Aile Yemekleri, Yeme Davranışları ve Fast-Food Tüketim Sıklığı İlişkisi: KTMU Örneği

Bu çalışmanın amacı, üniversite öğrencilerinin aile ile yeme tutumlarının yeme davranışlarına, yeme davranışların da fast-food tüketim sıklıklarına etkisini ortaya koymaktır. Literatüre bağlı olarak geliştirilen anket ile veriler toplanmıştır. Veriler, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi’nde öğrenim gören 382 öğrenciden elde edilmiştir. Verilerin analizinde SPSS istatistik programı ve Smart PLS 3.3.2 kullanılmıştır. Analiz sonucunda, aile ile yeme tutumu boyutlarından “aile yemeklerindeki atmosfer”, yeme davranışlarından “bilişsel kısıtlama davranışı”nı olumlu yönde etkilerken bilişsel kısıtlama davranışı fast-food tüketim sıklığını olumsuz olarak etkilemektedir. Diğer taraftan aile ile yeme tutumu boyutlarından “aile yemeklerinde öncelikler” boyutu yeme davranışlarından “kontrolsüz yeme davranışı” üzerinde olumlu bir etkiye sahipken, “kontrolsüz yeme davranışı” da fast-food tüketim sıklığı üzerinde olumlu bir etkiye sahiptir. Bu bulgular, öğrencilerin sağlıklı beslenmeleri için aile ile yemek yemenin önemine ve fast-food tüketim sıklığını azaltmak için sağlıksız ve dengesiz beslenmeye karşı çeşitli önlemler alınmasına yönelik çalışmalar yapılmasının gerekliliğine işaret etmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Aile yemekleri, Yeme Davranışı, Fast Food Tüketim Sıklığı, Kırgızistan

The Relationship between Family Meals, Eating Behaviors and Fast-Food Consumption Frequency: The Case of KTMU

The aim of this study is to reveal the effect of university students' eating attitudes with family on eating behaviors and eating behaviors on fast-food consumption frequency. Data were collected with a questionnaire developed based on the literature. The data were obtained from 382 students at Kyrgyz-Turkish Manas University (KTMU). SPSS statistics program and Smart PLS 3.3.2 were used in the analysis of the data. As a result of the analysis, the "atmosphere in family meals", which is one of the dimensions of eating attitude with family, positively affects “cognitive constraint” from eating behaviors, and “cognitive constraint” negatively affects the frequency of fast-food consumption. On the other hand, "priority of family meals" from the dimensions of eating attitude with family has a positive effect on "uncontrolled eating behavior" from eating behaviors, and “uncontrolled eating behavior” has a positive effect on the frequency of fast-food consumption. These findings indicate the importance of eating with family for students to have a healthy nutrition and the necessity of taking various measures against unhealthy and unbalanced nutrition in order to reduce the frequency of fast-food consumption.

Keywords:

