Hz. Ömer Döneminde (634-644) Beytülmakdis'in Fethi ve İskân

Hz. Ömer döneminde Amr b. Âs, Filistin bölgesindeki şehirleri fethetmiş, Beytülmakdis’i ise kuşatma altında tutmuş ancak ilk etapta başarılı olamamıştı. Daha sonra ise Ebû Ubeyde’nin bölgeye gelmesi ve Beytülmakdis’te kaleye sığınan halkın daha fazla dayanamayacaklarını anlaması sonucu şehir, halkın isteği ile Hz. Ömer’e teslim edilmiştir. Hz. Ömer’in Beytülmakdis halkına vermiş olduğu emannâme ile halkın can ve mal güvenliği, dinlerini serbestçe yaşamaları teminat altına alınmıştır. Resûlullah’ın hadislerindeki teşvikler ve Beytülmakdis’in Müslümanlar için önemi birçok sahâbîyi buraya yerleşmeye sevk etmiştir. Gerek Hz. Ömer döneminde gerekse sonraki dönemlerde sahâbîler Beytülmakdis’e gelmişlerdir. Bunların fetih ordusunun komutan ve askerleri sıfatıyla, ikamet amacıyla, ziyaret niyetiyle, ilim öğrenmek veya öğretmek için buraya geldikleri kaydedilmektedir. Bu çalışmada Hz. Ömer Döneminde Beytülmakdis’in fethi ve İskân konusu ele alınmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Hz. Ömer, Beytülmakdis, İliya, Sahâbî, Fetih, İskân

Fath and Settlement in Bayt al-Maqdis during the Reign of Caliph Umar ibn al-Khattab (634-644)

During the reign of Caliph Umar ibn al-Khattab, Amr ibn al-‘As conquered many cities in the Palestine region and besieged the city of Aelia (Bayt al-Maqdis), but he was not initially successful in taking it. Once Abu ʿUbayda came to the region, the people of Bayt al-Maqdis, who took shelter in the fortified city, realised that they could no longer withstand the conquest, and delivered the holy city willingly to Caliph Umar. With the Assurance of Safety given by Umar to the people of Aelia, he assured them the safety of life, property and freedom of religion. The prophetic tradition on the virtues of Bayt al-Maqdis and the importance it held in the eyes of Muslims encouraged many companions to settle there during Umar’s times as well as in subsequent periods. It is recorded that commanders, as well as soldiers, of the Muslim army resided, visited and came to acquire or pass on knowledge in Bayt al-Maqdis. This paper will deal with the subject of the Muslim Fath as well as the nature of Muslim settlement in Bayt al-Maqdis.

Keywords:

Umar ibn al-Khattab, Bayt al-Maqdis, Aelia, Companions, Conquest, Settlement,

PDF

___

Ağırakça, A. (2015). Kaynaklar Işığında İsrâ ve Miraç Olayı. Artuklu Akademi, 1(2), 1-30.

Ahmed b. Hanbel, E. eş-Şeybanî. (2001). El-Müsned (1. bs., C. 1-40). Beyrut: Müessesetü’r-Risâle.

Ay, R. (1997). Kudüs Şehri Siyasi Tarihi (Başlangıcından M.S. 135’e Kadar) ve Üç Kutsal Dindeki Önemi. (Yayımlanmamış yüksek lisans). Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.

Azimli, M. (2015). Dört Halifeyi Farklı Okumak-1 Hz. Ebu Bekir. Ankara: Ankara Okulu Yayınları.

Balcı, İ. (2002). Hz. Ömer Döneminde Diplomasi. (Yayımlanmamış doktora tezi). On Dokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.

Belâzürî, (1996). Ensâbü’l-Eşrâf (1. baskı., C. 1-13). Beyrut: Dâru’l-Fikr.

Belâzürî, el-Belâzürî. (1988). Fütûhu’l-Büldân. Beyrut: Dâru ve Mektebetü Hilâl.

Bozkurt, N. (2004). Mescid-i Aksâ. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları.

