Menderes Masifi′nde Açılmış Açık Ocak Albit Madenindeki Bir Duraysızlığın Nedenlerinin Araştırılması ve Robotic Total Station Cihazı Kullanılarak Yenilme Öncesinde Şev Hareketlerinin İzlenmesi
19.12.2018 tarihinde Menderes Masifi içinde, ayrışmış gnayslarda yer alan bir açık ocak madeninde büyük ölçekli bir heyelan meydana gelmiştir. Hemen hemen şev yüzeyine paralel uzanan bir yenilme yüzeyi oldukça sığ bir derinlikte gelişmiştir (Maksimum derinlik: 17 m). Duraysızlığın geliştiği şevin genel açısı 25° ve genel şev yüksekliği ise 80 m′dir (Kotlar: 490 m – 410 m). Kayan malzeme miktarı ise yaklaşık 700×103 m3′tür. Açık ocaktaki kaya şevlerinde duraysızlık tümüyle gerçekleşmeden önce kayda değer deformasyonlar meydana gelmiştir. Heyelan oluşumu öncesindeki söz konusu şev hareketlerinin zamana bağlı olarak (2017–2018 yılları arası, 750 gün) izlenmesi ve duraysızlığın nedenlerinin araştırılması bu çalışmada amaçlanmıştır. Hareket izleme çalışmaları sırasında günlük ve saatlik yağış miktarları da ölçülmüş ve kaydedilmiştir. Jeolojik yapı ile duraysızlığın mekanizması arasındaki ilişkiyi belirlemek için şev hareketi ölçüm verileri eş zamanlı yağış verileriyle birlikte “GeoMoS” bilgisayar programı kullanılarak değerlendirilmiştir. Önceden cevherin tavan bloğunda küçük ölçekli bazı şev duraysızlıkları not edilmiştir. Diğer taraftan, gelişmiş yenilme yüzeyi boyunca, yeraltı suyu basınç değişimlerinin tetiklediği daha büyük yer değiştirmeleri kapsayan yoğun yağışlı dönemler, cevherin tavan bloğunda meydana gelen büyük ölçekli yenilmeyi ilerletmiştir. Kurak dönemlerde, şev hareketlerinin hızı ortalama 3.5 mm/gün′dür. 04.12.2018 tarihinde gerçekleştirilen üçüncü dekapaj çalışması nedeniyle açık ocakta şev hareketleri bir miktar ivmelenmiştir. Şev topuğunda gerçekleştirilen kontrolsüz kazıya kadar (14.12.2018), şevin toplam bileşke yer değiştirme miktarı 100 cm artmıştır ve bu dönemde hareketlerin ortalama hızı 10 cm/gün olarak hesaplanmıştır. Son olarak, topuk kazısından duraysızlığın geliştiği tarihe kadar (19.12.2018), yoğun yağışların eşlik ettiği hareketin miktarı 160 cm/ gün olarak gerçekleşmiştir. Hareket izleme ölçümlerine göre şevin toplam bileşke yer değiştirmesi 10.5 m seviyesinde gerçekleşmiştir. Ayrıca, duraysızlığın gelişimindeki farklı safhalarını tanımlamaya yönelik olarak bazı göstergeler de belirlenmiştir. En önemli göstergeler yer değiştirmeler, topuktaki kabarmalar ve şev topuğuna yakın yüksekliklerde meydana gelen makaslama deformasyon birikimleridir.
___
- Afeni, T.B., Cawood, F.T., 2013. Slope monitoring
using Total Station: What are the Challenges and
How Should These be Mitigated? South African
Journal of Geomatics, Vol. 2, No. 1, 41 – 53.
Allasia, P., Manconi, A., Giordan, D. Baldo, M.
Lollino, G., 2009. ADVICE: A new pproach
for near-real-time monitoring of surface
displacements in landslide hazard scenarios.
Sensors, 3, 8285–8302.
