ferreira MEC. Scale development: ten main limitations and recommendations to improve future research practices. Psicol Reflex Crit. 2017;30(1):3. [CrossRef]
30. Hair JF, Black WC, Babin BJ, Anderson RE. Multivariate Data Analysis. 9th ed. UK: Cengage Learning EMEA; 2018.
31. Koyuncu İ, Kılıç AF. Açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizlerinin kullanımı: bir doküman incelemesi. Eğitim Bilim. 2019;44(198):361-388.
32. Streiner DL, Norman GR, Cairney J. Health Measurement Scales: A Practical Guide to Their Development and Use. 5th ed. USA: Oxford University Press; 2015.
33. Yusoff MSB, Arifin WN, Hadie SNH. ABC of questionnaire development and validation for survey research. EIMJ. 2021;13(1):97-108. [CrossRef]
34. Gökdemir F, Yaşanan Uyku G. Sorunlarını ve Uyku Sorunları ile Başa Çıkma Yöntemlerini Belirleme Ölçeklerinin Geliştirilmesi(Yayımlanmamış Doktora Tezi) (Yılmaz T, tez Danışmanı). İstanbul: Istanb Univ-Cerrahpaşa Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Ebelik Anabilim Dalı. 2021.
35. Zhou Y. A mixed methods model of scale development and validation analysis. Meas Interdiscip Res Perspect. 2019;17(1):38-47. [CrossRef]
36. Rosellini AJ, Brown TA. Developing and validating clinical questionnaires. Annu Rev Clin Psychol. 2021;17:55-81. [CrossRef]
37. Yusoff MSB. ABC of content validation and content validity index calculation. EIMJ. 2019;11(2):49-54. [CrossRef]
38. Lawshe CH. A quantitative approach to content validity. Pers Psychol. 1975;28(4):563-575. [CrossRef]
39. Davis LL. Instrument review: getting the most from a panel of experts. Appl Nurs Res. 1992;5(4):194-197. [CrossRef]
40. Bolarinwa OA. Principles and methods of validity and reliability testing of questionnaires used in social and health science researches. Niger Postgrad Med J. 2015;22(4):195-201. [CrossRef]
41. Mohajan HK. Two criteria for good measurements in research: validity and reliability. ASHU- ES. 2017;17(4):59-82. [CrossRef]
42. Souza AC, Alexandre NMC, Guirardello EB. Psychometric properties in instruments evaluation of reliability and validity. Epidemiol Serv Saude. 2017;26(3):649-659. [CrossRef]
43. Sürücü L, Maslakçı A. Validity and reliability in quantitative research. Bus Manag Stud An Int J. 2020;8(3):2694-2726. [CrossRef]
44. Alpar R. Uygulamalı İstatistik ve Geçerlik-Güvenirlik: Spor, Sağlık ve Eğitim Bilimlerinden Örneklerle. 5. Baskı. Ankara: Detay Yayıncılık; 2018.
45. Bursal M. SPSS ile Temel Veri Analizleri. 2. Baskı. Ankara: Anı Yayıncılık; 2019.
46. Büyüköztürk Ş. Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı. İstatistik, Araştırma Deseni SPSS Uygulamaları ve Yorum. 27. Baskı. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık; 2020.
47. Hajjar ST. Statistical analysis: internal-consistency reliability and construct validity. Int J Quant Qual Res Methods. 2018;6(1):46-57.
48. İlhan M, Çetin B. LISREL ve AMOS programları kullanılarak gerçekleştirilen yapısal Eşitlik modeli (YEM) analizlerine ilişkin sonuçların karşılaştırılması. Egit Psikol Olcme Deger Derg. 2014;5(2):26-42.
49. Akoglu H. User’s guide to correlation coefficients. Turk J Emerg Med. 2018;18(3):91-93. [CrossRef]
50. Kılıç S. Cronbach’ın Alpha güvenirlik katsayısı. J Mood Disord. 2016;6(1):47-48. [CrossRef]