Tunahan AYKUT, Hüseyin TUROĞLU

3715

Edirne - Lalapaşa Arasının Yapısal Özelliklerinin Uygulamalı Jeomorfoloji Üzerine Etkileri

Çalışma alanı, Trakya Yarımadası’nın Türkiye sınırlarında kalan kısmının kuzeybatısında, Edirne şehir merkezi ile Lalapaşa ilçesi arasında (41°39’-41°52’ Kuzey enlemleri ve 26°33’-26°46’ Doğu boylamları) yer alır. Hem litolojik özellikler ve hem de tektonik aktivite, çalışma sahasının karakteristik monoklinal yapı özelliklerini kazanmasında yönlendirici rol oynamıştır. Bu çalışmada; Edirne-Lalapaşa arasındaki monoklinal yapının jeomorfolojik özellikleri belirlenerek, bu özelliklerin uygulamalı jeomorfoloji açısından değerlendirmesinin yapılması amaçlanmıştır. Yüzey analizleri ve hidrolojik analizler için 1/25.000 ölçekli topografya haritası, 1/100.000 ölçekli jeoloji haritası kullanılarak veritabanı oluşturulmuş, analizler ArcGIS 10.2 yazılımı kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Saha çalışmalarında; tabakaların doğrultu, eğim açısı ve eğim yönü özellikleri “Brunton Tipi Jeolog Pusulası” kullanılarak ölçülmüştür.UTM koordinatı olarak lokasyon tespiti GarminEtrex 10 El GPS cihazı ile yapılmıştır. Arazi kullanımı-arazi örtüsü özelliklerinin belirlenmesi amacıyla güncel uydu görüntüleri kullanılarak uzaktan algılama verileri üretilmiş ve haritalanmıştır. Bu haritalar arazi çalışmalarıyla doğrulanmış ve detaylandırılmıştır. Sonuç olarak, çalışma alanındaki litolojik ve tektonik yapısal özelliklerin ve bu özelliklere bağlı olarak şekillenen yapısal jeomorfolojinin ulaşım hatlarının dağılış özelliklerini, tarım faaliyetlerini, yerleşmelerin mekânsal dağılışlarını, yeraltı ve yerüstü su kaynaklarının karakteristiklerini; dolayısıyla bu kaynaklara ulaşım ve kullanım olanaklarını etkiledikleri görülmüştür. Arazi kullanım şekillerinin, çalışma sahasının yapısal jeomorfoloji ve onunla ilişkili olarak gelişen hidrografik özelliklerin sunduğu imkânlara bağlı olarak şekillendiği, bu özelliklerin uygulamalı jeomorfoloji için yönlendirici ve kontrol edici bir rol oynadığı anlaşılmaktadır.
Anahtar Kelimeler:

Tektonik Yapı, Yapısal Jeomorfoloji, Monoklinal Yapı, Uygulamalı Jeomorfoloji, Litolojik Yapı

The Effects of Structural Features on Applied Geomorphology in Between Edirne - Lalapaşa (Turkey)

The study area is located in the Thrace peninsula, in northwest of Turkey, between the district of Edirne city center with Lalapaşa (North 41° 39' - 41° 52' East and 26° 33'-26° 46').Both lithological properties and tectonic activity played a leading role in acquiring the characteristic monoclinal structure of the study area.In this study, it was aimed to determined geomorphological characteristics of monoclinal structure between Edirne and Lalapaşa and to evaluate these properties in terms of applied geomorphology. For surface and hydrological analyses, a database was created using 1/25.000 scale topography map, 1 / 100.000 scale geology map and analyses were performed depend on the created database using ArcGIS 10.2 software. In field studies, layer slopes, slope angles and layer directions characteristics of the layers were measured using “Brunton Type Geologist Compass”. Location determination as UTM coordinate was carried out with Garmin Etrex 10 Handheld GPS. Remote sensing data was generated and mapped using current satellite imagery to determine land use-land cover characteristics. These maps were verified and detailed by field studies. As a result; it has been understood that structural geomorphology shaped according to structural characteristics of the study area and these characteristics affect the distribution of the transportation lines, the agricultural activities, the spatial distribution of the settlements, the characteristics of the ground and surface water resources, thus the access and use possibilities of these resources. Landuse-Landcover features were formed through structural geomorphology and associated hydrographical characteristics and these characteristics orientated and controlled applied geomorphology features.
Keywords:

