R. Cüneyt ERENOĞLU, Ayşe YILMAZ TURGAL

4318

Jeoelektrik ve Jeodezik Ölçmelerle Heyelanların Zamansal İzlenmesi Üzerine Bir İnceleme

Heyelanlar çeşitli nedenlerle meydana gelen, toprak parçaları veya kaya parçalarının genellikle düşey yönde hareketidir. Depremler kadar heyelanların yıkıcı bir etkisi olmamasının nedeni önceden tahmin edilebilmesi ve yapılan çalışmalarla heyelanların yıkıcı etkilerinin belli oranlarda önlenebilmesidir. Heyelanların incelenmesinde tek bir teknikden yararlanmak veya tek bir araçtan yararlanmak  yeterli değildir. Birden fazla teknik ve araçtan faydalanmak konunun daha iyi bir şekilde anlaşılması için gereklidir. Bu çalışma kapsamında Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Terzioğlu Yerleşkesi yakınındaki bir bölgede meydana gelen aktif heyelanın incelenmesi amacıyla jeodezi ve jeofizik alanlarının ortak çalışması kapsamında arazi çalışması, veri değerlendirme ve modelleme gerçekleştirilmiştir. GPS teknolojisinin gelişmesiyle uydulardan yayılan ve eş zamanlı olarak alıcılarda toplanan kod ve faz ölçümleri yardımıyla gerçek zamanlı olarak yüksek doğrulukta konum belirlenmenin gerçekleştiği sistemler kullanılmaktadır. Yersel ölçme yöntemlerinin aksine konumlama hızlı, etkin ve ekonomik olarak gerçekleştiğinden yer bilimleri dahil pek çok alanda yaygın olarak kullanılmaktadır. Jeodezik GPS yöntemi ile yeryüzündeki heyelanın hareketi yüksek doğrulukla tanımlanıp jeofizik yöntemlerden elektrik özdirenç yöntemiyle de yeraltında meydana gelen değişim  incelenerek analiz yapılmış ve heyelanın mekanizması ve etkileri belirlenmiştir. Çalışma kapsamında iki aşamalı ölçüm alınmıştır. Ölçümlerin planlanmasında mevsimsel etkiler göz önüne alınmıştır. Ölçümlerde “Dipole-Dipole” elektrot dizilimi kullanılmış ve heyelanın kayma doğrultusunda bir hat üzerinde ölçüm alınmıştır. Bu ölçümler programlarla desteklenerek yorumlanmıştır. Çalışma sonucunda kampanya tipi gerçekleştirilen ölçümlerden elde edilecek jeodezik ve jeofiziksel modellemelerle heyelan alanının güncel hareketinin yönü ve büyüklüğünün yanısıra heyelanın kayma düzleminin konum ve tüm bu parametrelerin ilişkileri ortaya çıkarılmıştır. Yaz başında alınan elektrik özdirenç verileri kısmen yorumlandığında bölgede cm boyutunda kaymalar tespit edilmiş olup, zemin- yüzey ilişkisiyle doğrulanmıştır. Bu çalışmada kullanılan çok elektrotlu DAÖ ölçümlerinin yeraltı litolojisinin tahmin edilmesinde ve kayma düzleminin yerinin tespit edilmesinde faydalı sonuçlar verebileceği sonucuna varılmıştır.
Anahtar Kelimeler:

Deformasyon, GPS, Heyelan, Modelleme, Özdirenç

Examination on Temporal Monitoring of Landslides with Geoelectric and Geodetic Measurements

In this study, a series of field study, data evaluation and modelling had been implemented as part of a joint work of geodesy and geophysics for the purpose of examining an active landslide in an area near Çanakkale Onsekiz Mart University Terzioğlu Campus. With the advance in GPS technology, systems that give the most accurate location in real time are being used with the help of code and phase evaluation that are gathered in real time in the receivers that are spreaded from satellites. It is commonly used in multiple fields including earth sciences because the locating is fast, efficient and economic unlike the terrestrial evaluating methods. With the geodetic GPS method, landslide movement on earth had been defined with high accuracy and with one of the geophysics method electric resistivity method, underground changes and sub-surface geometry of sliding landslide had been analized by examining and mechanism and impact of landslide had been determined. Within the scope of the study, two phased evaluation had been obtained. Seasonal impacts had been considered in planning evaluations."Dipole-Dipole" electrode array had been used and measurements had been made on a line in the direction of slip of the landslide. These measurements had been interpreted with the support of the programs. As a result of the study, position of the slip plane of the landslide and the relation of all these parameters had been revealed as well as the direction and magnitude of the current movement of the landslide area with the geodetic and geophysical models obtained from the campaign type measurements. When the electric resistivity data that were obtained in the beginning of the summer were interpreted, slides in cm size had been established in the area and they had been confirmed by ground- surface relation. It was concluded that multiple electrode DCR measurements that were used in this study might have given useful results to predict undersoil lithology and to establish to the location of the sliding base.
Keywords:

Deformation, GPS, Landslide, Modelling, Resistivity,

PDF

___

  • Bekler, T., Ekinci, Y. L., Demirci, A., Erginal, A. E., Ertekin, C. (2011) Characterization of a Landslide using Seismic Refraction, Electrical Resistivity and Hydrometer Methods, Adatepe–Çanakkale, NW Turkey. Journal of Environmental and Engineering Geophysics, 16(3), 115-126.
  • Bogoslovsky, V.A., Ogilvy, A.A. (1977) Geophysical Methods For The Investigation Of Landslides Geophysics, Volume 42, Issue 3, pp. 562-571.
  • Çorumluoğlu, Ö, Kalaycı, İ., Ceran, M.B. (2007) Bilgi Toplumlarında Modern Tarım Yaklasımı: Hassas Tarımda Uydu ve Bilgi Sistemi Teknolojileri (GPS, Uzaktan Algılama ve CBS) Conference Paper.
  • Demirağ,O. (1991) Jeofizik Yöntemlerle Heyelan Araştırmaları. Jeofizik Dergisi, 5,43-50, 1991.
  • Ercan, A. (2001). Yer Araştırma Yöntemleri; Bilgiler Kurallar TMMOB Jeofizik Müh. Odası Yayını, 339 sayfa. Google Earth, 2018. https:// earth.google.com / web / search , 28 Kasım 2018.
  • Günther,T., Rücker,C., Spitzer,K. (2006) Three-dimensional modelling and inversion of dc resistivity data incorporating topography – II. Inversion. Geophys. J. Int. (2006) 166, 506–517.
  • Gürbüz, M. (2003) Jeofiziksel Yaklaşımlarla Heyelan Yapısının Araştırılması. Conference Paper: Conference: Deprem Sempozyumu Kocaeli.
  • Ilgar A., Demirci S. E., Duru M., Pehlivan Ş., Dönmez M., Akçay A.E. (2008) 1:100000 Ölçekli Türkiye Jeoloji Haritaları No:100, Jeoloji etütleri Dairesi, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara
  • Işık, N.S, Özer, M., Orhan, M., Adil, F. (2012) Heyelan Etütlerinde Elektrik Özdirenç Ölçümlerinin Kullanılmasına Yönelik Bir Uygulama: Yıldırım Beyazıt Parkı, (Etimesgut-Ankara) Yerbilimleri, 33 (3), 283-293.
  • Kalkan,Y., Alkan, R.M., Baykal, O., Yanalak, M., Erden, T., Yıldırım, H. (2003) Heyelanların Jeodezik ve Geoteknik Yöntemlerle İzlenmesi: Ambarlı Liman Bölgesinde Bir Uygulama. I. Ulusal Mühendislik Ölçmeleri Sempozyumu, 30-31 Ekim 2003, İstanbul.
  • KGM (2016) Heyelan Tanımlama ve Veri Oluşturma Kılavuzu. Karayolları Genel Müdürlüğü. Jeolojik Hizmetler Şubesi Müdürlüğü, Araştırma ve Geliştirme Dairesi Başkanlığı.
  • Özdemir,A. (2008) Çok-Elektrotlu Jeofizik Rezistivite Ölçümlerinin Yeraltısuyu ve Jeotermal Arama Alanlarındaki Uygulamalarının Değerlendirilmesi. Haziran 2008. sayfa 7-13.
  • Öztürk, K. (2002) Heyelanlar ve Türkiye’ye Etkileri G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi Cilt 22, Sayı 2 35-50. Software, G. (2004) Rapid 2-D resistivity & IP inversion using the least-squares method February .
  • Szalai, S., Szokoli, K., Novák, A., Tóth, Á., Metwaly, M., Prácser E. (2014) Fracture Network Characterisation of a Landslide by Electrical Resistivity Tomography Nat. Hazards Earth Syst. Sci. Discuss., 2, 3965–4010.
