Vagıf Atamov, Murat Musayev, Musa CABBAROV

Azerbaycan’ın Sucul Orman Birlikleri

Bu araştırmada Azerbaycan’ın Sucul ekosistemlerinde rastlanan bitki çeşitliliğinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Kafkasya bölgesinde bitki çeşitliliği açısından Azerbaycan arazisi haylı zengin olması ile diğer bölgelerden farlamnaktadır. Florası ve vejetasyonu ile komşu ülkelerden daha zengin olan Azerbaycan azazisinde orman, step, çimen, frigana, aubalpin ve alpin çayırlıklarla birlikte, su-bataklık ekosistemleri de bitki örtüsünde geniş alanları kaplamaktadır (Grossheym, 1948, Prilipko 1970, Hacıyev1990, Talıbov, İbrahimov, 1996). Bu konu ile ilgili arazi çalışmaları arazi jeobotaniği yöntemlerine uykun olarak 2013-2015 yılları arasında nisan-ekim ayları arasında her ayda 2 kere olmak üzere gerçekleştirilmiştir. Bu ekosistemler düzen kesimlerde; özellikle Kür ve Araz nehirlerinin kıyı kesimlerinde, Kızılağaç Körfezi ve Candar Gölü çevresinde geniş yayılış göstermektedir. Değişik vejetasyon tipleri(çol, yarı çöl, orman, subalpin ve alpin çimen) fonunda lekeler şeklinde olmakla çok sayıda durgun su ve göllerin sahil kesimlerinde rastlanılmaktadır. Su-bataklık florasında 62 familya ve 208 cinse ait toplam 502 takson olduğu ortaya konmuştur. Bu ise Azerbaycan florasının toplam tür sayısının % 11,2’sini kapsamaktadır. Poaceae, Cyperaceae, Ranunculaceae, Fabaceae, Potamogetonaceae, Juncaceae, Salicaceae, Chenopodiaceae, ve Brassicaseae familyalarının su-bataklık florasında çeşitliliği daha zengindir. Sucul ortam seven 12 ağaç, 412 otsu gövdeli bitkiye rastlanılmıştır. Ekolojik olarak değerlendirildiğinde; şirin sulu göller ve etrafında; tuzlu göller ve etrafındaki bataklıklarda; hidrohalofit, psammohalofit, kserohalofit; çayların, tatlı sulu göllerin, bataklıkların etrfında ise mezofit, kseromezofit karakterli bitkiler baskın olarak yayılmaktadır. Su-bataklık orman birliklerine ait: Salixetum albae, Phragmeto-Alnetum barbati, Populetum nigrae, Rubeto- Elagnetum angustifoliae, Vərbasco thapsus-Hippophaetum rhamnoidesae, Phragmeto communisae-Tamaricetum ramosissimae, Populetum albae, Salici purpureae-Populetum nigrae.

Anahtar Kelimeler:

sucul habitat, bitki birliği, çeşitlilik, Azerbaycan

Azerbaijan's Connected Plant Diversity in Aquatic Habitat

In this research, it was aimed to reveal plant diversity which is seen in Azerbaijan's aquatic ecosystems. The Azerbaijani territory in terms of plant diversity in the Caucasus region is far from the other regions with its rich richness. Water and swamp ecosystems cover a wide area of vegetation within the Azerbaijani forest, which is richer in flora and vegetation than neighboring countries (Grossheym, 1948, Prilipko 1970, Haciyev1990, Talıbov, İbrahimov 1996), along with forest, steppe, grass, frigana, aubalpine and alpine meadows. Land studies related to this subject are carried out twice a month during April-October between 2013 and 2015 in accordance with the methods of land geobotanism. Examples of flora and vegetation were taken and records were made, including Kizilagaç Bay, Ak-lake, Şabran Port and Hacıqabul Lake and Caspian Sea Deluge (Nevtçala). Plant samples belonging to aquatic ecosystems are arranged according to herbarium construction rules and are kept in the Herbarium of Azerbaijan National Academy of Sciences Botanical Institute. These ecosystems are in order; Especially in the flat sections of Kür-Araz plains, Abşeron, Samur-Deveçi, Alazan-Eyriçay, Mil, Mugan, Shirvan, Ceyrançol, Qobustan and Nahcivan. The waters-swamp ecosystems of Sarısu, Ağzıbirçala, Akgöl, Candargöl, Büyük Alagöl, Gökgöl, Hacıgabul, Büyük-Şor, Aşık Kara, Karaçug and Kızılğaç Bay all show wide distribution. Numerous lakes are found in coastal areas, especially on the Caspian coast, in the form of stains in different types of vegetation (chol, semi desert, forest, subalpine and alpine grass). It has been revealed that 502 taxa belong to 62 families and 208 glands in the water-swamp flora. This includes 11.2% of the total number of species of Azerbaijan flora. Poaceae, Cyperaceae, Ranunculaceae, Fabaceae, Potamogetonaceae, Juncaceae, Salicaceae, Chenopodiaceae, and Brassicaseae are more abundant in the water-swamp flora. There are 12 trees, 412 herbaceous plants with an aquatic environment. When evaluated ecologically; Cute watery lakes and around; Salty lakes and swamps around; Hydrohalophite, psammohalophite, xerophthalite; Teas, sweet watery lakes and mesophytes and xeromesophytes are predominantly spread in the swamps. In the in-water plant assemblies: İn aquatic forets dominatitet assosations: Salixetum albae, Phragmeto-Alnetum barbati, Populetum nigrae, Rubeto- Elagnetum angustifoliae, Vərbasco thapsus-Hippophaetum rhamnoidesae, Phragmeto communisae-Tamaricetum ramosissimae, Populetum albae, Salici purpureae-Populetum nigrae.

Keywords:

aquatic habitat, plant assosciation, diversity, Azerbaijan,

PDF

___

1. Aliyev, C. A. 1969. Flora i rastitelnost vodoyomov Azerbaydjana i ik kozyaystvennoe znaçenie. Avtoref. diss.dokt.biol.nauk, Baku. 52 .
2. Аliyev C. А. Rastitelnost ozera Ak-göl. // Uç. Zap.AGU, ser.biol. nauk, 1967a, № 2, с. 24-27.
3. Аliyev, C. А. Sovremennoe sostoyanie rastitelnosti ozera Sarı-su // Uç. Zap.AGU, ser.biol. nauk, 1966, № 4, с. 11-16.
4. Аliyev C. А. Geobotaniçeskaya karakteristika formasii trostnika obıknovennogo vodoyomov Azerbaidjana. // Сообщ. 2.-Уч. Зап. АГУ, сер. биол. наук, 1971, №3, с. 34-39.
5. Аliyev C. А. Flora i rastitelnost vodoyomov Azerbaidjana i ik hozyaystvennoe znaçenie. Аvtoref. Dis... dokt. Biol. Nauk., Baku, 1969, 52 с.
6. Atamov, V. V. 2008. Phytosociological Characteristics the Vegetation of the Caspian`s Shores in Azerbaijan. International Journal of Botany V. 4/ 1; 1-13.
7. Atamov V., Musayev M, 2016. A new record fort he Flora of Azerbaijan Ranunculus trachophyllus Chaix (Ranunculaceae). Bangladesh Journal of Botany, Bangladesh J. Bot. 45(3): 703-706.
8. Babayev, F. 1974. Flora i rastitelnost gornık ozer Malogo Kafkaza. Avtoref...diss. kand. biol.nauk. Baku. 31.
9. Efendiyeva, S. M. 1989. Vodno-Bolotnaya flora i rastitelnost Apşeronskogo poluostrova i prilegayuşik ostrovov. Avtopef... diss. kandidat biol. nauk. Baku. 22.
10. Flora Azerbaydjana, (1-8. cilt). Izd.vo AN Azerb.SSR, Baku. 1950-1961.
11. Grossheym, A. A. 1936. Rastitelnıy resursı Kafkaza. M., MOİP, 435.
12. Grossheym A.A. Rastitelnıy pokrov Kavkaza. Izd.MOIP, M.-L., 1948, 248.
13. Glushko T. A. 1989. Influence of the Caspain sea wart level on the formation of landscape on the north-eastern coast. J.of Problems of Desert Development, Ashkhabad: 5, 25-32.
14. Katanskaya,V.M. 1981.Vısşaya vodnaya rastitelnost kontinentalnık vodoyomov SSSR. “Nauka”, L., 185 pp.
15. Klimat Azerbaydjana, 1968. Azerb.İlim.Akad. Baku. 385.
16. Ibrahimov, E.Ş. 2005. Rastitelnost Nakçıvanskoy Avtonomnoy Respubliki i yey narodnokozyaystvennoy znaçenie. Baku. 230.
17. Talibov, T., Ibrahimov, E. 2008. Nakçıvan muhtar respublikası florasının taksonomik spektri, Nahçıvan. 350.
18. Seçmen Ö., Leblebici E. 1997. Türkiye sulak alan bitkileri ve Bitki örtüsü. Ege Üniversitesi basımevi, Bornova, İzmir. 404.
19. Sultanov, E.G. 2000. Potential Ramsar Sites of Azerbaijan, baku, Wetlands International – AEME Publ., Baku. 152.
20. Memmedov, V.A. 2011. Kür çökekliği göllerinin ekohidroloji problemleri ve onların tenzimlenmesinin esasları. Azerb. MBA Geologiya Enstitüsü eserleri. Bakı-Nafta Press. 339.
21. Musayev, M. K. 2010. Kür-Araz ovalığının şirin su hövzelerinin florası ve bitkiliğinin müasir ekoloji veziyyeti. Bakı. 138.
22. Prilipko, L. I., 1939. Rastitelnıe otnoshenie Nakiçev. ASSR. Iz-vo AN Az.FAN SSSR, T.VII, Baku. 196.
23. Prilipko, L. I. 1965. Karta rastitelnosti Azerbaydjanskoy SSR, Moskov, M 1:1 000 000.
24. Prilipko, L.I. 1970. Rastitelnıy pokrov., Azerbaydjana. Baku. 168.
25. Prilipko, L.I., Agacanov, S.D. 1972. Rastitelnost Azerbaydjanskogo poberejiya Kaspiya i prognozı yey izmeneniya vı svyazi sı dinamikoy urovnya morya. Vı kn.: Baku. 52-61.
26. Prilipkpo, L.I., Aliyev, R.A., Bogdanov, M.P., Mailov, A.I. 1961. Perspektivı ispolzovaniya prirodnıch zapasov Trostnika i Arundo trostnikovogo dlya bumajno-selluloznoy promışlennosti vı Azerbaydjane. J. İzvestiya AN Azerb.SSR, seriya biol. i med. nauk, Baku, 7, 31-43.
27. Haciyev, V. D. 1970. Vısokogornaya rastitelnost Bolşhogo Kafkaza i ee xozyaystvennaya .znaçeniya. Baku.,Elm, -280 p.
28. Haciyev, V. D. i dr., 1979. Flora i rastitelnost vısokogorii Talışha . Baku , Elm, 148.
29. Haçiev, V. D., i dr., 1990. Vısokogornaya rastitelnost Malogo Kafkaza. Baku, Elm, 210.
30. Haciyev, V. D. 1992a. Azerbaycan’ın bitki örtüsü haritası. Baku, M.1:600 000.
31. Haciyev, V. D., Mailov, A.I., Atamov, V.V., Ponomarenko, L.I. 1991. Zapası Phragmites australis(Cav.)Trin.ek. Steud. i Arundo donak L. vı Azerbaydjane. J. Rastitelnıy resursı, Leningrad: 3, 42-46.
32. Haciyev, V.C. 1992b. Rastitelnıy pokrov Azerbaydjana. GK geodezii i kartografii Azerb.Respubliki, Baku, 242.
33. Şaksuvarov, R.T. 1994. Psammofitnaya rastitelnost pribrejnoy polosı Kaspiyskogo morya (Samur-Divicinskaya allyuvialno-morskaya) nizmennost. Avtoref. Dissert. kand. biol. nauk. Baku, 33.
34. Vоlоbuуев В. Р. Почвы и климат Изд-во АН Аз.ССР, Баку: 1953, 320 с.