Lithological Sturucture, Tectonic Structure, Monoclinal Structure, Applied Geomorphology, Structural Geomorphology,

PDF

___

  • Allison R. J. (Ed.). (2002). Applied Geomorphology: Theory and Practice. Wiley-Blackwell.
  • Aykut T. (2018).Kaynarca Dere Havzası Akarsularının Gelişiminde Yapısal Faktörlerin Etkisi [Öz]. Tücaum 30. Yıl Uluslararası Coğrafya Sempozyumu’nda Sunulan Bildiri, Ankara Üniversitesi. Erişim adresi:http://kitaplar.ankara.edu.tr/detail.php?id=920.
  • Aykut, T. (2019).Edirne-Hamzabeyli-Kalkansöğüt Arasının Yapısal Özelliklerinin Uygulamalı Jeomorfoloji Üzerine Etkileri. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
  • Bull, W. B. (1977). Tectonic geomorphology of the Mojave Desert. U.S. Geological Survey Contact Report 14-08-001-G-394. Menlo Park, CA: Office of Earthquakes, Volcanoes, Engineering.
  • Bull, W. B. (1978). Geomorphic tectonic classes of the south front of the San Gabriel Mountains, California. U.S. Geological Surfey Contact Report 14- 08-001-G-394. Menlo Park, CA: Office of Earthquakes, Volcanoes, Engineering.
  • Burchfiel, B.C., Nakov, R., Dumurdzanov, N., Papanikolau, D., Tzankov, T., Serafimovski, T., King,…& Nurce, B. (2008). Evolution and dynamics of the Cenozoic tectonics of the South Balkan extensional system, Geosphere,4(6), 919–938.
  • Çağlayan, A.M. ve Yurtseven, A. (1998).1/100.000’lik Jeoloji Haritaları Raporu. Burgaz-A3, Edirne-B2 ve B3; Burgaz A-4 Paftaları. MTA Genel Müdürlüğü, Ankara.
  • Davis, W.M. (1899). The drainage of cuestas. Proceedings of the Geologists’ Association, 16, 87–93.
  • Dixey, F. (1962). Applied Geomorphology, South African Geographical Journal, 44:1, 3-24.
  • Dönmez, Y. (1968).Trakya'nın Bitki Coğrafyası, İstanbul Üniversitesi Yayınları No.1321, İstanbul.
  • DSİ. (2016). Meriç Ergene ve Kuzey Marmara (Trakya Kesmi) Havzaları Master Planı Hidrojeoloji Raporu (Meriç Alt Havzası), Orman ve Su İşleri Bakanlığı Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, Ankara.
  • Erinç, S. (2015). Jeomorfoloji 1; 5. Baskı, Der Yayınları, İstanbul.
  • Keller, E.A., Pinter, N. (2002). Active Tectonics Earthquakes, Uplift, and Landscape, Second Edition, Prentice Hall, New Jersey.
  • Keskin, C. (1974). Kuzey Ergene Havzası’nın Stratigrafisi, Türkiye 2. Petrol Kongresi Tebliğleri, Okay, H., ve Dileköz. E., (Ed.), Ankara, 137-163.
  • Kurter A.(1978). Istranca (Yıldız) Dağları’nın Temel Yapısal ve Jeomorfolojik Özellikleri (Yeni Görüşlerin Işığında) I, Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, No: 6-7, s. 1-26, İstanbul.Kurter A.(1982). Istranca (Yıldız) Dağları’nın Temel Yapısal ve Jeomorfolojik Özellikleri (Yeni Görüşlerin Işığında) II, Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, No: 10-11, s. 1-19, İstanbul.Meitzen, K. M. (2017). Applied Geomorphology,D. Richardson, N. Castree, M. F. Goodchild, A. Kobayashi, W. Liu and R. A. Marston (Eds.),The International Encyclopedia of Geography, Wiley-Blackwell.
