Yol Boyu Heyelanlarına Bir Örnek: Ardahan - Göle Heyelanı

Heyelan, ülkemizde depremlerden sonra en fazla meydana gelen bir afettir. Heyelanın yarattığı etkiler ise ciddi can ve mal kaybı ile sonuçlanmakta ve ülke ekonomisine ciddi zararlar vermektedir. Bu çalışma kapsamında Ardahan-Göle karayolunun 8. km’sinde meydan gelen Ardahan-Göle Heyelanı inceleme konusu olarak ele alınmıştır. Bu doğrultuda Ardahan-Göle Heyelanı ve çevresinde arazi çalışmalarıyla incelemeler yapılarak heyelanı tetikleyen unsurlar ile heyelanın morfometrik özellikleri belirlenmeye çalışılmıştır. Heyelanın haritalanması amacıyla İHA ile elde edilen görüntüler kullanılarak 2,5 cm yersel çözünürlüğe sahip ortofoto ve 10 cm yersel çözünürlüğe sahip sayısal yükselti modeli oluşturulmuştur. Toplanan veriler CBS ortamında işlenerek heyelanın haritası yapılmıştır. Öte yandan arazi çalışmaları sırasında alınan numunelere XRD analizi uygulanarak kayma yüzeyi gereçlerinin jeokimyasal yapısı ortaya konulmuştur. Bölgede heyelana duyarlı alanların tespit edilmesi için frekans oranı yöntemi ile heyelan duyarlılık analizi üretilmiştir. Elde edilen bulgulara göre; rotasyonel kayma tipi bir özellik gösteren Ardahan Göle Heyelanı karayolu genişletme faaliyetlerinin tetiklemesiyle meydana gelmiş ve akabinde yol yapımı çalışmalarında aksamalara neden olmuştur. XRD sonuçlarına göre kil minerallerine ait oranların yüksek olması heyelanın gelişmesinde rol oynamıştır. Antropojenik ve doğal süreçlerin bölgede yeni heyelanları tetiklemesi ihtimali göz önüne alınarak frekans oranı yöntemi ile heyelan duyarlılık analizi üretilmiş ve bu analizin sonucuna göre çok yüksek ve yüksek duyarlı alanların %33,11’lik bir alan kapladığı ortaya koyulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Heyelan, Frekans oranı, XRD, CBS, Ardahan

An example of roadside landslides: Ardahan - Göle landslide

PDF

___

Ahmed, K. S., Basharat, M., Riaz, M. T., Sarfraz, Y. ve Shahzad, A. (2021). Geotechnical investigation and landslide susceptibility assessment along the Neelum road: a case study from Lesser Himalayas, Pakistan. Arabian Journal of Geosciences, 14(11). Doi:10.1007/s12517-021-07396-6
Atalay, İ. (2016). Toprak Oluşumu, Sınıflandırılması ve Coğrafyası, Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri, İzmir.
Atalay, İ. ve Koçman, A., (1979). Kuzey Anadolu'nun jeotektonik ve morfotektonik ana çizgileri: Jeomorfoloji Dergisi, S. 41 - 75.
Ataol, M. & Yeşilyurt, S. (2014). Çankiri-Ankara Karayolu Boyunca (Akyurt-Çankırı Arasi) Heyelan Risk Bölgelerinin Belirlenmesi. Coğrafya Dergisi, 0 (29), 51-69. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/iucografya/issue/25074/264646
Ayalew, L. & Yamagishi, H. (2005). The application of GIS-based logistic regression for landslide susceptibility mapping in the Kakuda-Yahiko Mountains, Central Japan. Geomorphology, 65(1–2), 15–31. doi: 10.1016/J.GEOMORPH.2004.06.010
Bozdoğan, M. & Canpolat, E. (2022). Analitik Hiyerarşi Süreci (AHS) İle Delibekirli (Kırıkhan/Hatay) Havzası’nın Kütle Hareketleri Duyarlılık Analizi. Ege Coğrafya Dergisi, 31(1), 33–53. doi:10.51800/ecd.1054815
Çellek, S. 2020. Morphological parameters causing landslides: A case study of elevation. Bulletin of the Mineral Research and Exploration 162, 199-227. https://doi.org/10.19111/bulletinofmre.649758
Chen, W., Chai, H., Sun, X., Wang, Q., Ding, X., & Hong, H. (2016). A GIS-based comparative study of frequency ratio, statistical index and weights-of-evidence models in landslide susceptibility mapping. Arabian Journal of Geosciences, 9, 1-16. https://doi.org/10.1007/s12517-015-2150-7