Bell, R., Glade, T., 2004. Natural hazards and earth
system sciences quantitative risk analysis for
landslides – Examples from B´ıldudalur, NW
Iceland. Natural Hazards and Earth System
Sciences, 4, 117–131.
Call, R.D., 1982. Monitoring Pit Slope Behavior,
In Proc. 3rd Int. Conf. on Stability in Surface
Mining (Vancouver, June 1 – 3, pp. 229 – 248.
New York: Society of Mining Engineers, A. I.
M. E.
Call, R.D., Savely, J.P., 1991. Open Pit Rock
Mechanics. In SME Mine Engineering
Handbook. New York; AIME, pp. 860 – 882.
Call, R.D., Cicchini, P.F., Ryan, T.M., Barkley, R.C.,
2000. Managing and analyzing overall pit slopes,
In Slope Stability in Surface Mining/Edited by
William A. Hustrulid, Michael K. McCarter,
Dirk, J. A. Van Zyl, Published by the Sociaty for
Mining, Metallurgy, and Exploration, Inc. P. 442.
Franklin, J.A., 1977. The monitoring of structures in
rock: International Journal of Rock Mechanics
and Mining Sciences & Geomechanics Abstracts,
14, 163 – 192.
GEOVIA Surpac 6. 6. 1., 2013. GEOVIA Surpac
Reference Manual.
NetCad GIS 7, 2015. NetCad GIS Yazılım Kullanma
Kılavuzu.
Karagöz, S.D., Koca, M.Y., 2016. Alipaşa açık ocak
albit madeninde meydana gelen heyelanın GPS
kullanılarak izlenmesi ve oluşum nedenleri,
Jeoloji Mühendisliği Dergisi, 40 (1), s. 27–52.
Kadakçı, K.T., Koca, M.Y., 2014. Açık ocak albit
işletmesindeki kaya şevlerinin sonlu elemanlar
yöntemi kullanılarak duraylık değerlendirmesi,
Jeoloji Mühendisliği Dergisi, 38, 1, 1 – 19.
Koca, M.Y., Kahraman, B., Karakuş, D., Özdoğan,
M.V., 2010. General assessment of the stability
of overall slope of the Alipaşa albite mine.
Dokuz Eylül Üniversitesi, 156 s. (unpublished).
Koca, M.Y., Kahraman, B., Kıncal, C., 2012. Report
of Overall Slope Stability Assessment of the
Alipaşa Open Pit Mine. Dokuz Eylül University,
80 s. (unpublished).
Leica Geosystems AG, 2013.– Amberg Technologies
AG. Ankara. www.sistemas.com.tr. Total Station
GRS tm50– Geotechnical E. 541 – 7394/7306/.
MapInfo Professional 8.0, 2000. Software manual.
Martin, D.C., 1993. Time dependent deformation of
rock slopes. University of London, PhD Thesis,
London.
Palozzo, D., Friedmann, R., Nadal, C., Santos-Filho,
M., Veiga, L., Faggion, P., 2006. Dynamic
monitoring of structures using a Robotic Total
Station. XXIII FIG Congress, Munich, Germany,
Oct. 8-13, 10pp.
Sjöberg, J., 1999. Analysis of large-scale rock slopes,
Doctoral thesis 1999: 01, Division of Rock
Mechanics, Lule University of Technology.
Simon, L., Valentin, G., Jeffrey, M.Keller, Signer,
A., 2012. Monitoring of potentially catastrophic
rockslides, CRC Press, London, 101 – 116.
Tanyaş, H., Ulusay, R., 2013. Assessment of
structurally-controlled slope failure mechanisms
and remedial design considerations at a feldspar
open pit mine, Western Turkey, Engineering
Geology, 155, 54 – 68.
Wang J., Gao J., Liu Ch., Wang J., 2010. High
precision slope deformation monitoring model
based on the GPS/Pseudolites technology in
open-pit mine. Mining Science and Technology
20, 0126–0132.