Buhârî, el-Cu‘fî. (2001). El-Câmiʿu’l-müsnedü’s-sahîhu’l-muhtasar min umûri Resûlillâh sallallâhü ʿaleyhi ve sellem ve sünenihî ve eyyâmih (1. bs., C. 1-9). Beyrut: Daru Tavku’n-Necât.

Buhl, F. (1997). Kudüs. İslâm Ansiklopedisi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi.

Demircan, A. (2018). İslam Tarihi 1 (1. bs.). Ankara: Bilimsel Araştırma Yayınları.

Demirci, M. (2009). Kudus’ün Kısa Tarihi ve Hz. Ömer’in Emannamesi. Mescid-i Aksâ Sempozyumu, sunulmuş bildiri, İstanbul: İstanbul Barış Platformu.

Ebû Ubeyd, (t.s). Kitâbü’l-Emvâl (C. 1-1). Beyrut: Dâru’l-Fikr.

Ebû Yûsuf, el-Kûfî. (t.s). Kitâbü’l-Harâc. Kahire: Mektebetü’l-Ezheriyye li’t-Türâs.

el-Uleymî, Ebü’l-Yümn el-Uleymî el-Makdisî el-Hanbelî. (2000). El-Ünsü’l-Celîl bi-Târîhi’l-Kuds ve’lHalîl (1. baskı., C. 1-2). b.y: Mektebetü Dundis.

Eraslan, S. (1997). Sosyal ve Politik Sonuçları İtibariyle Hz. Ömer Devri Fetih Hareketleri. (Yayımlanmamış doktora). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.

Fayda, M. (1989). Hz. Ömer Zamanında Gayrı Müslimler. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.

Gül, M. (2001a). Kudüs ve Tarih İçinde Aldığı İsimler. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2), 305-312.

Gül, M. (2001b). Müslümanların Kudüs’ü Fethi. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (2), 47-58.

Halîfe b. Hayyât, eş-Şeybânî el-Usfurî el-Leysî. (1977). Et-Târîh (2. bs.). Beyrut: Daru’l-Kalem. Halîfe b. Hayyât, eş-Şeybânî el-Usfurî el-Leysî. (2019). Et-Târîh. (Ö. Sabuncu ve M. Sabuncu, Çev.)Ankara Okulu Yayınları (1. bs.). Ankara: Ankara Okulu Yayınları.

Harman, Ö. F. (2002). Kudüs. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları.

İbn Aʻsem, el-Kûfî. (1991). Kitâbü’l-fütûh (1. bs.). Beyrut: Dârü’l-Edvâ’.

İbn Asâkir, (1416–1995). Târîhu Medîneti Dımaşk (C. 1-70). Beyrut: Dâru’l-Fikr.

İbn Kesîr, el-Kaysî el-Kureşî el-Busrâvî ed-Dımaşkī. (1408–1988). El-Bidâye ve’n-Nihâye (1. baskı.). b.y: Dâru İhyâi’t-Turasi’l-Arabî.

İbn Sa‘d, el-Kâtib el-Hâşimî el-Basrî el-Bağdâdî. (1997). Tabakātü’l-Kübrâ (1. baskı., C. 1-8). Beyrut: Dârü’l-Kütübü’l-İlmiyye.

İbn Zencûye, el-Horasânî. (1986). Kitâbü’l-Emvâl (C. 1-3). b.y: Melik Faysal li’l-Buhûs Li’d-Dirâse elİslâmiyye.

İbnü’l-Esîr, eş-Şeybânî el-Cezerî. (1994). Üsdü’l-Gābe fî Maʿrifeti’s-Saḥâbe (1. Baskı., C. 1-8). Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye.

İbnü’l-Esîr, eş-Şeybânî el-Cezerî. (1997). El-Kâmil fi’t-Târîḫ (1. baskı., C. 1-10). Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’lArabî.

Kallek, C. (1997). Haraç. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları.

Kandemir, M. Y. (2012). Ubâde b. Sâmit. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları.