Family Meals, Eating Behavior, Fast Food Consumption Frequency, Kyrgyzstan,

PDF

___

Ali, F., Rasoolimanesh, S. M., Sarstedt, M., Ringle, C. M. & Ryu, K. (2018). An assessment of the use of partial least squares structural equation modeling (PLS-SEM) in hospitality research. International Journal of Contemporary Hospitality Management, 30 (1), 514-538. Doi: 10.1108/IJCHM-10-2016-0568.
Alkan, S. A., Özdelikara, A., & Boğa, N. M. (2016). Hemşirelik öğrencilerinin yeme tutumunun belirlenmesi. Koç Üniversitesi Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 13(3), 250-257.
Altun, M., & Kutlu, Y. (2015). Ergenlerin yeme davranışları ile ilgili görüşleri: niteliksel çalışma. Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi, 23(3), 174-184.
Arcan, C., Neumark-Sztainer, D., Hannan, P., Van Den Berg, P., Story, M., & Larson, N. (2007). Parental eating behaviours, home food environment and adolescent intakes of fruits, vegetables and dairy foods: longitudinal findings from project EAT. Public Health Nutrition, 10(11), 1257-1265.
Askari Majabadi, H., Solhi, M., Montazeri, A., Shojaeizadeh, D., Nejat, S., Khalajabadi, Farahani, F. & Djazayeri, A. (2016). Factors influencing fast-food consumption among adolescents in Tehran: A qualitative study. Iran Red Crescent Med J. 18(3):e23890. Doi: 10.5812/ircmj.23890.
Bagozzi R. P. (1980). Performance and satisfaction in an industrial sales force: an examination of their antecedents and simultaneity. Journal of Marketing. 44(2), 65-77. Doi:10.1177/ 002224298004400208.
Bassett, L. (2008). Can conditional cash transfer programs play a greater role in reducing child undernutrition. World Bank Social Policy Discussion Paper, 835, 1-84.
Birch, L. L., & Davison, K. K. (2001). Family environmental factors influencing the developing behavioral controls of food intake and childhood overweight. Pediatric Clinics, 48(4), 893-907.
Boutelle, K. N., Fulkerson, J. A., Neumark-Sztainer, D., Story, M., & French, S. A. (2007). Fast food for family meals: relationships with parent and adolescent food intake, home food availability and weight status. Public Health Nutrition, 10(1), 16-23.
Canpolat, E. & Çakıroğlu, F. P. (2016). Üniversite öğrencilerinin fast-food tüketim alışkanlıkları. ASOS Journal, 4(26):473-81.
Chin, W. W., Peterson, R. A., & Brown, P. S. (2008). Structural equation modelling in marketing: Some practical reminders. Journal of Marketing Theory and Practice, 16(4), 287-298.
Dapi, L. N., Hörnell, A., Janlert, U., Stenlund, H., & Larsson, C. (2011). Energy and nutrient intakes in relation to sex and socio-economic status among school adolescents in urban cameroon, Africa. Public Health Nutrition, 14(5), 904-913.
Demirezen, E., & Coşansu, G. (2005). Adölesan çağı öğrencilerde beslenme alışkanlıklarının değerlendirilmesi. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 14(8), 174-178.
Deveci, B., Deveci, B., & Avcıkurt, C. (2017). Yeme davranışı: gastronomi ve mutfak sanatları öğrencileri üzerine bir araştırma. Journal of Tourism and Gastronomy Studies. 3(5), 118-134. Doi: 10.21325/jotags.2017.86.
Doğan, D. (2019). SmartPLS ile veri analizi, 2. Baskı, Ankara:Zet Yayınları.
Dovey, T. M. (2010). Eating behaviour. England: Mcgraw-Hill Education.
Eisenberg, M. E., Olson, R. E., Neumark-Sztainer, D., Story, M., & Bearinger, L. H. (2004). Correlations between family meals and psychosocial well-being among adolescents. Archives of Pediatrics & Adolescent Medicine, 158(8), 792-796.
Fornell, C. & Larcker, D. F. (1981). Evaluating structural equation models with unobservable variables and measurement error. Journal of Marketing Research, 18(1), 39-50.
Gillman, M. W., Rifas-Shiman, S. L., Frazier, A. L., Rockett, H. R., Camargo Jr, C. A., Field, A. E., ... & Colditz, G. A. (2000). Family dinner and diet quality among older children and adolescents. Archives of Family Medicine, 9(3), 235-240.
Gorin, A. A. & Crane, M. M. (2008) The obesogenic environment. In: Jelalian E., Steele R.G. (eds) Handbook of Childhood and Adolescent Obesity (Issues in Clinical Child Psychology). Boston: Springer. Doi: 10.1007/978-0-387-76924-0_10.
Güleç, M., Yabancı, N., Göçgeldi, E., & Bakır, B. (2008). Ankara'da iki kız öğrenci yurdunda kalan öğrencilerin beslenme alışkanlıkları. Gülhane Tıp Dergisi, 50(2), 102-109.
Hair, J. F., Hult, G. T. M., Ringle, C., & Sarstedt, M. (2013). A primer on partial least squares structural equation modelling (PLS-SEM). Los Angeles: Sage Publications.
