Seçilmiş Ülkelerin Çevresel Performanslarının Bütünleşik CRITIC - MABAC Yöntemleriyle Ölçülmesi

Çevresel problemlerin ciddi seviyelere ulaşması ve küresel bir sorun olması sebebiyle bütün ülkelerin gündeminde yer almaktadır. Ülkelerin çevresel sorunları çözmek için çeşitli önlemler alması gerektiği açıkça görülmektedir. Bu çalışmanın amacı, gayri safi yurt içi hasılada dünya sırlamasında ilk elli içerisinde yer alan OECD ve AB üyesi yirmi dört ülkenin çevresel performanslarını, İklim Değişikliği Performans Endeksi (CCPI) ve Çevresel Performans Endeksi (EPI) içerisinde yer alan kriterleri dikkate alarak, çok kriterli karar verme yöntemlerinden CRITIC ve MABAC yöntemleriyle ölçmektir. İlk olarak 2021 yılı veriler kullanılarak, İklim Değişikliği Performans Endeks ve Çevresel Performans Endeks kriterlerinin önem dereceleri, CRITIC yöntemi ile ayrı ayrı hesaplanmıştır. Ardından seçilmiş ülkelerin çevresel performansları, bütünleşik CRITIC - MABAC ve kriterler eşit ağırlıklı - MABAC olmak üzere iki yöntem uygulanarak sıralanmıştır. Son olarak ise her iki endekste yer alan kriterler birlikte değerlendirilerek ülkelerin çevresel performansları ölçülmüştür. Elde edilen sonuçlar endeks raporlarındaki sıralamayla karşılaştırılmış ve kullanılan yöntemlerin bu endekslerde uygulanabilirliği incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Çevresel Performans, İklim Değişikliği Performans Endeksi, CRITIC, MABAC

Measurement of the Environmental Performance of Selected Countries with Integrated CRITIC - MABAC Methods

Environmental problems are on the agenda of all countries since they have reached severe levels and are a global problem. It is seen that countries need to take various measures to solve environmental problems. The aim of this study is to measure the environmental performances of twenty-four OECD and EU member countries that are among the top fifty in the world in gross domestic product with CRITIC and MABAC methods, which are multi-criteria decision-making methods, taking into account the criteria in the Climate Change Performance Index (CCPI) and Environmental Performance Index (EPI). The importance levels of the Climate Change Performance Index and Environmental Performance Index criteria for 2021 were calculated separately with the CRITIC method. Then, the environmental performances of selected countries for 2021 were calculated by applying two methods: integrated CRITIC – MABAC and equally weighted criteria – MABAC. Finally, the environmental performances of the countries were measured by evaluating the criteria in both indices together. The results obtained were compared with the rankings in the index reports and the applicability of the methods used in these indexes was examined.

Keywords:

Environmental Performance, Climate Change Performance Index, CRITIC, MABAC,

PDF

___

Acuner, E. & Yerdeken Kaygın, C. (2021). Türkiye turizm verilerinin CRITIC ve MABAC yöntemleriyle Testi: 2005-2019. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 5(4), 2403-2424.
Al, İ. (2019). Sürdürülebilir kalkınma ve yeşil ekonomi: Türkiye için bir endeks önerisi. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(1), 112- 124.
Ahmad, S., Bingöl, S. & Wakeel, S. (2020). A Hybrid Multi- Criteria Decision-Making Method for robot selection in flexible manufacturing system. Middle East Journal of Science, 6(2), 68-77.
Akandere, G. (2021). Kuşak yol ülkelerinin lojistik ve çevresel performansının analizi. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 20(4), 1893-1915.
Akbulut, O. Y. (2020). Finansal performans ile pay senedi getirisi arasındaki ilişkinin bütünleşik CRITIC ve MABAC ÇKKV teknikleriyle ölçülmesi: Borsa İstanbul çimento sektörü firmaları üzerine ampirik bir uygulama. Pamukkale Üniversitesi sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 40, 471-488.
Alkaya, A. (2022). Ekonomi, Finans ve İktisadi Bilimler Alanında Akademik Çalışmalar- I: Hasan Selçuk Eti (Ed.), OECD Ülkelerinin Çevresel Performans Etkinliklerinin Veri Zarflama Analizi ile Değerlendirilmesi, (s.9-30). İstanbul: Artikel Akademi.
Altıntaş, F. F. (2021). Çevre performanslarının ENTROPİ tabanlı ROV, ARAS, ve COPRAS yöntemleri ile ölçülmesi: G20 grubu ülkeleri örneği. Social Sciences Research Journal, 10(1), 55-78.
Akandere, G. & Zerenler, M. (2022). Doğu Avrupa ülkelerinin çevresel ve ekonomik performanslarının bütünleşik CRITIC- TOPSIS yöntemiyle değerlendirilmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 25(25.Özel Sayısı), 524-535.
Balı, S. & Yaylı, G. (2019). Karbon vergisinin Türkiye’de uygulanabilirliği. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 54(1), 302-319.
Bek, N. (2019). Çevresel performans endeksi ve sürdürülebilir yönetişim göstergeleri kapsamında ülke karşılaştırması: Türkiye ve İsviçre örneği. International Journal of Innovative Approaches in Social Sciences, 3(2), 36-45.
Botetzagias, I., Tsagkari, M. & Malesios, C. (2018). Is the “Troika” bad for the environment? An analysis of EU countries environmental performance in times of economic downturn and austerity memoranda. Ecological Economics, 150, 34-51.
Bozanic, D. I., Pamucar, D. S. & Karovic, S. M. (2016). Application the MABAC method in support of decision-Making on the use of force in a defensive operation. Technics, 71, 97-104.
CCPI, (2022). Climate Change Performance Index, (Erişim: 01.06.2022), https://ccpi.org/ccpi-philosophy-team/
Çakın, E. & Ayçin, E. (2019). Ülkelerin çevresel performanslarının çok kriterli karar verme yöntemleri ve bulanık mantık tabanlı bir yaklaşım ile bütünleşik olarak değerlendirilmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 14(3), 631-656.
Çalık, A. (2021). Grup karar verme yöntemlerini kullanarak yeşil tedarikçi seçimi: Gıda endüstrisinde bir örnek olay çalışması. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 17(1), 1-16.
Çelik, S. (2020). Türk katılım bankacılığı sektöründe performans analizi: Bütünleşik CRITIC ve MABAC uygulaması. İslam Ekonomisi ve Finansı Dergisi, 6(2), 311-334.
Diakoulaki, D., Mavrotas, G. & Papayannakis, L. (1995). Determining objective weights in multiple criteria problems: The CRITIC Method. Computers ops. Res., (22), 7, 763-770.
Ding, D. K. & Beh, S. E. (2022). Climate change and sustaiınability in ASEAN countries. Sustainability, 14(999), 1-17.
Djoundourian, S. (2012). Environmental performance of developing countries: A comparative study. Topics in Middle Eastern and African Economies, 14, 265- 277.
Ecer, F. (2020). Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri: Geçmişten Günümüze Kapsamlı Bir Yaklaşım. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
EPI (2022a). Environmental Performance Index, Ranking country performance on sustainability Issues (Erişim: 06.04.2022), https://epi.yale.edu/downloads/epi2022report06062022.pdf
EPI (2022b), Environmental Performance Index (Erişim: 26.06.2022), https://epi.yale.edu
Ha, L. T., Huong, T. T. L. & Thang, T. T. (2022). Is digitalization a driver to enhance environmental performance? An empirical investigation of european countries. Sustainable Production and Consumption, 32, 230-247.
Gomes, L. A., Santos, A. F., Pinheiro, C. T., Gois, J. C. & Quina, M. J. (2020). Screening of waste materials as adjuvants for drying sewage sludge based on environmental, technical and economic criteria. Journal of Cleaner Production, 25,1-10.
