Sağlık Bilimleri Fakültesi Öğrencilerinde Sigara Bırakmada Motivasyonun Rolü

Amaç: Sigara kullanımı üniversite öğrencileri arasında son yıllarda artış göstermiştir. Sigara içen üniversite öğrencilerinin sigara içme özelliklerinin daha iyi anlaşılması bu topluluğun ihtiyaçlarına özel müdahaleler geliştirilmesini sağlayacaktır. Bu nedenle üniversite öğrencilerinin sigara içme sıklığı, sigara içen öğrencilerin sosyodemografik özellikleri, sigara içme ve bırakmaya yönelik özelliklerinin saptanması, sigara bırakmada motivasyonun rolü araştırılmıştır. Yöntem: Bu kesitsel çalışma 2009-2010 yılları arasında Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesinde öğrenim gören 300 öğrenciyle yapılmıştır. Öğrencilere literatür bilgileri taranarak hazırlanan demografik özellikler ve sigara içme alışkanlıklarını içeren anket ile 4 alt bölümden oluşan Genel Motivasyon anketi ve Fagerström Nikotin Bağımlılığı Testi uygulanmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde T testi ve One Way ANOVA analizi kullanılmıştır. Bulgular: Öğrencilerin düzenli sigara içme sıklığı % 28.6’dır. Öğrencilerin % 33.3’ü önümüzdeki altı ay içinde, %22.5’i önümüzdeki bir ay içinde sigarayı bırakmayı düşünmektedir. Öğrencilerin %24.4’ü sigarayı son bir ay veya daha kısa süredir bırakmayı denemekte olan öğrencilerdir. Öğrencilerin sigara bırakmada motivasyonun rolü değerlendirildiğinde, öz etkililiğin sigara bırakmayı deneme durumu ve sigara bırakma süresini etkilediği saptanmıştır. Öğrencilerin kaldıkları yer, okudukları bölümlerin sigara bırakmada motivasyonlarını etkilediği saptanmıştır. Sonuç: Öğrencilerin dörtte birinden fazlasının düzenli sigara içmekte olduğu ve dörtte üçünden fazlasının sigarayı en geç 6 ay içinde bırakmayı düşündüğü ya da bırakma çabasında olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Sigara bırakma;Motivasyon;Transteoretik model