  • Morisawa, M.E.(1962). Quantitative geomorphology of some watersheds in the Appalachian Plateau,Geological Society of America Bulletin, 77, s.1025-1046.MTA. (2006). Trakya bölgesi litostratigrafi birimleri, MTA Genel Müdürlüğü Stratigrafi Komitesi, Ankara.
  • Paul, D. J., Watson, N., Tuckwell, E. (2018), Comparison between scarp and dip-slope rivers of the Cotswold Hills, UK, Proceedings of the Geologists Association, 129(1), 57-69.Perinçek, D. (1991), Possible strand of the North Anatolian Fault in the Thrace Basin, Turkey – An Interpretation, AAPG Bulletin, 75, 241 – 257.
  • Petit F., Maquil R., Kausch B., Hallot E. (2018). Cuestas in Gutland (S Luxembourg) and Belgian Lorraine: Evolution of a Structurally Controlled Landscape, In A.
  • Demoulin (Ed.), Landscapes and Landforms of Belgium and Luxembourg; World Geomorphological Landscapes, Springer International Publishing, 395-410.
  • Rana, N., Singh, S., Sundriyal, P.Y., Rawat, S.G. & Juyal, N. (2016). Interpreting the geomorphometric indices for neotectonic implications: An example of Alaknanda valley, Journal of Earth System Science, 125(4), 841–854.
  • Selim, H. H. (2013). Tectonics of the buried Kırklareli Fault, Thrace Region NW Turkey,Quaternary International, 312, 120-131.
  • Strahler, A.N. (1952). Hypsometric (area-altitude curve) Analysis of Erosional Topography, Geological Society of America Bulletin, 63: 1117-1141.
  • Şans, B. E., (2018).Kuzeybatı Trakya’da (Lalapaşa-Pınarhisar) İslambeyli Formasyonu’nun ve Bentonit Oluşumlarının Jeolojisi, Mineralojisi, Jeokimyası ve Teknolojik Özellikleri.(Doktora Tezi).İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
  • Turoğlu, H. (1996), Mühendislik Jeomorfolojisi, Marmara Coğrafya Dergisi, Cilt: 1 Sayı: 1, s.257-266.
  • Turoğlu, H. (1997), İyidere Havzasının Hidrografik Özelliklerine Sayısal Yaklaşım, Türk Coğrafya Dergisi, 32, s. 355-364.
  • Turoğlu, H. (2000). Doğal Ortam Analizi ve Düzenleme-Planlama Çalışmaları, Coğrafya Dergisi, Sayı: 8, s. 201-212, İstanbul.
  • Turoğlu, H. ve Aykut, T. (2019). Ergene Nehri Havzası için Hidromorfometrik Analizlerle Taşkın Duyarlılık Değerlendirmesi, Jeomorfolojik Araştırmalar Dergisi, (2), 1-15.
  • Twidale, C.R. (2004). River patterns and their meaning, EarthScience Reviews 67(3-4), 159-218.
  • Yalçınlar, İ. (1958), Strüktüral Morfoloji 1, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayınları No: 24, İstanbul.
  • Yılmaz, P. O. (1988). Tectonic framework of Turkish sedimentary basins, AAPG Bull, 72.
Jeomorfolojik Araştırmalar Dergisi-Cover
  • Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
  • Başlangıç: 2018
  • Yayıncı: Jeomorfoloji Derneği
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

Elmalı'da (Antalya) Yağışın Tetiklediği Sel, Taşkın ve Çamur Akıntısı Afetlerinin Jeomorfolojik Analizi

Şakir FURAL, İsa CÜREBAL, Furkan İNAN

UNESCO Jeoparkları ve Jeomorfoloji

Erdal GÜMÜŞ

Edirne - Lalapaşa Arasının Yapısal Özelliklerinin Uygulamalı Jeomorfoloji Üzerine Etkileri

Tunahan AYKUT, Hüseyin TUROĞLU