Hair, J. F., Ringle, C. M. & Sarstedt, M. (2011), PLS-SEM: indeed a silver bullet, Journal of Marketing Theory and Practice, 19(2), 139-152. Doi: 10.2753/MTP1069-6679190202.
Henseler, J., Ringle, C. M., & Sarstedt, M. (2015). A new criterion for assessing discriminant validity in variance-based structural equation modeling. Journal of the Academy of Marketing Science, 43(1), 115-135.
Işgın, K., Pekmez, C. T., Kabasakal, A., Demirel, Z. B., Besler, H. T., & Çetin, C. (2014). Adölesanlarda duygusal yeme, kontrolsüz yeme ve bilişsel yeme kısıtlaması davranışları ile vücut bileşimi arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. Beslenme ve Diyet Dergisi, 42(2), 125-131.
İkiz, A. N. (2019). TFEQ-R21 ile üniversite öğrencilerinin yeme davranışlarının incelenmesi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies 7(2), 968-979. Doi: 10.21325/jotags.2019.402
Jáuregui-Lobera, I., García-Cruz, P., Carbonero-Carreño, R., Magallares, A. & Ruiz-Prieto, I. (2014). Psychometric properties of Spanish version of the Three-Factor Eating Questionnaire-R18 (Tfeq-Sp) and its relationship with some eating- and body image-related variables. Nutrients. 6(12):5619-35. Doi: 10.3390/nu6125619.
Kabaran, S., & Mercanlıgil, S. M. (2013). Adolesan dönem besin seçimlerini hangi faktörler etkiliyor?. Guncel Pediatri, 11(3), 121-127. Doi: 10.4274/Jcp.11.10820
Karakuş, S. Ş., Yıldırım, H. & Büyüköztürk, Ş. (2016). Üç faktörlü yeme ölçeğinin türk kültürüne uyarlanması: geçerlik ve güvenirlik çalışması. TAF Preventive Medicine Bulletin, 15(3), 229-237. Doi: 10.5455/pmb.1-1446540396
Karlsson J, Persson LO, Sjöström L. & Sullivan M. (2000). Psychometric properties and factor structure of the Three-Factor Eating Questionnaire (TFEQ) in obese men and women. Results from the Swedish Obese Subjects (SOS) study. International Journal of Obesity. 24(12): 1715-1725.
Kıngır, S., Karakaş, A., Şengün, H. İ., & Çenberlitaş, İ. (2015). Üniversite Öğrencilerinin Fast-Food Tercih Etme Sebeplerinin Belirlenmesi: Dicle Üniversitesi Örneği. Seyahat Ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 12(3).
Kıraç, D., Kaspar, E., Avcılar, T., Kasımay Çakır, Ö., Ulucan, K., Kurtel, H., Deyneli, O. & Güney, A. İ. (2015). Obeziteyle ilişkili beslenme alışkanlıklarının araştırılmasında yeni bir yöntem “Üç faktörlü beslenme anketi”. Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 5 (3) , 162-169 . Doi: 10.5455/musbed.20150602015512.
Kline, R. B. (2011). Principles and practice of structural equation modeling. New York: Guilford Press.
Korkmaz, S. (2005). Fast food hızlı yemek pazarında rekabetçi stratejilerin etkinliği: üniversite gençliğinin tercihlerinin analizi. Gazi Üniversitesi Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, (2), 22-39.
Löffler, A., Luck, T., Then, F.S., Sikorski, C., Kovacs, P., Böttcher, Y., Breitfeld, J., Tönjes, A., Horstmann, A., Löffler, M., Engel, C., Thiery, J., Villringer, A., Stumvoll, M., & Riedel-Heller, S. G. (2015). Eating behaviour in the general population: an analysis of the factor structure of the German version of the three-factor-eating-questionnaire (TFEQ) and its association with the body mass index. PLoS One. 10(7):e0133977. Doi: 10.1371/journal.pone.0133977.
Mançe, O. (2006). The factors making first- year university students vulnerable to pathological eating attitudes. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ortadoğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
Maruapula, S., Jackson, J., Holsten, J., Shaibu, S., Malete, L., Wrotniak, B., . . .& Compher, C. (2011). Socio-economic status and urbanization are linked to snacks and obesity in adolescents in Botswana. Public Health Nutrition, 14(12), 2260-2267. Doi:10.1017/S1368980011001339.
Matheson, D. M., Robinson, T. N., Varady, A., & Killen, J. D. (2006). Do Mexican-American mothers’ food-related parenting practices influence their children’s weight and dietary intake?. Journal of The American Dietetic Association, 106(11), 1861-1865.
Moreno-Navarrete, J. M., Catalán, V., Ortega, F., Gómez-Ambrosi, J., Ricart, W., Frühbeck, G., & Fernández-Real, J. M. (2010). Circulating omentin concentration increases after weight loss. Nutrition & Metabolism, 7(1), 27.
Neumark-Sztainer, D., French, S. A., Hannan, P. J., Story, M., & Fulkerson, J. A. (2005). School lunch and snacking patterns among high school students: associations with school food environment and policies. The International Journal of Behavioral Nutrition And Physical Activity, 2(1), 14. Doi: 10.1186/1479-5868-2-14.