Dahal, R. K., Hasegawa, S., Nonomura, A., Yamanaka, M., Masuda, T. ve Nishino, K. (2008). GIS-based weights-of-evidence modelling of rainfall-induced landslides in small catchments for landslide susceptibility mapping. Environmental Geology, 54(2), 311–324. doi:10.1007/s00254-007-0818-3
Dai, F. C. & Lee, C. F. (2002). Landslide characteristics and slope instability modeling using GIS, Lantau Island, Hong Kong. Geomorphology, 42(3–4), 213–228. doi:10.1016/S0169-555X (01)00087-3
Demirtaş, R. Penirci, O. & Uğraş, M. (2012). Ardahan ili, Hanak ilçesi, Sevimli Köyü Kura nehri üzerine kurulacak olan hidroelektrik santraline (HES) ait Jeoloji Araştırma Raporu, Ankara. https://www.researchgate.net/publication/331811125
Deniz, O. & Sındır, R. (2001). Çayırbaşı Heyelanı/Çayırbaşı Landslide. Doğu Coğrafya Dergisi, 7 (5). Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunidcd/issue/2448/31074
Dhakal, S., Peng, C., Rıjal, P. R., Su, L., Mavrouli, O., Wu, C. (2020). Landslide characteristics and its impact on tourism for two roadside towns along the Kathmandu Kyirong Highway. Journal of Mountain Science,17(8). https://doi.org/10.1007/s11629-019-5871-3.
Erginal, A. E., Öztürk, B., Ekinci, Y. L., & Demirci, A. (2009). Investigation of the nature of slip surface using geochemical analyses and 2-D electrical resistivity tomography: a case study from Lapseki area, NW Turkey. Environmental geology, 58, 1167-1175. https://doi.org/10.1007/s00254-008-1594-4
Erginal, E. A. & Bayrakdar, C. (2005). Karayolu Heyelanına bir örnek: İnecik Heyelanı (Tekirdağ), İstanbul Coğrafya Dergisi, 14, 43-53. https://dergipark.org.tr/tr/pub/iucografya/issue/25063/264592
Ertek, T. A. & Erginal, A. E. (2005). Anthropogenetically Triggered Landslide Factors of the Varyant Landslide Area at Büyükçekmece, NW Turkey, Zeitschrift für Geomorphologie,3. DOI: 10.1127/zfg/50/2006/177
Ertek, T., Turoğlu, H. & Mater, B. (1993). Çiftlik heyelanı (Sinop), Türk Coğrafya Dergisi, 0 (28), 181-188. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/tcd/issue/21259/228199
ESRI, (2022). Esri Land Cover. 6 Nisan 2023 tarihinde https://livingatlas.arcgis.com/landcoverexplorer/#mapCenter=-77.54%2C38.951%2C11&mode=step&timeExtent=2017%2C2022&year=2022 adresinden erişildi.
Gökçeoğlu, C., Sönmez, H., Nefeslioğlu, H. A., Duman, T. Y., & Can, T. (2005). The 17 March 2005 Kuzulu landslide (Sivas, Turkey) and landslide-susceptibility map of its near vicinity. Engineering Geology, 81(1), 65–83. https://doi.org/10.1016/J.ENGGEO.2005.07.011
Gyawali, P., Aryal, Y. M., Tiwari, A., Prajwol, C. K. & Ansari, K. (2021). Landslide Susceptibility Assessment Using Bivariate Statistical Methods: A Case Study of Gulmi District, western Nepal. VW Engineering International, 3(2), 29–40.
Highland, L.M. & Bobrowsky, P. (2008). The landslide handbook—A guide to understanding landslides: Reston, Virginia, U.S. Geological Survey Circular 1325, 129 p.
Himan, S., Saeed, K., Baharin, A. & Mazlan, H. (2014). Landslide susceptibility mapping at central Zab basin, Iran: A comparison between analytical hierarchy process, frequency ratio and logistic regression models. Catena, 115, 55-70. https://doi.org/10.1016/j.catena.2013.11.014
Hong, H., Naghibi, S. A., Pourghasemi, H. R., & Pradhan, B. (2016). GIS-based landslide spatial modeling in Ganzhou City, China. Arabian Journal of Geosciences, 9, 1-26. https://doi.org/10.1007/s12517-015-2094-y
Kjekstad, O. & Highland, L. (2009). Economic and Social Impacts of Landslides. In: Sassa, K., Canuti, P. (eds) Landslides – Disaster Risk Reduction. Springer, pp 573–587, Berlin, Heidelberg. https://doi.org/10.1007/978-3-540-69970-5_30
Koçman, A. (1979). Yukarı Kura Nehri Havzası’nın Fiziksel Coğrafyası. (Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Erzurum.