Karaman, S. & Gökalp, Z. (2010). Küresel ısınma ve iklim değişikliğinin su kaynakları üzerine etkisi. Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi. 3(1), 59-66.
Keleş, M. K. (2022). CRITIC temelli MABAC yöntemi ile Türk Hava Yollarının yıllara göre performansının değerlendirilmesi. MAKÜ-Uyg. Bil. Derg., 6(1), 53-67.
Kılıç Akıncı, S. & Akıncı, M. M. (2010). Sürdürülebilir kalkınmaya katkı bağlamında örgütlerin çevresel performansları ve performans değerlendirme teknikleri. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24(1), 193- 207.
Matsumoto, K., Makridou, G. & Doumpos, M. (2020). Evaluating environmental performance using data envelopment analysis: The case of european Countries. Journal of Cleaner Production, 272, 1-13.
Olafsson, S., Cook, D., Davidsdottir, B. & Johannsdottir, L. (2014). Measuring countries’ environmental sustainability performance - A review and case study of Iceland. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 39, 934-948.
Orhan, M. & Mutlu, H. T. (2021). Ülkelerin Covid-19 pandemisine karşı mücadelelerinin CRITIC tabanlı MABAC yöntemiyle değerlendirilmesi. Nicel Bilimler Dergisi, 3(2), 173-189.
Özkan, M. & Özcan, A. (2018). Veri Zarflama Analizi (VZA) ile seçilmiş çevresel göstergeler üzerinden bir değerlendirme: OECD performans incelemesi. Yönetim Bilimleri Dergisi, 16(32), 485-508.
Özkan Aksu, E. & Temel Gencer, C. (2018). Veri Zarflama Analizi ile OECD ülkelerinin çevre performansının incelenmesi. UİİİD-IJEAS (18. EYİ Özel Sayısı), 191-206.
Pamucar, D. & Cirovic, G. (2015). The selection of transport and handling resources in logistics centers using multi-attributive border approximation area comparison (MABAC). Expert Systems with Applications, 42, 3016-3028.
Pamucar, D., Petrovic, I. & Cirovic, G. (2018). Modification of the Best-Worst and MABAC methods: A novel approach based on interval- valued fuzzy-rough numbers. Expert Systems with Applications, 91, 89-106.
Signes, A. P., Royo, R. C. & Ona, M. S. (2022). Can a country’s environmental sustainability exert influence on its economic and financial situation? The relationship between environmental performance indicators and country risk. Journal of Cleaner Production, 375, 1-10.
Simic, V., Gökasar, I., Deveci, M. & Karakurt, A. (2022). An integrated CRITIC and MABAC based type-2 neutrosophic model for public transportation pricing system selection. Socio-Economic Planning Sciences, 80, 1-22.
Sözen, A., Karık, F. & Çiftçi, E. (2016). Türkiye’nin çevresel performansının OECD ve BRICS ülkeleri ile karşılaştırılması, ISEM2016. 3rd International Symposium on Environment and Morality, 205-213.
Stojanovic, I. & Puska, A. (2021). Logistics performances of gulf cooperation council’s countries in global supply chains. Decision Making: Applications in Management and Engineering, 4(1), 174-193.
Tektüfekçi, F. & Kutay, N. (2016). The relationship between EPI and GDP growth: An examination on developed and emerging countries. Journal of Modern Accounting and Auditing, 12(5), 268-276.
Topal, M. H. & Hayaloğlu, P. (2017). Farklı gelişmişlik düzeylerinde kurumsal kalitenin çevre performansı üzerindeki etkisi: ampirik bir analiz. Sosyoekonomi, 25(32), 189-212.
Tulun, Ş., Arsu, T. & Gürbüz, E. (2022). Selection of the most suitable biogas facility location with the geographical information system and multi- criteria decision- making methods: a case study of Konya Closed Basin, Turkey. Biomass Conversion and Biorefinery, 1-23.
Tunçarslan, N. (2018). BRICS ülkelerinin iklim ve çevre politikaları: Karşılaştırmalı bir analiz. Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2), 36-50.
Uludağ, A. S. & Doğan, H. (2021). Üretim Yönetiminde Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri: Literatür, Teori ve Uygulama. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Vezzoli, C & Manzini, E. (2008). Design for Environmental Sustainability. Springer-Verlag London.
Wei, G., Wei, C., Wu, J. & Wang, H. (2019). Supplier selection of medical consumption products with a probabilistic linguistic MABAC method. International Journal of Environmental Research and Public Health, 16(5082), 1-15.
Yiğit, S. (2020). Küreselleşmenin ulusların çevresel performansı üzerindeki etkisi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 64, 162-174.
Zavadskas, E. K., Stević, Ž., Turskis, Z., & Tomašević, M. (2019). A novel extended EDAS in Minkowski Space (EDAS-M) method for evaluating autonomous vehicles. Studies in Informatics and Control, 28(3), 255-264.