  • Şirin, A, Anaçali, İ, Demir, B, 2016. Karayolları Genel Müdürlüğü, Heyelan Tanımlama ve Veri Oluşturma Kılavuzu, Ankara. (42 pp)Türk,T. (2013) Hava Fotografı ve Optik Uydu Görüntüleri Yardımıyla Yatay Yer Değiştirmelerinin Belirlenmesi. Havacılık ve Uzay Teknolojileri dergisi , Ocak 2013. Cilt 6. Sayı 1 (71-79).
  • Türkeş, M., Erginal, E., Demirci, A. ve Ekinci, Y. L. 2011. Çanakkale yöresi Ambaroba ve Mazilik heyelanlarının jeofiziksel, klimatolojik ve jeomorfolojik analizi. In: 5th Atmospheric Science Symposium Proceedings Book: 461-474. Istanbul Technical University, 27-29 April, İstanbul – Turkey.
  • Uhlemann, S., Smith, A., Chambers J. , Dixonc, N., Dijkstra, T., Haslama, E., Meldruma P., Merritt, A., Gunn, D., Mackay, J. (2016) Assessment of Ground-based Monitoring Techniques Applied to Landslide Investigations. Geomorphology 253 438–451
  • Uyanık, O., Çatlıoğlu, B. (2014) Elektrik Özdirenç ve Sismik Kırılma Yöntemlerinden Heyelan Geometrisinin Belirlenmesi. süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 18(3): 22-29
  • Yalçın, A. (2007) Heyelan Duyarlılık Haritalarının Üretilmesinde Analitik Hiyerarşi Yönteminin ve CBS’nin Kullanımı. S.Ü. Müh.-Mim. Fak. Derg., c.23, s.3, 2007 j. fac.eng.arch. selcuk univ., v.23, n. 3.
  • Yalçınkaya,E., Alp,H., Martino,S., Özel,O., Görgün,E., Lenti,L., Bigarre,P., Arslan,M,S., Akşahin,B,B. (2015) Büyükçekmece (İstanbul) Heyelan Alanının JeofizikYöntemlerle İncelenmesi. 3. Türkiye Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı, 14-16 Ekim 2015, İZMİR.
  • Yüceses, O., Erenoğlu, R.C, Erenoğlu, O. (2016) GPS/GNSS Verileriyle Heyelanların CBS Ortamında Üç Boyutlu Modellenmesi ve Analizi. 6. Uzaktan Algılama-CBS Sempozyumu (UZAL-CBS 2016), 5-7 Ekim 2016, Adana
  • Yigitbas, E. (2016) Jeolojik-Antropojenik Sebep-Sonuç İlişkileri Açısından Çanakkale Heyelanlarına Toplu Bakış.
  • Zeybek, M. (2013) Heyelanların İzlenmesinde GNSS ve Yersel Lazer Tarama Tekniklerinin Birlikte Kullanılması. 138 Sayfa.
  • Zhdanov, M, S, Keller, G, V, 1994. The Geoelectrical Methods in Geophysical Exploration, Methods in Geochemistry and Geophysics. Elsevier. Amsterdam, London, New York, Tokyo.
Jeomorfolojik Araştırmalar Dergisi-Cover
  • Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
  • Başlangıç: 2018
  • Yayıncı: Jeomorfoloji Derneği
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

Jeoelektrik ve Jeodezik Ölçmelerle Heyelanların Zamansal İzlenmesi Üzerine Bir İnceleme

R. Cüneyt ERENOĞLU, Ayşe YILMAZ TURGAL

Isparta Güneyi ve Güneybatısındaki Volkanik Sahanın Jeomorfolojik Gelişiminin Çizgisellik ve Dairesellik Analizleri ile Yorumlanması

Ergin CANPOLAT, Hüseyin TUROĞLU

Jeomorfoloji Bir Çınarını Daha Kaybetti ...

Hakan YİĞİTBAŞIOĞLU

Ergene Nehri Havzası için Hidromorfometrik Analizlerle Taşkın Duyarlılık Değerlendirmesi

Hüseyin TUROĞLU, Tunahan AYKUT