Köppen, W. & Geiger, R. (1954). Klima der Erde (Climate of the earth). Wall Map 1:16 Mill. Klett-Perthes, Gotha.
Lee, S. (2005). Application of logistic regression model and its validation for landslide susceptibility mapping using GIS and remote sensing data. International Journal of Remote Sensing, 26(7), 1477–1491. doi:10.1080/01431160412331331012.
Lee, S., & Pradhan, B. (2007). Landslide hazard mapping at Selangor, Malaysia using frequency ratio and logistic regression models. Landslides, 4(1), 33-41. https://doi.org/10.1007/s10346-006-0047-y
Lee, S., & Talib, J. A. (2005). Probabilistic landslide susceptibility and factor effect analysis. Environmental Geology, 47, 982-990. https://doi.org/10.1007/s00254-005-1228-z
Mater, B. (1998). Toprak Coğrafyası, Çantay Kitabevi, İstanbul.
MGM, (2020). Ardahan Uzun Yıllar Tüm Parametreler Bülteni, Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Ankara.
MGM, (2022). Ardahan Uzun Yıllar Yağış Verisi, Meteoroloji Müdürlüğü, Ardahan.
MTA, (2012). MadenTeknik ve Arama Genel Müdürlüğü, 1/25.000 F49d3, F49c4, G49a21, G49a2, G49a4, G49a3 Jeoloji Paftaları. https://www.mta.gov.tr/v3.0/hizmetler/25bas
Nefeslioğlu, H. A., Gokceoglu, C., Sonmez, H., & Gorum, T. (2011). Medium-scale hazard mapping for shallow landslide initiation: the Buyukkoy catchment area (Cayeli, Rize, Turkey). Landslides, 8, 459-483. Doi: https://doi.org/10.1007/s10346-011-0267-7
Nurduhan, M. & Taga, H. (2023). Silifke‐Mut (Mersin) Karayolunda Meydana Gelen Kargıcak Heyelanının Değerlendirilmesi. Jeoloji Mühendisliği Dergisi, 46 (2), 139-156. DOI: 10.24232/jmd.1230612.
OSM, (2023). Open Street Map 12 Mart 2023 tarihinde https://www.openstreetmap.org/export#map=11/40.9747/42.6881 adresinden erişildi.
Özdemir, A., & Altural, T. (2013). A comparative study of frequency ratio, weights of evidence and logistic regression methods for landslide susceptibility mapping: Sultan Mountains, SW Turkey. Journal of Asian Earth Sciences, 64, 180-197. https://doi.org/10.1016/j.jseaes.2012.12.014
Özşahin, E. (2013). Kütle Hareketleri ve Türkiye. Prof. Dr. Asaf Koçman’a Armağan, (Editör: Prof. Dr. Ertuğ ÖNER), Ege Üniversitesi Yayınları Edebiyat Fakültesi Yayın No: 180, s.: 225-249, İzmir. https://www.academia.edu/4104156/K%C3%BCtle_Hareketleri_ve_T%C3%BCrkiye
Öztürk, M. Z., Çetinkaya, G. & Aydın, S. (2017). Köppen-Geiger İklim Sınıflandırmasına Göre Türkiye’nin İklim Tipleri. Coğrafya Dergisi, (35), 17-27. DOI: 10.26650/JGEOG295515
Parlak, M. (2020). Karayolu Kenarındaki Heyelan Bölgesinin Bazı Toprak Özelliklerinin Belirlenmesi: Lapseki-Şevketiye (Çanakkale) Örnek Çalışması. Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 6(2), 282 - 287. Doi: 10.21324/dacd.583025
Pham, B. T., Prakash, I., Pourghasemi, H. R., Moradi, H. R. & Fatemi Aghda, S. M. (2013). Landslide susceptibility mapping by binary logistic regression, analytical hierarchy process, and statistical index models and assessment of their performances. Natural Hazards: Journal of the International Society for the Prevention and Mitigation of Natural Hazards, 69(1), 749–779. doi:10.1007/S11069-013-0728-5
Poudel, K., & Regmi, A. D. (2016). Landslide susceptibility mapping along Tulsipur-Kapurkot road section and its surrounding region using bivariate statistical model. Journal of Nepal Geological Society, 50(1), 83–93. https://doi.org/10.3126/jngs.v50i1.22868
Pourghasemi, H. R., Pradhan, B., & Gokceoglu, C. (2012). Application of fuzzy logic and analytical hierarchy process (AHP) to landslide susceptibility mapping at Haraz watershed, Iran. Natural Hazards, 63(2), 965–996. https://doi.org/10.1007/S11069-012-0217-2
Regmi, A. D., Yoshida, K., Dhital, M. R. & Devkota, K. (2013). Effect of rock weathering, clay mineralogy, and geological structures in the formation of large landslide, a case study from Dumre Besei landslide, Lesser Himalaya Nepal. Landslides, 10(1), 1–13. doi:10.1007/s10346-011-0311-7
Różycka, M., Migoń, P. & Michniewicz, A. (2016). Topographic Wetness Index and Terrain Ruggedness Index in geomorphic characterisation of landslide terrains, on examples from the Sudetes, SW Poland. Zeitschrift für Geomorphologie, 61(2). doi:10.1127/zfg_suppl/2016/0328
Sarker, A.A. & Rashid, M.A.K.M., 2013. Landslide and Flashflood in Bangladesh. In: Shaw, R., Mallick, F., Islam, A. (Eds). Disaster Risk Reduction Approaches in Bangladesh. Springer Science and Business Media. Chapter 8, pp. 165- 191. https://doi.org/10.1007/978-4-431-54252-0_8
Schreiber, P. (1904). Uber die Beziehungen zwischen dem Niederschlag und der Wasserfu hrung der Flusse in Mitteleuropa. Meteor., 21.
