Türkiye’de Ampirik Anlamda Gerçekleştirilen Sekülerleşme Çalışmalarına Dini Sosyolojik Bir Bakış

Sekülerleşme en temel anlamda dinin bireysel ve toplumsal hayatta önemini kaybettiği, bilimin ve aklın egemen olmaya başladığı süreci ifade etmektedir. Sekülerleşmeyi Batı toplumunda kökleştiren hareketler ise Rönesans, Reform, Protestanlık ve Sanayi Devrimidir. Bu hareketlerin, Batı toplumlarının Hıristiyan inancından uzaklaşmasında etkili olduğu düşünülmektedir. Her toplumun kendi modernlik ve sekülerleşme sürecini kendisinin oluşturması gerektiği düşüncesinden hareketle Türk toplumunda yaşanan sekülerleşmeyi de kendi içerisinde okumak önemlidir. Bu minvalde çalışmanın konusu Türkiye’de ampirik anlamda gerçekleştirilen sekülerleşme çalışmalarının dini sosyolojik açıdan değerlendirilmesidir. Bu doğrultuda 2009-2020 yılları arasında yapılmış, dört yüksek lisans tezi, beş doktora tezi ve iki kitap ele alınmıştır. Nitel araştırma yönteminin dokümantasyon tekniği kullanılarak, bu saha çalışmaları içerik, yöntem, örneklem grubu açısından incelenmiştir. Çalışmanın sonucunda; Türkiye’de yapılan saha çalışmalarının, lise ve üniversite gençliği, sağlık çalışanları, kadınlar, iş adamları, dini tarikatlar gibi farklı örneklem grupları üzerinden ele alındığı ve sekülerlik belirtisi olarak sadece dini tutum ya da dindarlık derecelerinin betimlenmediği, aynı zamanda sekülerlik belirtisi olan davranış, tutum ya da düşünce biçimlerinden oluşan ölçek ve anket formlarına da yer verildiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler:

Din Sosyolojisi, Sekülerleşme, Türkiye’de Sekülerleşme, Sekülerlik, Amprik Çalışmalar

A Religious Sociological Perspective to The Empirically Conducted Secularization Studies in Turkey

Secularization, in the most basic sense, refers to the process in which religion loses its importance in individual and social life, and science and reason begin to dominate. Every society needs to create its own process of modernity and secularization. Based on this idea, it is important to try to understand the secularization experienced in Turkish society within itself. In this respect, the subject of our study is the evaluation of the secularization studies carried out empirically in Turkey in terms of content and method. In this direction, four master's theses, five doctoral dissertations and two books were discussed. By using the documentation technique of the qualitative research method, these field studies were evaluated in terms of content, method and sample group. As a result of the study, It has been observed that field studies conducted in Turkey are handled over different sample groups such as high school youth, healthcare professionals, university youth, women, businessmen, religious sects. It was observed that not only religious attitudes or degrees of religiosity were described as a sign of secularity, but also scales and questionnaires consisting of behaviors, attitudes, or ways of thinking, which are signs of secularity, were used.

Keywords:

Sociology of Religion, Secularization, Secularization in Turkey, Secularity, Empirical Studies,