Neumark-Sztainer, D., Hannan, P. J., Story, M., Croll, J., & Perry, C. (2003). Family meal patterns: associations with sociodemographic characteristics and improved dietary intake among adolescents. Journal of The American Dietetic Association, 103(3), 317-322.
Neumark-Sztainer, D., Story, M., Perry, C., & Casey, M. A. (1999). Factors influencing food choices of adolescents: findings from focus-group discussions with adolescents. Journal of The American Dietetic Association, 99(8), 929-937.
Neumark-Sztainer, D., Wall, M., Story, M. & Fulkerson, J.A. (2004). Are family meal patterns associated with disordered eating behaviors among adolescents? Journal of Adolescent Health, 35, 350–359. DOI: 10.1016/j.jadohealth.2004.01.004.
Njagı, P. G., (2017). Factors that influence consumption of junk foods in fast food restaurants in Nairobi city country, Kenya. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). University of Nairobi, Kenya.
Olsen, S. O., & Ruiz, S. (2008). Adolescents’ influence in family meal decisions. Appetite, 51(3), 646-653.
Önder, K. & Önder, E. (2019). Eğitim fakültesi öğrencilerinin fastfood tüketim alışkanlıkları ve tüketim alışkanlıklarını etkileyen faktörler: Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi örneği. Ulusoy, K. (Ed.) 3. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Kongresi Bildiri Tam Metinleri Kongre E-Kitabı. (467-477). Bodrum / Muğla.
Pearson, N., Biddle, S. J., & Gorely, T. (2009). Family correlates of fruit and vegetable consumption in children and adolescents: a systematic review. Public Health Nutrition, 12(2), 267-283.
Ringle, C. M., Wende, S., & Becker, J. M. (2015). SmartPLS 3. Boenningstedt: SmartPLS GmbH, http://www.smartpls.com.
Serin, Y. & Şanlıer, N. (2018). Duygusal yeme, besin alımını etkileyen faktörler ve temel hemşirelik yaklaşımları. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 9(2), 135-146.
Shrewsbury, V. A., King, L. A., Hattersley, L. A., Howlett, S. A., Hardy, L. L. & Baur, L. A. (2010). Adolescent-parent interactions and communication preferences regarding body weight and weight management: a qualitative study. International Journal Of Behavioral Nutrition And Physical Activity. 7(1):16. Doi: 10.1186/1479-5868-7-16.
Smith, R. A., White-McNeil, A. & Ali, F. (2020). Students’ perceptions and behavior toward on-campus foodservice operations. International Hospitality Review, 34(1), 13-28. Doi:10.1108/IHR-06-2019-0010.
Stunkard, A. J. & Messick, S. (1985). The three-factor eating questionnaire to measure dietary restraint, disinhibition and hunger. Journal of Psychosomatic Research. 29 (1), 71-83. Doi: 10.1016/0022-3999(85)90010-8.
Şanlıer, N., Konaklıoğlu, E., & Güçer, E. (2009). Gençlerin beslenme bilgi, alışkanlık ve davranışları ile beden kütle indeksleri arasındaki ilişki. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(2), 333-352.
Taşpınar, O. (2018). Fast food tüketiminde ailenin rolü; Çanakkale örneği. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(3). 879-892.
Unur, K. & Gök, D. (2012). Tüketicilerin tez yemek tüketme nedenleri: mersin şehir merkezinde faaliyet gösteren yerel, ulusal, uluslararası zincir tez yemek işletme müşterileri örneği. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15 (27) , 357-387.
Ünalan D., Öztop, D. B., Elmalı, F., Öztürk, A., Konak, D., Pırlak, B. & Güneş D. (2009). Bir grup sağlık yüksekokulu öğrencisinin yeme tutumları ile sağlıklı yaşam biçimi davranışları arasındaki ilişki. İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 16(2), 75-81.
Van Strien, T., Frijters, J. E., Bergers, G. P., & Defares, P. B. (1986). The Dutch Eating Behavior Questionnaire (DEBQ) for assessment of restrained, emotional, and external eating behavior. International Journal of Eating Disorders, 5(2), 295-315.
Widing, R. E., Sheth, J. N., Pulendran, S., Mittal, B. & Newman, B. I. (2003). Customer Behaviour: Consumer Behaviour and Beyond, Melbourne: Cengage Learning.
Yıldırım, S., Uskun, E., & Kurnaz, M. (2017). Bir il merkezinde liselerde eğitim gören öğrencilerin yeme tutumları ve ilişkili faktörler. J. Pediatr Res, 4, 149-55.
Yurtsever, S. S., & Sütcü, S. T. (2017). Algılanan ebeveynlik biçimleri ile bozulmuş yeme tutumu arasındaki ilişkide erken dönem uyumsuz şemaların ve duygu düzenleme güçlüğünün aracı rolü. Türk Psikoloji Dergisi, 32(80), 20-43.