Shano, L., Raghuvanshi, T. K., & Meten, M. (2020). Landslide susceptibility evaluation and hazard zonation techniques–a review. Geoenvironmental Disasters, 7(1), 1-19. https://doi.org/10.1186/s40677-020-00152-0
Tanyaş, H., Görüm, T., Kirschbaum, D., & Lombardo, L. (2022). Could road constructions be more hazardous than an earthquake in terms of mass movement? Natural hazards, 112(1), 639-663. https://doi.org/10.1007/s11069-021-05199-2
Türkeş, M., Erginal, E., Demirci, A., & Ekinci, Y. L. (2011). Çanakkale yöresi Ambaroba ve Mazılık heyelanlarının jeofiziksel, klimatolojik ve jeomorfolojik analizi. Beşinci Atmosferik Bilimler Sempozyumu, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul, Türkiye, 461-474.
Turoğlu, H. (2005). Trabzon-Sarp arası Karadeniz sahil yolu inşaatının jeomorfolojik etkileri. Ulusal Coğrafya Kongresi (Prof. Dr. İsmail Yalçınlar Anısına) Bildiri Kitabı, 29-30 Eylül 2005, 353–361.
Ulusay, R. (2007). Heyelanlar ve mühendislik şevlerindeki duraysızlıklar: Türleri, etkileri ve zararların azaltılması. Sel-Heyelan-Çığ Sempozyumu, Samsun, 157-185.
Varnes, D. J. (1978). Slope movement types and processes. Special report, 176, 11-33.
Wilson, J. P., & Gallant, J. C. (Eds.). (2000). Terrain analysis: principles and applications. John Wiley & Sons.
Yalcin, A. (2008). GIS-based landslide susceptibility mapping using analytical hierarchy process and bivariate statistics in Ardesen (Turkey): Comparisons of results and confirmations. Catena, 72(1), 1–12. doi: 10.1016/J.CATENA.2007.01.003
Yergök, A.F., Akbaş, B., Karaköse, C., Asutay, H. J., Dalkılıç, H., Mengi, H., Kara, H., Papak, İ. ve Keskin, İ. (1994). Ardahan-Posof Dolayının Jeolojisi. MTA Genel Müdürlüğü, Rapor No: 9962, 117 s. (yayımlanmamış).
Yılmaz, I. & Karacan, E. (2002). A landslide in clayey soils: An examples from the Kızıldag region of the Sivas-Erzincan highway (Sivas-Turkey), Environmental Geosciences, 9(1), 35-42. doi: 10.1046/j.1526-09842002. 91002.x
Url-1: http://www.ardahan.gov.tr/kurumlar/ardahan.gov.tr/YATIRIMLAR%20ARDAHAN/23.02.2018/Ardahan%20Devam%20Eden%20Proje%20ve%20Yat%C4%B1r%C4%B1mlar.pdf (Erişim Tarihi: 05/04/2023).
Url-2: https://www.uab.gov.tr/uploads/cities/ardahan/75_Ardahan_050423.pdf (Erişim Tarihi: 05/04/2023).
Url-3: Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Yerbilimleri Harita Görüntüleyici. http://yerbilimleri.mta.gov.tr/anasayfa.aspx (Erişim Tarihi: 28/03/2023).