Karabulut, N. (2018). Başlangıçtan Emevilere İslam Tarihinde Kudüs. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çorum.

Karadâvî, Y. (2010). Her Müslümanın Ortak Davası Kudüs. (İ. Marangozoğlu, Çev.) İstanbul: Nida Yayıncılık.

Karan, C. (2020). Ebu Abdullah. Zirveden Dramatik Sona Müslüman Sultanlar içinde (s. 332). İstanbul: Mana Yayınları.

Makdisî, el-Makdisî es-Sa‘dî. (1984). Fedâilu Beyti’l-Makdis (1. baskı., C. 1-1). Suriye: Dâru’l-Fikr.

Makrîzî, (1997). El-Hıtat (1. baskı., C. 1-4). Beyrut: Dâru Kütübü’l-İlmiyye.

Mazak, A. (1989). Emevilerin Sonuna Kadar Kudüs ve Filistin. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.

Mert, R. (2019). Bir Arada Yaşama Bağlamında Hz. Ömer Döneminde Kudüs. Milel ve Nihal, 16(1), 199-215. doi:10.17131

Nu‘mânî, M. Ş. (1977). Asr-ı Saadet. (Ö. R. Doğrul, Çev.) (C. 1-5). İstanbul: Eser Neşriyat.

Numanî, Ş. (1986). Bütün Yönleriyle Hz. Ömer ve Devlet İdaresi. (T. Yaşar Alp, Çev.)Hikmet Yayınları (4. bs.). İstanbul: Hikmet Yayınları.

Orta, F. (2018). Hz. Ömer Zamanında Müslümanların Kudüs’ü Fethi. Yeni Fikir Dergisi, 10(21), 16- 22.

Özel, A. (1996). Gayri Müslim. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları.

Sallâbî, A. M. (2006). Hz. Ömer. (M. Akbaş, Çev.) (5. bs.). İstanbul: Ravza Yayınları.

Sallâbî, A. M. (2015). Siyer-i Nebi. (M. Kasadar ve S. Ergin, Çev.) (4. bs., C. 1-2). İstanbul: Ravza Yayınları.

Sırma, İ. S. (2004). İslâmî Tebliğin Örnek Halifeler Dönemi. Beyan Yayınları (13. bs.). İstanbul: Beyan Yayınları.

Sönmez, Z. (2018). Hz. Ömer’in Arap Yarımadası ve Çevresindeki Hıristiyanlarla Münasebetleri. Uluslararası Hz. Ömer Sempozyumu içinde (C. 2, ss. 255-292). Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Rektörlük Matbaası.

Söylemez, M. M. (2010). İlk Dönem İslâm Toplumunda Gayrimüslimlerin Yeri: Haklar ve Hoşgörü. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 22, 99-124.

Şakir, M. (2004). İslâm Tarihi. (F. Aydın, Çev.) (4. bs., C. 1-8). İstanbul: Kahraman Yayınları.

Taberî, el-Âmülî et-Taberî el-Bağdâdî. (1407). Târîhu’l-Ümem ve’l-Mülûk (1. baskı., C. 1-5). Beyrut: Dâru Kütübü’l-İlmiyye.

Ünal, Y. (2001). Hadis Verilerine Göre Hz. Peygamber’in İlk Kıblesi: Beyt-i Makdis. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 12(12-13), 189-211.

Vâkıdî, el-Vâkıdî el-Eslemî el-Medenî. (1997). Fütûhu’ş-Şâm (1.Baskı., C. 1-2). b.y: Dârü’l-Kütübü’lİlmiyye. Ünal, Y. (2001). Hadis Verilerine Göre Hz. Peygamber’in İlk Kıblesi: Beyt-i Makdis. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 12 (12-13), 189-211.

Zehebî, ez-Zehebî et-Türkmânî el-Fârikî ed-Dımaşkî. (1981). Siyeru a’lâmi’n-nübelâ (3. bs., C. 1-25). Beyrut: Müessesetü’r-Risâle.