Geçmişten Günümüze Aşılama

Aşı, zayıflatılmış virüs ve bakterilerin insan vücuduna verilerek bağışıklık kazandırılmasıdır. Aşılama, insan sağlığını koruma ve bulaşıcı hastalıkları önlemede etkili, güvenli ve düşük maliyetli bir yöntemdir. Aşı ile hem bireysel hem toplumsal bağışıklık sağlanmaktadır. Aşı ile önlenmeye çalışılan ilk hastalığın çiçek hastalığı olduğu bilinmektedir. Modern anlamda aşılama ise 1789’da Jenner’in çiçek aşısını geliştirmesi ile başlamıştır. Geçmişten günümüze birçok farklı yöntemle aşılar geliştirilerek hastalıklar önlenmeye çalışılmış ve halen de çalışılmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü’nün 1974 yılında uygulamaya koyduğu Genişletilmiş Bağışıklama Programı ile birlikte, aşısı olan birçok enfeksiyon hastalığı açısından morbidite ve mortalite önemli ölçüde azaltılmıştır. Bu çalışmada tarihsel süreçte bulaşıcı hastalıkların önlenmesi ve toplum sağlığı açısından önemli yere sahip olan aşı ve aşılama ile ilgili bilgiler paylaşılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Aşı, Aşılama, Tıp Tarihi

Vaccine and vaccination from past to present

Vaccination is the introduction of weakened viruses and bacteria into the human body to gain artificial immunity. Vaccination is an effective, safe and low-cost method of protecting human health and preventing infectious diseases. Both individual and social immunity is provided with the vaccine. It is known that the first disease that is tried to be prevented with a vaccine is smallpox. Vaccination in the modern sense began with Jenner's development of the smallpox vaccine in 1789. From the past to the present, many different methods have been developed to prevent diseases by developing vaccines and are still being studied. Along with the Expanded Immunization Program (GBP) introduced by the World Health Organization in 1974, morbidity and mortality have been significantly reduced for many infectious diseases that have a vaccine. In this study, information about vaccination and vaccination, which have an important place in the prevention of infectious diseases and public health in the historical process, will be shared. Keywords: Vaccine, Vaccination, Medical History

Keywords:

Vaccine, Vaccination, Medical History,

PDF

___

Argüt,N., Yetim, A., & Gökçay, G. (2016). Aşı kabulünü etkileyen faktörler. Çocuk Dergisi, 16(1), 16-24.
Arabacı, Z., & Doğru, A. (2017). Birinci dünya savaşı öncesi ve savaş döneminde aşılama uygulamaları ve hemşirelik. Sağlık Akademisi Kastamonu, 2(1), 40-50.
Akdeniz, M., & Kavukçu, E. (2016). Aşılama ve aşıların tarihçesi. Klinik Tıp Aile Hekimliği Dergisi, 8(2),11-29.
Akın, L. (2006). Halk Sağlığı Temel Bilgiler. Ankara: Hacettepe Yayınları.
Babadağlı, F. (2007). Yalova Devlet Hastanesi’ne başvuran 12-36 ay arası çocuklarda aşı eksiklikleri ve bunu etkileyen faktörler. Çocuk Dergisi, 7(4), 233-239.
Bayat, A. (2010). Tıp Tarihi. İstanbul: Merkezefendi Geleneksel Tıp Derneği Yayınları.
Beşirbellioğlu, B. (2014). Antimikrobiyal Aşılar. Murray PR, Rosenthal KS, Pfaller MA (Editörler). Tıbbi Mikrobiyoloji. 6. Baskı. Ankara: Atlas Kitapçılık, 147-54.
Bozkurt, H.B. (2018). Aşı reddine genel bir bakış ve literatürün gözden geçirilmesi. Kafkas Journal of Medical Sciences, 8(1), 71-76.
Bozkurt, G. & Erdim, L. (2004). Güvenli bağışıklamada ebe ve hemşirelerin sorumlulukları. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi, 8(3),119-126.
Büyüktanır, Ö. (2010). Günümüzde biyoteknolojik bakteriyel aşılar. Atatürk Üniversitesi Veteriner Bilimleri Dergisi, 5(2), 97-105.
Dinç, G. (2012). Bulaşıcı ve salgın hastalıklar tarihine genel bir bakış. Yeni Tıp Tarihi Araştırmaları, 18, 43-73. İstanbul.
Durbach, N. (2005). Bodily Matters the Anti-Vaccination Movement in England 1853-1907. Duke University Press.
Gür, E. (2019). Aşı kararsızlığı-aşı reddi. Türk Pediatri Arşivi, 54(1), 1-2.
Erdemir, A.D. (2014). Tıp Tarihi. İstanbul:Nobel Kitapevleri, 123.
EKMUD. (2019). Türkiye Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanlık Derneği Erişkin Bağışıklama Rehberi.
Fine, P., Eames, K. & Heymann, DL. (2011). Herd immunity: a rough guide. Clinical Infectious Diseases, 52(7),911-916.
Koylu, Z. & Doğan, N. (2010). Birinci dünya savaşında Osmanli Devletinde sıtma mücadelesi ve bu amaçla yapılan yasal düzenlemeler. Türkiye Parazitoloji Dergisi, 34(3), 209-215.
Kutlu, R. (2017). Çocukluk çağı aşıları. Türkiye Klinikleri Journal of Family Medicine Special Topics.
Kyrkoudis, T. (2021). Vaccination of the ethnic greeks (rums) against smallpox in the ottoman empire: emmanuel timonis and jacobus pylarinos as precursors of edward jenner. Erciyes Med J, 43(1), 100–6.
Larson, H. & Karafillakis, E. (2015). Vaccine hesitancy among healthcare workers and their patients in Europe: A Qualitative Study. 1-32.
Levinson, W. (2008). Tıbbi Mikrobiyoloji ve İmmünoloji. Çeviri: Tuncay Özgüven. Güneç Tıp Kitabevleri. Ankara. 94-97.
Nalbantoğlu, A., Nalbantoğlu, B. & Gökçay, G. (2020). Covid-19 enfeksiyonu seyrinde annelerin emzirme ve anne sütü hakkında bilgi ve tutumları. Namık Kemal Tıp Dergisi, 8(3), 314-320.
Özer, S. (2016). I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nde tifüs (lekeli humma) salgını. Belleten, 80(287), 219-260.
Özmert, E.N. (2008). Dünya'da ve Türkiye'de aşılama takvimindeki gelişmeler. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 5,168-175.
Porter, D. & Porter, R. (1988). The politics of prevention: anti-vaccinationism and public health in nineteenth-century England. Medical History, 32(3), 231-252.
Resmî Gazete (2011). 02.11.2011 tarih, 28103 sayılı KHK/663. Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşlarının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname.
Sağlık Bakanlığı. (2020). Türkiye’de Aşının Tarihçesi. https://asi.saglik.gov.tr/genel-bilgiler/33-asinin-tarihcesi. Erişim Tarihi: 20.10.2021.
Tantay, A. (2007). Milli mücadele yıllarında İzmir’de etkili olan başlıca bulaşıcı hastalıklar. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, (15): P. 39-54.
Thomas, T.L. (2016). Cancer prevention: hpv vaccination. Seminars In Oncology Nursing, 32(3),273-280. WB Saunders.
Yiğitalp, G. & Ertem, M. (2008). Diyarbakır ilinde 0-12 aylık çocukların aşıya devamsızlık nedenleri. TAF Prev. Med. Bull. Artic, 7(4),277–284.
Wolfe, R.M. & Sharp, L.K. (2002). Anti-vaccinationist past and present. BMJ., 430-432.
Erdemir, A.D. (2014). Tıp Tarihi. İstanbul:Nobel Kitapevleri, 123.