PDF

___

Aktürk, Eyüp. Dini Yönelim ve Seküler Dünya Görüşünün Turizmin Algılanmasına Etkileri. Sakarya: Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
Akyüz, Niyazi - Gürsoy, Şahin. “Modernleşme Sekülerleşme İlişki Üzerine Sosyolojik Bir Değerlendirme”. Dinler Tarihi Araştırmaları – VI. Sekülerleşme ve Dini Canlanma Bildiri Kitabı. haz. Ali İsra Güngör. 79-89. Ankara: Türkiye Dinler Tarihi Derneği, 2008.
Amman, Tayfur. “Türkiye’de Ailenin Açık ve Örtülü Sekülerleşmesinin Sosyolojik Analizi”. Aile ve Eğitim. ed. Mehmet F. Bayraktar. 41-70. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2010.
Aydınalp, Halil. Din ve Dünyevileşme. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2018.
Bağcı, İkram. Türkiye’deki Muhafazakâr ve Seküler Gençlerin Farklı Kültürlerle Bir Arada Yaşamaya Bakışı. İstanbul: İstanbul Medeniyet Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Doktora Tezi, 2020.
Berger, Peter. “Sekülerleşme Yanlışlandı”. çev. Mehmet Ali Kirman. Sekülerleşme Klasik ve Çağdaş Yaklaşımlar. ed. Mehmet Ali Kirman ve İhsan Çapçıoğlu. 223-234. Ankara: Otto, 2015.
Bruce, Steve. “Sekürleşme: Sistematik Bir Betimleme”. çev. İhsan Çapçıoğlu. Sekülerleşme Klasik ve Çağdaş Yaklaşımlar. ed. Mehmet Ali Kirman-İhsan Çapçıoğlu. 25-44. Ankara: Otto, 2015.
Darende, Ömer Faruk. Hans Mol’un Kimlik Kuramı Bağlamında Kutsal-Seküler Kimlik Dönüşümü: Menzil Nakşiliği Örneği. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2020.
Dellaloğlu, Besim. “Laik ve Sekülerin Politik Teolojisi. Sekülerleşme Tartışmaları. ed. Mehmet Ali Kirman-Volkan Ertit. 31-48. Ankara: Kadim Yayınları, 2019.
Demir, Talip. Sağlık Çalışanları ve Sekülerleşme (Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Balcalı Hastanesi Örneği). Adana: Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
Ertit, Volkan. Endişeli Muhafazakârlar Çağı. Ankara: Liberte Yayın Grubu, 2015.
Giddens, Anthony. Sosyoloji. İstanbul: Kırmızı Yayınları, 2019.
Gorski, Philip. “Sekülerleşme Tartışmasını Tarihselleştirme: Bir Araştırma Gündemi”. çev. Ali Bayer. Sekülerleşme Klasik ve Çağdaş Yaklaşımlar. ed. Mehmet Ali Kirman- İhsan Çapçıoğlu. 119-138. Ankara: Otto, 2015.
Güloğlu, Mehmet Fatih. Kentte Kalış Süresi ve Sekülerleşme: Seyhan Örneği. Adana: Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
Hacıoğlu, Semra. Sekülerleşme Sürecinin Muhafazakâr Kadın Algısı Üzerindeki Etkileri. Rize: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
Hadden, Jeffrey. “Sekülerizmden Dönüş”. Sekülerizm Sorgulanıyor. ed. Ali Köse. 150-165. İstanbul: Ufuk Yayınları, 2002.
Kirman, Mehmet Ali. Din Sosyolojisi Sözlüğü. Adana: Karahan Kitapevi, 2016.
Konut, Cuma. Din ve Sekülerlik Bağlamında Eğlence Kültürü. Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, KSÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2012.
Köse, Ali. “Sekülerden Kutsala Yolculuk”. ed. Ali Köse. 203-222. İstanbul: Ufuk Yayınları, 2002.
Köse, Ali. “Sekülerleşme Teorileri Bağlamında Türkiye’de Din ve Modernleşme”. Laik Ama Kutsal. ed. Ali Köse. 11-19. İstanbul: Etkileşim Yayınları, 2006.
Kurt, Abdurrahman. İş Adamlarında Dindarlık ve Dünyevileşme. Bursa: Emin Yayınları, 2009.
Luckman, Thomas. Görünmeyen Din. Çev. Ali Coşkun vd. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2015.
Marshall, Gordon. Sosyoloji Sözlüğü. çev. Osman Akınhay-Derya Kömürcü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 2005.
Onat, Hasan. “İnsanlığın Geleceği Açısından Sekülerleşme ve Din”. Dinler Tarihi Araştırmaları – VI. Sekülerleşme ve Dini Canlanma Bildiri Kitabı. haz. Ali İsra Güngör. 268-277. Ankara: Türkiye Dinler Tarihi Derneği, 2008.
Riis, Ole. “Modern Toplumda Din Araştırmaları Alanındaki Son Gelişmeler”. çev. Bünyamin Solmaz ve İhsan Çapçıoğlu. Sekülerleşme Klasik ve Çağdaş Yaklaşımlar. ed. Mehmet Ali Kirman-İhsan Çapçıoğlu. 355-374. Ankara: Otto, 2015.
Stark, Rodney. “Toprağın Bol Olsun Sekürleşme”. Sekülerizm Sorgulanıyor. ed. Ali Köse. 33-75. İstanbul: Ufuk Yayınları, 2002.
Şen, Seher. Din ve Sekülerleşme: Lise Gençliği Üzerine Sosyolojik Bir Araştırma (Kocaeli İli İzmit İlçesi Örneği). İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek lisans Tezi, 2019.
Şentürk, Recep. Yeni Din Sosyolojileri. İstanbul: İz Yayınları, 2005.
Wilson, Bryan. “Sekülerleşme”. çev. Ali Bayer. Sekülerleşme Klasik ve Çağdaş Yaklaşımlar. ed. Mehmet Ali Kirman-İhsan Çapçıoğlu. 9-24. Ankara: Otto, 2015.