PDF

___

Açıkgöz, A., Akgün, M.F., Korkut, B. (2018). Tıp Fakültesi öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve ilişkili etmenler: Gözlemsel araştırma. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 32, 99-110. Doi: 10.5505/deutfd.2018.55477.
Alaçam, H., Korkmaz, A., Efe, M., ve ark. (2015). Pamukkale Üniversitesi öğrencilerinde alkol ve sigara bağımlılığı taraması. Pamukkale Tıp Dergisi, 8, 82-7.
Andrews, M., Sabado, M., Choi, K. (2018). Prevalence and characteristics of young adult smokers in the u.s. in the precontemplation stage of smoking cessation. Addictive Behaviors, 84, 167–70. PMID: 29689471.
Baker, T.B., Brandon, T.H., Chassin, L.(2004). Motivational İnfluences on cigarette smoking. Annual Review of Psychology, 55, 463-91. PMID: 14744223.
Baran, M., Küçükakça, G., Ayran, G. (2014). Sağlık Yüksekokulu öğrencilerinde algılanan sosyal destek düzeyinin sigara kullanımı üzerine etkisi. Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 15, 9-15.
Biener, L., Abrams, D.B. (1991). The contemplation ladder: Validation of a measure of readiness to consider smoking cessation. Health Psychology, 10, 360-5. PMID: 1935872.
Bilir, N. (2008). Sigarayı Bırakma Yolları. Birinci basım. Ankara: Sağlık Bakanlığı Yayın No: 731.
Buczkowski, K., Marcinowicz, L., Czachowski, S., et al. (2014). Motivations toward smoking cessation, reasons for relapse, and modes of quitting: results from a qualitative study among former and current smokers. Patient Preference and Adherence, 2014, 1353–63. PMID: 25336926.
Centers for Disease Control and Prevention. (2011). Cigarette smoking-United States, 1965- 2008. Morbidity and Mortality Weekly Report, Surveillance Summaries, 60, 109-13. Erişim tarihi: 20.12.2018. http://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/su6001a24.htm.
Curry, S.J., Marlatt, J.A., Gordon, J.R. (1988). Comparison of alternative theoretical approaches to smoking cessation and relapse. Health Psychology, 7, 545-56. Doi: 10.1037//0278-6133.7.6.545.
Curry, S. (1990). Intrinsic and extrinsic motivation for smoking cessation. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 58, 310–6. PMID: 2195084.
Çelik, P., Esen, A., Yorgancıoğlu, A., ve ark. (2000). Manisa ilinde lise öğrencilerinin sigaraya karşı tutumları. Toraks Dergisi,1, 61-6.
DiClemente, C.C., Prochaska, J.O., Fairhurst, S., et al. (1991). The process of smoking cessation: an analysis of precontemplation, contemplation, and preparation stages of change. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 59, 295. PMID: 2030191.
Erol, S., Balcı, A.S., Sisman, F.N. (2018). Effect of transtheoretical model based smoking cessation program on high school students. Journal of Nutrition and Health Sciences, 5, 301.
Fiore, M.C., (2000). A clinical practice guideline for treathing tobacco use and dependence, us public health service report. Journal of the American Medical Association, 283, 3244-54. PMID: 10866874.
Friend, K., Levy, D.T. (2002). Reductions in Smoking prevalence and cigarette consumption associated with mass-media campaigns. Health Education Research, 17, 85–98. PMID: 11888047.
Glanz, K., Bishop, D.B. (2010). The Role of behavioral science theory in development and implementation of public health interventions. Annual Review of Public Health, 31, 399-418. PMID: 20070207.
Granda, J.I., Miguel, O.T., Ruiz, C. et al. (2004). Distribution of stages of change in smoking behavior in a group of young smokers (Transtheoretical model). Military Medicine, 169, 972-5. PMID: 15646189.
Heatherton, T.F., Kozlowski, L.T., Frecker, R.C. (1991). The Fagerström test for nicotine dependence: a revision of the fagerström tolerance questionnaire. British Journal of Addiction, 86, 1119-27. PMID: 1932883.
Koca, B., Oğuzöncül, A.F. (2015). İnönü Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu öğrencilerinin sigara, alkol, madde kullanımı, madde kullanımına etki eden etmenler ve aileden aldıkları sosyal desteğin etkisi. Kocaeli Medical Journal, 4, 4-13.
Levy, D.T., Chaloupka, F., Gitchell, J. (2004). The effects of tobacco control policies on smoking rates: a tobacco control scorecard. Journal of Public Health Management and Practice, 10, 338–53. PMID: 15235381.
Onurlubaş, E., Yıldız, E., Yıldız, S. (2017). Üniversite öğrencilerinin sigara tüketimini etkileyen faktörler: Trakya Üniversitesi öğrencileri üzerine bir uygulama. The Journal of International Scientific Researches, 2, 84-92. Doi: 10.23834/isrjournal.283052.
Öz, B., Alkevli, A. (2018). Öğrencilerin madde kullanımı ve bağımlılığında etkili olan faktörlere bakışının demografik özelliklere göre incelenmesi: Çukurova Üniversitesi örneği. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 39, 29-43.
Peirson, L., Ali, M., Kenny, M., et al. (2016). Interventions for prevention and treatment of tobacco smoking in school-aged children and adolescents: a systematic review and meta-analysis. Preventive Medicine, Apr, 20-31. doi: 10.1016/j.ypmed.2015.12.004.
Prochaska, J.O., DiClemente, C.C. Transtheoretical therapy: Toward a more integrative model of change. Psychology and Psychotherapy: Theory, Research and Practice, 19, 276-88.
Richard, M.R., Edward, L.D. (2000). Intrinsic and extrinsic motivations: Classic definitions and new directions. Contemporary Educational Psychology, 25, 54–67. doi:10.1006/ceps.1999.1020.
Robinson, L., Vail,R. (2012). An integrative review of adolescent smoking cessation using the transtheoretical model of change. Journal of Pediatric Health Care, 26, 36-45. Doi:10.1016/j.pedhc.2010.12.001.
Saka, G., Şen, M.A., Yakıt, E. (2016). Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu öğrencilerinde sigara kullanım sıklığı. Journal of Human Sciences, 13, 5424-33. Doi: 10.14687/jhs.v13i3.4229.
Ulupınar S., Sarıkaya, Ö. (2009). Sağlık davranışlarının geliştirilmesinde yaşantılayarak öğrenme uygulaması. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 2, 95-101.
Ünalan, D., Şenol, V., Öztürk, A. (2007). Meslek Yüksekokullarının sağlık ve sosyal programlarında öğrenim gören öğrencilerin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve öz-bakım gücü düzeyleri. İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 14, 101-9.
Velicer, W.F., Prochaska, J.O., Bellis, J.M. et al. (1993). An expert system intervention for smoking cessation. Addictive Behaviors, 18(3): 269–90. PMID: 8342440.
Velicer, W., Rossi, J., Prochaska, J. (1996). A criterion measurement model for health behavior change. Addictive Behaviors, 21, 555–84. PMID: 8876758.
Velicer, W.K., DiClemente, C., Prochaska, J.O. (1985). Decisional balance measure for assessing and predicting smoking status. Journal of Personality and Social Psychology, 48, 1279-89. PMID: 3998990.
Warren, C.W., Riley, L., Asma, S., et al. (2000). Tobacco use by youth: a surveillance report from the global youth tobacco survey project. Bulletin of the World Health Organization,78, 868-76. PMID: 10994259.
World Health Organization. (2002). The World Health Report 2002: Reducing Risks, Promoting Healthy Life. Geneva: WHO; 2002. Erişim tarihi: 15.12.2018. http://www.who. int/entity/whr/2002/en/whr02_en.pdf?ua=1.
World Health Organization Europe. (2009). The Current Status of the Tobacco Epidemic in Poland. Copenhagen: WHO; 2009. Erişim tarihi:15.12.2018. www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0006/68064/E92470.pdf.
World Health Organization. (2014). Health For the World’s Adolescents: A Second Chance in the Second Decade. Geneva: World Health Organization, 2014. Erişim tarihi: 24.12.2018 http://apps.who.int/adolescent/second-decade/.
World Health Organization. (2017a). WHO Report on the Global Tobacco Epidemic, 2017: Monitoring Tobacco Use And Prevention Policies. Erişim tarihi: 02.12.2018. http://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/255874/9789241512824eng.pdf?sequence=1
World Health Organization. (2017b). WHO Report on the Global Tobacco Epidemic, 2017, Country profile Turkey. Erişim tarihi:02.12.2018 https://www.who.int/tobacco/surveillance/policy/country_ profile/tur.pdf?ua=1.
World Health Organization. (2018). Adolescents: Health Risks and Solutions. Geneva: World Health Organization, 2018. Erişim tarihi:24.12.2018.http://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/adolescents-health-risks-and-solutions.